در وضعیت ایستاده طبیعی و از نمای پشت، سر باید به شکل متعادل قرار گیرد به گونه ای که خط کشش ثقل از مرکز استخوان پس سری و از روی ستون مهره ای ناحیه گردن بگذرد (دانشمندی، ۱۳۸۶). هرگاه به سبب یک یا ترکیبی از عوامل، سر و گردن به یک طرف خمیدگی یا چرخش داشته باشد به گونه ­ای که خط کش بر مرکز استخوان پس سری منطبق نباشد، این عارضه کج گردنی است. این تغییر شکل با چرخش و کج شدن سر به طور مشخص همراه است که چنانچه درمان نشود اختلال در وسعت میدان دید و چرخش چشم­ها را به همراه خواهد داشت. علل بروز این بیماری به خوبی معلوم نیست بعضی­ها معتدند که گردن جنین در رحم مادر در وضعیت نامناسب قرار می­گیرد. گروه دیگری ضربه­های هنگام زایمان و کشیده شدن را علت این ناهنجاری می­دانند. در واقع به علت کوتاهی عضله چناغی ـ چنبری ـ پستانی این عارضه ایجاد می­ شود. این اختلال ممکن است مادرزادی، اکتسابی، حاد، موقت و یا مزمن باشد و نگهداری سر در وضعیت نامناسب به مدت طولانی و یا داشتن عادات نامناسب وضعیت یا ضعف شنوایی و بینایی باعث می­ شود که فرد سر و گردن خود را بطور ثابت و به مدت طولانی کج کند و در وضعیت نامناسب قرار دهد. این عارضه در صورتی که درمان نشود به تدریج باعث انحراف جانبی ستون مهره­ای در قسمت پایین گردن و بالای پشت می­گردد. کشش و تقویت عضله چناغی ـ چنبری ـ پستانی کمک به درمان این اختلال می­نماید (شکل ۲ـ۴) .
شکل ۴٫۲٫ انحراف جانبی سر
شانه نابرابر^[۲۲]
شانه نابرابر یا افتادگی شانه وضعیتی است که در آن شانه­ها در راستای یک خط افقی قرار نگرفته­اند در واقع در شرایط طبیعی هر دو شانه باید نسبت به این خط فاصله یکسان داشته باشند. یکسان نبودن فاصله شانه­ها با خط افقی مرجع در یک طرف شانه را عارضه شانه نابرابر می­نامند که از علایم آن بالاتر بودن استخوان کتف یک سمت نسبت به سمت دیگر است. از علل بروز این ناهنجاری می توان به مواردی چون نشستن و خوابیدن غلط و کار بیشتر با یک طرف بدن مخصوصاً دانش آموزان به دلیل حمل کیف، عدم تعادل در عضلات نگهدارنده کمر بند شانه و عضلات نردبانی قدامی و میانی گردن، غیر استاندارد بودن میز و نیمکت و خم شدن بیشتر به یک سمت هنگام نوشتن اشاره نمود (دانشمندی، ۱۳۸۶). بطور کلی برای درمان این عارضه تمرینات را می توان به دو دسته تمرینات کششی و قدرتی تقسیم بندی کرد. کاربرد تمرینات کششی برای آن دسته از عضلات و با طرف از بدن می باشد که در اثر ضعف دچار کوتاهی شده ­اند. کاربرد تمرینات قدرتی برای آن دسته از عضلات یا طرفی از بدن می­باشد که در اثر ضعف دچار کشیدگی بیش از حد شده ­اند (دانشمندی، ۱۳۸۶) (شکل ۵٫۲).

