تحقیقی است که “خلیفه” در سال ۱۳۸۶ به روش پیمایش و نمونه ای ۴۰۱ نفری در دانشگاه شیراز انجام داده است. اگر چه این تحقیق نیز مانند اگثر تحقیقات، صرفاً عوامل موثر بر اعتماد به اخبار تلویزیونی را مورد قرار داده اما چون هم سوالاتی را در مورد اعتماد به اخبار اینترنتی وب سایت های خبری مطرح کرده است و هم جامعه آماری اش با تحقیق پیش رو مشابهت نسبی دارد، به برخی از نتایج آن اشاره می شود:
الف)علی اغم اعتماد کم پاسخگویان (حدوداً ۴۰ درصد) به اخبار تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی) اخبار مورد اطمینان آنها بیشتر از این رسانه کسب می شود.
ب)با افزایش تحصیلات در مقطع کارشناسی، میزان اعتماد پاسخگویان به اخبار تلویزیون افزایش می یابد اما با افزایش تحصیلات به مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری، انتقاد نسبت به خبرهای تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی ایران) هم بیشتر شده است.
ج)در بین رسانه های خبری (رادیو، تلویزیون، مطبوعات، ماهواره و اینترنت) از لحاظ اطمینان، اعتماد، پاسخگویان تلویزیون داخلی را در مرتبه چهارم قرار دادند.
۷- ارزیابی عملکرد مدیریت خبر سیمای جمهوری اسلامی ایران با رویکرد به استراتژی های سند افق رسانه “تحکیم اعتماد به خبر و قطبی شدن خبر” با هدف ارائه الگوی اجرایی، نعمتی انارکی، ۱۳۸۷
پژوهش دیگری است که “نعمتی انارکی” در ۱۳۸۷ با بهره گیری از سه روش پیمایش، تحلیل محتوا و مصاحبه ارائه کرده است. از مهمترین نتایج پیمایش که بر پایه نظرخواهی از ۳۵۸ نفر از کارکنان صدا و سیما (به غیر از کارکنان حوزه خبر) به دست آمده و با روش شناسی و مبانی تحقیق پیش رو نیز نزدیکی دارد، این است که:
الف) تلویزیون (سیمای جمهوری اسلامی ایران) یکی از مهمترین منابع کسب خبر محسوب می شود اما میزان توجه به اخبار سیما به معنی بالا بودن میزان اعتماد به آن نیست چون میزان اعتماد به اخبار سیما در مقایسه با میزان توجه به آن کاهش قابل ملاحظه ای داشته است و بنابراین مولفه های دیگری در تحکیم اعتماد نقش دارند که باید شناسایی و تقویت شوند.

ب) تلویزیون (بخش های خبری سیما بدون در نظر گرفتن شبکه خبر) و اینترنت (وب سایت های خبری) از لحاظ میزان اعتماد به منبع خبر و اعتماد به درستی و صحت اطلاعات در مقایسه با سایر رسانه ها، به ترتیب در جایگاه اول و دوم و شبکه خبر و سایر مطبوعات در جایگاه سوم و چهارم قرار دارند.
ج) وب سایت های خبری از نظر تنوع موضوعات خبری، در مقایسه با سایر رسانه ها در مرتبه اول قرار دارد.
۸- بررسی مقایسه ای میزان اعتماد به اخبار سیمای جمهوری ایران و اخبار وب سایت های خبری و عوامل موثر بر آن؛ از دیدگاه دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه های وابسته به وزارت علوم شهر تهران:
پژوهشی است توسط” حسین بصیریان جهرمی"، دانشجوی علوم ارتباطات دانشکده صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران به راهنمایی محمد قلی میناوند و مشاوره محمدعلی هرمزی زاده در سال ۱۳۸۷ انجام شد.
نتایج این پژوهش که با نمونه ای خوشه ای از دانشجویان، ازطریق نمونه گیری خوشه ای چندمرحله ای انجام شد نشان می دهد که سیمای جمهوری اسلامی ایران با وجود دارا بودن ظرفیت های فراوان در جهت جلب اعتماد رسانه ای ؛ این مهم را به صورت کافی و وافی انجام نداده است، به طوری که نتایج حاصل از پیمایش، مبنی بر میزان کم اعتماد به اخبار سیمای جمهوری اسلامی ایران می باشد و این امر با میزان سانسور و سوگیری اخبار نسبت معکوس، و با صحت و جامعیت آن، نسبت مستقیم دارد.
پیشینۀ خارجی پژوهش:
تاکنون تحقیقان زیادی در رابطه با وسایل ارتباط جمعی در دنیـا صـورت گرفتـه اسـت کـه پـاره ای از ایـن تحقیقـات “مخاطبین” این وسایل را مورد مطالعه قرار داده اند. اولین مطالعه در زمینـۀ “بهـره منـدی از وسـایل ارتبـاط جمعـی” توسط دیوید سـاچمن آمریکـایی در سـال ۱۹۴۲ صـورت گرفـت. پـس از آن لازارسـفلد در سـال ۱۹۴۵، برلسـون در سال۱۹۴۹، بوگارت و عده‌ای دیگر از افراد مؤسسات خصوصی یا دولتی در این زمینه تحقیقاتی به عمل آوردند. یکـی از نخستین پژوهشگران و در عین حال روزنامه نگارانی که در این زمینه نظریات قابـل تـوجهی ارائـه کـرده اسـت، والتـر لیپمن^[۳۳] است. در رابطه با اعتماد و اعتبار منبع میتوان به پژوهش‌های میشل چارنلی بر روی “صحت گزارشگری روزنامه‌ها” و گروه تحقیق دانشگاه ییل بر “اعتماد به منبع خبری” اشاره نمود که از مطالعات اولیه در ایـن رابطـه مـی باشـند. سازمان نظرسنجی روپر از جمله مؤسساتی است که از سال ۱۹۵۹ نظرسنجی در مورد اعتبار رسانه را مورد بررسی قرار داده است. همچنین سی سیلی گازیانو^[۳۴] و کریستین مک گراث^[۳۵] در مقدمۀ گزارش تحقیقی که در سال ۱۹۸۵ مـیلادی در ایالات متحده آمریکا انجـام شـد، اشـاره کـرده انـد کـه تحقیـق دربـاره اعتبـار، منبـع و پیشـینه دارد. در کشورهایی مانند نروژ، سوئد، دانمارک و هلند در حدود ۶۰ درصد مردم معتقدند که بیشتر افـراد می‌توانند قابل اعتماد باشند؛ در حالی که در برزیل، فیلیپین و ترکیـه درحـدود ۱۰ درصـد مـردم بـه دیگـران اعتمـاد دارند. (پیمایش ارزشهای جهانی) فصلنامۀ تحقیقاتی سیاستهای آمریکا مقاله‌ای تحت عنوان “بی اعتمادی بنیـادی در رابطۀ بین دموکراسی و اعتماد به حکومت” توسط دیک^[۳۶] (۲۰۰۹) به چاپ رسانده است. در این مقالۀ تحقیقـاتی بـراین نکته تأکید می‌شود که نهادهای دموکراتیک با اجرای انتخابات، محیطی را برای افزایش آگاهی ها، توانمندی، مشارکت سیاسی و حتّی افزایش سطح روحیۀ عمومی و شادابی در بین شهروندان و سوق دادن آنان بـه شـهروندی دموکراتیـک فراهم می‌کند. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد حکومتها با برگزاری انتخابات آزاد، می‌توانند قابلیت اعتماد خـود را بـه اثبات رسانند. در عین حال نظر سنجی‌ها و رأی گیری به صورت مخفی می‌تواند میزان اعتماد و یا بی اعتمادی مردم به حکومت را نشان دهد.
فصل سوم
روش شناسی پژوهش
مقدمه
در هر تحقیق و پژوهش علمی، مشخص کردن هدف یا اهداف تحقیق قدم اول محقق در آغاز راه است. هدف‌های تحقیق هر چه روشن‌تر باشد کار در مراحل بعدی یعنی انتخاب روش تحقیق، ابزار گردآوری اطلاعات و… راحت‌تر به پیش می‌رود.
در این فصل به بیان روش پژوهش، تکنیک یا ابزار پژوهش، جامعه آماری، روش نمونه‌گیری، تعیین حجم نمونه و روش سنجش پایایی و در نهایت به روش تجزیه و تحلیل داده‌ها خواهیم پرداخت.