شکل ۵٫۲٫ شانه نابرابر
انحراف گردن به جلو (لوردوز گردنی)^[۲۳]
گردن انسان شامل ۷ مهره است که بعد از کمر شایع ترین مفاصل مستعد آرتروز، سائیدگی و کاهش فاصله و فتق دیسک است. بطور طبیعی ستون فقرات از ناحیه گردن کمی به جلو تحدب دارد که در این وضعیت سر جلوتر از مرکز ثقل قرار می­گیرد و فشار زیادی روی مفاصل فکی ـ گیجگاهی و مفاصل گردن و عضلات پشت گردن وارد می­ شود در این حالت در سر افزایش وزنی در حدود ۲ برابر حالت طبیعی دیده می­ شود. این عارضه موجب افزایش گودی گردن، کاهش فضای سوراخهای بین مهره ای، احتمال گیر افتادن اعصاب و فشار روی ریشه ­های عصبی می­ شود. از علل ایجاد این عارضه می­توان عادات غیر صحیح در نشستن بویژه در هنگام مطالعه، ایستادن، راه رفتن و ورزش، ضعف بینایی بویژه در افراد نزدیک بین و بکار گیری بالش­های با ارتفاع زیاد در هنگام خوابیدن اشاره نمود. نشانه­ های این عارضه به جلو رفتن سر و بالا آمدن چانه، افزایش فشار بر روی مفاصل گردن در ناحیه پشت و خستگی در عضلات ناحیه پشت گردن و پشت سر می­باشد. مهمترین اقدام در زمینه اصلاح عارضه، حذف عادات غلط و اتخاذ وضعیت صحیح در نشستن، راه رفتن، ایستادن و خوابیدن است. سپس انجام دادن تمرین­های مؤثر در حفظ راستای طبیعی ستون فقرات گردنی و پشتی و حفظ دامنه حرکتی سر و گردن در تمامی جهت­ها (شکل ۶٫۲).
شکل ۶٫۲٫ انحراف گردن به جلو
انحراف جانبی ستون مهره ها^[۲۴]
تمایل و انحنای ستون مهره ها به یکی از طرفین چپ و راست بدن، کج پشتی یا اسکولیوز نامیده می­ شود. در این ناهنجاری ستون مهره ها با تحمل یک انحنا به سوی پهلوی دیگر تغییر شکل پیدا می­ کند. در واقع زواید شوکی مهره­ها به سمت تقعر و بدنه مهره­ها به سمت تحدب چرخش می­یابد. این وضعیت همیشه غیرطبیعی محسوب می­ شود (دانشمندی، ۱۳۸۶).
بیماری اسکولیوز دارای انواع مختلف است که به قرار زیر تقسیم می­ شود:
الف) اسکولیوز برگشت پذیر با وضعیتی عملکردی که متحرک و غیر ساختمانی نیز خوانده می ­شود که با نقص عضو همراه نیست و با خم شدن به جلو و یا دراز کشیدن اصلاح می­ شود از نطر مک ری (۱۹۹۵) هرگاه مهره­ها طبیعی باشند، ایجاد اختلال می ­تواند به صورت جبرانی و در اثر خمیدگی لگن در اثر کوتاهی پاها باشد. این عارضه ممکن است در اثر اسپاسم محافظتی یک طرفه عضلات و خصوصاً به همراه پرولاپس دیسک بین مهره­ای به صورت سیاتیک باشد.
ب) اسکولیوز برگشت ناپذیر که اسکولیوز ثابت یا ساختمانی نیز خوانده می شود، با نقص عضو همراه است.
دانشمندی و همکاران (۱۳۸۴) در بررسیهای رادیولوژیکی از افرادیکه دچار کج پشتی بودند مشخص کردند که دو سوم از کج پشتی­ها از نوع وضعیتی بوده و یک چهارم از نوع نامشخص و ده درصد باقیمانده بطور مساوی به اشکال مادرزادی و فلجی تقسیم شده ­اند. برخی منابع، کج پشتی با علت ناشناخته را شایع­ترین نوع کج پشتی دانسته ­اند. که شامل ۷۵ ـ۸۵ درصد از مبتلایان می­ شود. از عوارض ناشی از کج پشتی می­توان به مواردی چون درد، اختلال در عملکرد دستگاه قلبی و تنفسی، اختلالات عصبی، اختلال در راه رفتن، کاهش تحرک ستون فقرات اشاره نمود. روش­های مختلفی برای اصلاح و درمان کج پشتی وجود دارد که به کارگیری آن­ها به نوع و شدت آن عارضه بستگی دارد (شکل۷٫۲) (نوری نژاد، ۱۳۸۷).
شکل ۷٫۲٫ انحراف جانبی ستون مهره­ها
پوسچر پشت تابدار (شکم افتاده)^[۲۵]
این نوع ناهنجاری به پوسچر افراد تنبل^[۲۶] معروف است و در افراد نوجوان و بلند قد و مخصوصاً دختران نوجوان شایع­تر است. در این پوسچر عضلات شکم شل شده ودراز می­شوند. سر اغلب تمایل به کج شدن به طرفین دارد و دست­ها نسبت به حالت طبیعی، جلوتر از بدن هستند. علت نامگذاری پوسچر تنبل یا شکم افتاده این است که افراد دارای این ناهنجاری اغلب با کوچکترین تلاش پوسچر طبیعی پیدا می­ کنند اما به این حالت عادت پیدا کرده ­اند. برای شناسایی این پوسچر در افراد آن­ها را باید پشت صفحه شطرنجی قرار دارد و حدوداً بعد از سه دقیقه افراد، پوسچر تابدار به خود می­گیرند. در این­ حالت شکل عضلات شکم دچار ضعف می­شوند و باید تحت یک برنامه­ی آمادگی بدنی تحت تمرین قرار گیرند تا پوسچر طبیعی به دست آید. این حالت تنها پوسچری است که خم کننده­ های ران در آن دچار ضعف می­شوند که باید تقویت شوند. در حالیکه در دیگر ناهنجاری­ها اکثراً خم کننده­ های ران کوتاه می­شوند. مشکلات ناشی از این ناهنجاری عبارتند از: ترجیح یک پا برای ایستادن، ضعف عضلات خم کننده ران، کوتاهی عضلات همسترینیگ، ضعف عضلات شکم (مخصوصاً مایل شکمی) و کج شدن سر، راه درمانی این عارضه تقویت عضلات شکم، تقویت خم کننده­ های ران، کنش عضلات همسترینگ و به دست آوردن دوباره­ی راستای گردن است (شکل ۸٫۲).
شکل ۸٫۲٫ پشت تابدار
پشت گرد^[۲۷]
به افزایش بیش از حد طبیعی قوس ناحیه پشتی یعنی ۱۵ تا ۲۰ درجه پشت گرد گفته می­ شود. یکی از ناهنجاریهای که برای تنه و ستون مهره ها رخ می دهد تمایل قسمت فوقانی ستون مهره ها به سمت جلو در نتیجه افزایش برآمدگی و قوس ستون مهره­های پشتی (سینه ای) می باشد. ناهنجاری پشت گرد یکی از شایع ترین ضعف­هاست که در آن بازوها و شانه­ها به وسیله انقباض مداوم عضلات بین دنده ای و سینه ای کوچک و بزرگ، جلو کشیده می شوند. در حالیکه عضلات ذوزنقه ای و متوازی الاضلاع و گوشه­ای برای فراهم کردن حرکت کتف به طرف جلو شل می­شوند؛ این عمل باعث می­ شود عضلات قدامی تنه کوتاه شده و عضلات خلفی تنه کشیده و دراز شوند. از علائم دیگر پشت گردی می­توان به این موراد اشاره نمود: برجسته شدن استخوان کتف، کاهش گنجایش قفسه سینه به علت جمع شدن عضلات بخش قدامی قفسه سینه، افتادن شانه ها به جلو و نزدیک شدن چانه به سینه، از بین رفتن گودی واقع در گردن و پشت کمرۀ شل شدن و کش آمدن عضلات قدامی ران. از علل پشت گردی می­توان مواردی چون قرار دادن تنه در وضعیت بد، ضعف عضلانی و پشت گرد جبرانی را ذکر نمود (شکل۹٫۲).