۳-۱ روش تحقیق:
هر پژوهشی مستلزم داشتن روش، استفاده از اندیشه و سرانجام حرکت و جستجو می‌باشد. در یک پژوهش درست پژوهشگر بهتر است موضوع، روش، مخاطب و شرایط و ابزار پژوهش خود را معین نماید. روش پژوهش بستگی به موضوع، اهداف پژوهش، فرضیات و امکانات اجرایی در دسترس آن پژوهش دارد. روش پژوهش در این پژوهش پیمایشی است. تحقیق پیمایشی یکی از روش‌های جمع آوری اطلاعات است که از تعداد محدود افراد و به کمک پرسشنامه به دست می‌آید و می توان آن را به کل جامعه تعلیم داد. پیمایش باید محدود به مطالعه پرسش‌هایی باشد که فی‌الواقع مردم قادرند به آنها پاسخ دهند. از این رو این مطالعات بر نگرش‌ها، عقاید، پاره‌ای اطلاعات درباره شرایط زندگی و مقولاتی که افراد را معین و متمایز می‌گرداند متمرکزند (بیکر، ۱۳۸۶، ۲۴) روش تحقیق این پژوهش توصیفی و از نوع پیمایشی است که در آن محقق به بررسی و شناسایی عوامل پرداخته است.
۳-۲ جامعه آماری:
جامعه آماری به مجموعه‌ای از اشخاص، اشیاء و … اطلاق می‌شود که در یک صفت یا ویژگی مشترک باشند. (بیکر، ۱۳۸۶، ۱۷۰). جامعه آماری این تحقیق را شهروندان شهر تهران تشکیل می‌دهند که تعداد آنها ۸،۴۲۹،۸۰۷ نفر است (www.Amar.org.ir).
۳-۳ حجم نمونه و روش نمونه‌گیری:
گاهی مطالعه‌ی جامعه آماری یا امکان پذیر نیست و یا از نظر مالی، زمانی و انرژی مقرون به صرفه نمی‌باشد و یا وضعیت به صورتی است که مطالعه جامعه مذکور در کوتاه مدت امکان پذیر نیست و در بلند مدت نیز نتایج مطالعه به کار نمی‌آید. در چنین مواردی، به جای مطالعه کل جامعه، می‌توان نمونه‌ای از آن جامعه را انتخاب و مورد مطالعه قرار داد. نمونه گروهی از افراد یا اعضای جامعه پژوهش است که معرف آن جامعه بوده و کم و بیش ویژگی‌های کل جامعه را دارا است. (بیکر، ۱۳۸۶، ۱۷۱) در این پژوهش از روش نمونه گیری خوشه‌ای چند مرحله‌ای استفاده شده است. روش کار به این صورت بوده که ابتدا تهران را به پنج منطقه جغرافیایی از نواحی شمال، جنوب، غرب، شرق و مرکز تقسیم می کنیم. آن گاه از هر منطقه یک ناحیه و از هر ناحیه یک محله و از هر محله چند بلوک را بصورت تصادفی انتخاب می کنیم. در این تحقیق، حجم نمونه براساس فرمول کوکران ۳۸۴ نفر محاسبه گردید.

۳-۴ ابزارگردآوری اطلاعات و داده‌ها:
همان گونه که مطرح شد این پژوهش به کمک روش پیمایشی انجام گرفته، بنابراین ابزار اندازه گیری، پرسشنامه می باشد. پرسشنامه روشی است که محقق بوسیله آن اطلاعات مورد نیاز را با طرح سؤال به صورت کتبی از پاسخ گو دریافت می نماید. این روش یکی از رایج ترین شیوه های جمع آوری اطلاعات می باشد، بخصوص اگر امکان تماس مستقیم و رویارویی با پاسخ گو موجود نباشد یا به دلیل وقت گیر بودن و هزینه زیاد مصاحبه مقرون به صرفه نباشد، روش پرسشنامه در زمینه هایی چون اطلاع از عقاید، عواطف، حالات روانی، اطلاعات شخصی، دینی، سیاسی، فرهنگی و خانوادگی کاربرد فراوان دارد. (ایران نژاد پاریزی، ۱۳۸۲، ۱۹۰)
این پرسشنامه یک پرسشنامه محقق ساخته است که با مطالعه جانبی و استفاده از نظرات صاحبنظران طراحی شده، دارای ۲۴ سوال می‌باشد. که در دو بخش مشخصات فردی و سوالات مربوط به عنوان اصلی تحقیق تنظیم شده است. نمونه ای از پرسشنامه مذکور در بخش ضمائم ارائه شده است.
۳-۵ روایی پرسشنامه:
روایی اندازه گیری عبارت است از، میزانی که ابزار مورد نظر، آنچه را برای اندازه گیری آن تخصیص یافته اندازه می گیرد. به بیان ساده تر روایی با این سؤال سرو کار دارد که “آیا ابزار، ویژگی، صفت یا هر چیزی را که برای آن ساخته شده است می سنجد؟” (خوی نژاد، ۱۳۸۰، ۶۳)
پژوهشگر به منظور بررسی روایی پرسشنامه، این که آیا سوالات مطرح شده اهداف مورد نظر را پوشش می‌دهد و مانعی از نگارش و ابهامات در جملات ندارد، آن را در اختیار اساتید راهنما، مشاور و اساتید صاحب نظر دیگر قرار داد. آن ها پس از بررسی، شایستگی سنجش ویژگی مورد نظر را تأیید نمودند. همچنین پرسشنامه به صورت تصادفی به ۳۰ نفر داده شد تا شیوه نگارش و ابهامات ممکن در جملات و گزاره ها مورد بررسی قرار گیرد. نتایج بدست آمده از اجرای آزمایشی نیز نشان دهنده این بود که مشکل خاصی در کلمات و عبارات پرسشنامه نبوده است.
۳-۶ پایایی پرسشنامه:
به طور خلاصه اعتبار به معنای همسانی است. یعنی همسانی اندازه گیری در آن چه اندازه می‌گیرد. پایایی درجه ای است که بر اساس آن ابزار اندازه گیری در افراد مشابه در زمانی دیگر نتایج مشابهی را بدست می دهد.
زمانی که مقیاسی از نوع لیکرت وجود داشته باشد و محقق بخواهد از طریق گویه های مختلف یک مفهوم پیچیده را اندازه گیری نماید، برای سنجش انسجام درونی مقیاس می تواند از “آلفای کرونباخ” استفاده کند. (کلانتری، ۱۳۸۲، ۷۴)
از آنجا که پرسشنامه این تحقیق بر اساس رتبه بندی مقیاس لیکرت طراحی شده، برای بررسی اعتبار و همسانی درونی آن پس از اجرای آزمایشی برای حجم نمونه ای معادل ۳۰ نفر از “ضریب آلفای کرونباخ” استفاده شد که اعتباریابی پرسشنامه تحقیق حاضر معادل ۸۲۶/۰ محاسبه شد که نشانگر پایایی بالای پرسشنامه است.
۳-۷ روش تجزیه و تحلیل داده ها:
روش تجزیه و تحلیل در این پژوهش به وسیله نرم افزار spss در دو سطح آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. مجموع داده های جمع آوری شده نخست از پرسشنامه به فایل های ویرایش داده های آماری انتقال داده شد، سپس بر اساس کدهای مورد نظر جداول توزیع فراوانی هر یک از متغیرها به ترتیب سؤالات پرسشنامه در دو مقوله:
الف) جداول توزیع فراوانی، درصد و استخراج نمودارهای صوری داده ها و مقایسه های توصیفی تنظیم گردید.
ب) در سطح استنباطی جهت بررسی رابطه بین متغیرها و بررسی فرضیه ها از آزمون T و جداول دوبعدی استفاده شد.
۳-۸ متغیرها:
متغیر به ویژگی هایی اطلاق می شود که می‌توان آنها را مشاهده یا اندازه‌گیری کرد و دو یا چند ارزش را جایگزین آن قرار داد.( دلاور، ۱۳۷۴: ۷) به تعبیر دیگر؛ سازه‌ها و ویژگی‌هایی را که مورد مطالعه قرار می‌دهند متغیر می‌نامند. (کرلینجر، ۱۳۸۲: ۶۲).
جدول ۱-۳ متغیرهای اصلی پژوهش، نوع آن و سوالات مربوط به آن در پرسشنامه