۹٫۲٫ پشت گرد
انحرافات جانبی لگن
بررسی طبیعی لگن به گونه ای است که اگر خار خاصره­ای قدامی و خار خاصره­ای خلفی فوقانی را در نظر بگیریم این دو نقطه باید بوسیله یک خط افقی به یکدیگر متصل شوند. از طرفی خار خاصره­ای قدامی فوقانی و ارتفاع عانه نیز توسط یک خط عمودی متصل می­گردند. فاصله یکسان در دو طرف موجب می­ شود تا گشتاور ایجاد شده در هر سمت برابر و در جهت خلاف یکدیگر باشد. همچنین به دلیل اینکه نیروی وزن بطور یکسان روی هر دو مفصل ران تقسیم می­ شود، فاصله آن ها از نقطه یا محور گشتاور به یک اندازه است (دانشمندی، ۱۳۸۶). هرگونه تغییر در زاویه طبیعی خاجی کمری می ­تواند موجب بروز نوع خاصی از ناهنجاری در بالاتنه فوقانی شود. علل و علائم این ناهنجاری به این صورت می­باشد: فرد ممکن است از درد، سفتی، محدودیت حرکات مفصل، لنگیدن وبالاخره تغییر شکل مفصل شکایت داشته باشد. کوتاهی یکی از دو اندام تحتانی می ­تواند دلیل انحراف جانبی لگن باشد. ضعف عضلات و یا عادات غلط در ایستادن نیز موجب انحراف جانبی لگن می­ شود. برای حرکات اصلاحی و درمانی این عارضه آموزش وضعیت صحیح لگن به فرد به منظور حذف عادات غلط و جایگزین نمودن وضعیت بدنی صحیح بویژه هنگام ایستادن­های طولانی، تقویت دورکننده­های ران در طرفی که لگن بالاست و کشش و ازدیاد انعطاف پذیری در دور کنده­های طرف مقابل و تمرینات عمومی ضروری می­باشد (شکل۱۰٫۲).
شکل ۱۰٫۲٫ وضعیت طبیعی و غیر طبیعی لگن خاصره از نمای پشت
قوس کمر^[۲۸]
راستای طبیعی مهره­ها در ناحیه کمری با قوس همراه است. افزایش بیش از حد قوس کمر را «کمرگود» یا «لوردوز کمر» می­گویند. این عارضه با انحنای مهره­های کمری به سمت جلو و برآمدگی شکم در ناحیه کمر مشخص می­ شود. در عارضه لوردوز، چرخش قدامی لگن افزایش یافته و کفل­ها به پشت برجسته می­شوند. به عبارت دیگر چرخش رو به پایین لگن به تشدید قوس کمری و چرخش رو به بالا و عقب لگن به کاهش قوس کمر منجر می­ شود. قوس این ناحیه تقریباً از مهره آخر پشتی شروع شده و به سمت جلو می ­آید. بطوریکه زاویه آن در حالت طبیعی ۳۰ درجه است. میزان قوس کمر به طور طبیعی باید بین ۴۰ تا۶۰ درجه باشد. از علل بروز این ناهنجاری به این موارد اشاره می­کنیم: ضعف عضلات شکم، جابجایی مهره­ها به سمت جلو، زایمان­های مکرر، استفاده از کفش­های پاشنه بلند، کوتاهی عضلات خم کننده ران و عضلات بازکننده ستون مهره­ها در ناحیه کمری، از علایم و نشانه­ های لوردوز کمری، فرو رفتگی شدید و قوس کمری در هنگام ایستادن، شکایت از درد خستگی مزمن کمر، تمایل عضلات شکم به سمت جلو و متمایل شدن بالاتنه به سمت عقب می­باشند.
برای بررسی و ارزیابی می­توان از رادیوگرافی، خط شاقولی و صفحه ی شطرنجی استفاده نمود. جهت پیشگیری، آشنا ساختن فرد با شرایط مطلوب بدنی و اصول صحیح حرکت همچنین عادات غلط و اصلاح شرایط زیستی از مواردی است که رعایت آنها در جلوگیری از عارضه کمر گود مؤثر است. طرز صحیح خوابیدن داشتن بالش با ارتفاع مناسب زیر سر و حمایت کننده­ کوچکی در ناحیه کمری، همچنین خوابیدن به پهلو با یک پای خمیده از موارد پیشگیرانه است. برای درمان این عارضه باید به کشش و انعطاف در بخش تحتانی عضلات راست کننده ستون فقرات، ایجاد جنبش پذیری و افزایش دامنه­ حرکتی لازم در مهره­های ستون فقرات، تقویت عضلات بخش قدامی شکم توجه خاصی شود (شکل ۱۱٫۲).
شکل ۱۱٫۲٫ وضعیت قوس کمر از نمای جانبی
پشت صاف^[۲۹] (تنه عقب رفته)
کاهش یا از بین رفتن قوس­های طبیعی ستون مهره­ها ناهنجاری به نام پشت صاف بوجود می ­آورد. در این عارضه شخص مبتلا دارای فرو رفتگی کمری و قوس پشتی نبوده و در اصطلاح عامیانه گفته می­ شود که عصا قورت داده است. افراد مبتلا به پشت صافی برای جبران مشکل خود هنگام راه رفتن پاها را به طرفین منحرف می­ کنند تا راحت­تر قدم بردارند. پشت صاف بیشتر در اثر نرمی استخوان در سنین شیر خوارگی و کمبود حرکت و فعالیت در بزرگسالی ایجاد می­ شود. در این ناهنجاری حالت فنری ستون مهره­ها کاهش می­یابد و ساز و کار جذب ضربه مختل می­ شود. از علل این عارضه می توان به شل و ضعیف شدن عضلات بخش قدامی ران، کوتاه شدن عضلات پشت ران و عضلات شکمی، ناهنجاری­های ساختمانی در مهره­ها، عوامل ارثی و ژنتیکی، سبک و شیوه غلط زندگی اشاره نمود. این عارضه باعث بر هم خوردن تعادل، افزایش فشار بر روی مهره­ها و دیسک­های بین مهره ای، کاهش حالت فنری ستون مهره­ها، افزایش احتمال آسیب دیدگی و درد مزمن در ناحیه کمر و خستگی زودرس می­ شود. با بهره گرفتن از رادیوگرافی، صفحه شطرنجی و خط شاقولی می­توان به بررسی و ارزیابی این عارضه پرداخت. جهت درمان باید به کشش عضلات پشت ران در حالت ایستاده و در حالت نشسته توجه شود (شکل ۱۲٫۲).
شکل ۱۲٫۲٫ پشت صاف
کف پای صاف^[۳۰]
سه قوس در پا وجود دارد که عبارتند از:

• • قوس طولی داخلی

• • قوس طول خارجی

• • قوس عرضی (طاهری، ۱۳۸۷)

به کاهش ارتفاع قوس طولی (این قوس از استخوان پاشنه تا اولین مفصل کف پایی ـ انگشت شست امتداد دارد) صافی کف پا می­گویند براساس شدت و ضعف و تغییر شکل، میزان کاهش ارتفاع طولی داخلی متفاوت است. دو نوع کف پای صاف وجود دارد. کف پای صاف ثابت، که در این حالت صافی کف پا هنگام ایستادن بر روی پنجه پا در وضعیت خوابیده از بین نمی­رود و کف پای صاف متحرک که شایع­تر نیز هست و تنها زمانی دیده می­ شود که فرد ایستاده است ولی در هنگام ایستادن بر روی پنجه پا و یا در وضعیت خوابیده از بین می­رود. معمولاً صافی ها را به سه درجه تقسیم می­ کنند. صافی درجه یک، تغییر شکل کم یا ناچیز است معمولاً درد وجود ندارد. در نقش کف پا، محور طولی از نزدیک خط داخلی می­گذرد. صافی درجه دو، خط نقش شده از لبه داخلی پا فراتر نرفته است. صافی درجه سه، خط نقش شده لبه پا برآمدتر است و همراه آن انحراف محور طولی پشت پا یا والگوس وجود دارد.
از علائم این عارضه، ضعف عضلات نگهدارنده قوس طولی، تقسیم غیر طبیعی وزن بدن بر روی جانب داخلی به همراه چرخش به خارج پاشنه از علائم این عارضه می باشد. عضلات نازک نئی کوتاه، بلند و طرفی، کوتاه شده و طول طبیعی آن کاهش می­یابد عضلات درشت نئی جلویی و عقبی، خم کننده دراز انگشتان پا و شست و عضلات ریز داخل کف پایی ضعیف شده و قدرت خویش را از دست می­ دهند. حرکات اصلاحی شامل تقویتی و کششی می­باشد.
شکل ۱۳٫۲٫ حالت­های صافی کف پا به ترتیب از راست: سالم، درجه یک، درجه دو و درجه۳
پای چرخیده به داخل ـ پیچش داخلی درشت نی^[۳۱]
این عارضه که اغلب از آن به عنوان پای چرخیده به داخل یاد شده است با چرخش داخلی در مفاصل ران مشخص می شود. این امر باعث می شود که زانوها چرخش داخلی پیدا کنند (عارضه زانوان متقاطع^[۳۲]) و پنجه­های پا به سمت داخل بچرخند (بلوم فیلد، ۱۳۹۰). در واقع پیچش داخلی غیر طبیعی درشت نی معمولاً در ارتباط با چرخش پاشنه به داخل یا زانوی پرانتزی است. این تغییر شکل به صورت تکی بسیار کم مشاهده می­ شود. مشکل اصلی چرخش انگشتان به داخل است. قوزک داخلی نسبت به قوزک خارجی در سمت عقب قرار می­گیرد. درگیری معمولاً متقارن است و چون انگشتان با زاویه­ی حدود ۱۵ الی ۳۵ درجه در سمت داخل قرار دارند، مرکز جاذبه­ی بدن در خارج دومین استخوان کفی پای (که مرکز شعاع پاست) می­افتد. در بچه­های بزرگتر این تغییر مرکز جاذبه­ی بدن از طریق صاف (راست) و دور کردن جلو پا جبران می­ شود. این عارضه می ­تواند مادرزادی یا اکتسابی باشد. در شکل مادرزادی پیچش داخلی کشکک به میزان طبیعی می ­تواند به سمت داخل یا خارج بچرخد. در حالیکه در شکل اکتسابی پیچش داخلی درشت نی کشکک می ­تواند خیلی زیادتر از حالت طبیعی به داخل بچرخد اما چرخش به خارج در حد طبیعی است. این عارضه ممکن است در نتیجه ی یک تغییر شکل ثابت استخوانی، کوتاهی بافت نرم، فلج عضلانی، عدم تعادل عضلانی و یا تغییر در صفحه­ی مفصلی باشد (دانشمندی، ۱۳۸۶).
شکل ۱۴٫۲٫ به ترتیب از بالا پای چرخیده به داخل، نرمال و پای چرخیده به خارج
زانوی پرانتزی^[۳۳]
این عارضه نوعی اختلال در راستای طبیعی ساق پاست که در آن کندیل­های داخلی ران از هم دور و قوزک­های داخلی به هم نزدیک می­شوند و پاها شکل پرانتزی پیدا می­ کنند. طوریکه فضای بین دو زانو بیشتر از حالت طبیعی آن باشد. این عارضه را پای کمان هم می­گویند. عارضه زانونی پرانتزی خفیف در ۲ تا ۳ سال اول زندگی شایع است که اغلب به دلیل رشدو تحرک کودکان است و عموماً قبل از سنین مدرسه رفع می شود (دانشمندی، ۱۳۸۶). اعلمی هرندی (۱۳۶۶) در کتاب معاینه فیزیکی اندام­ها و ستون فقرات اشاره می­ کند که برای اندازه گیری خمیدگی زانوها آنها را در وضعیت باز بودن کامل قرار داده، قوزک ها را طوی به هم می­چسبانیم که کشکک­ها به جلو نگاه کنند. سپس فاصله بین دو زانو اندازه گیری می­ شود.
چاقی یا وزن زیاد، زود راه افتادن، شکستگی سطوح مفصلی و یا شکستگی استخوان­ها در بال و پایین مفصل، کوتاهی عضلات نیم غشایی و نیم وتری، پارگی رباط جانبی خارجی زانو، زمینه ارثی، بیماری راشی­تیسم، ضعف عضله دو سر رانی از علل بروز این عارضه می­باشند.
برخی از عوامل ناشی از پای پرانتزی، راه رفتن غیر طبیعی، آرتروز زودرس زانو، افزایش آسیب پذیری مفصل، کوتاهی قد، انحراف طرفی ستون مهره ها و درد می­باشند. (شکل ۱۵٫۲)
حرکات اصلاحی برای درمان این عارضه شامل کشش عضلات نیم غشایی و نیم وتری و تقویت عضله دو سر رانی می­باشد.