میکروسیستیک که تقریبا  از این ضایعه را در بر می‌گیرد. در شکل میکروسکوپی آن، چندین فضای سیستی کوچک ایجاد شده است که ممکن است دارای مواد ائوزینوفیلی یا موسینی باشد.
شکل پاپیلری سیستی کمتر دیده شده که در این نوع مناطق سیستی بزرگتری تشکیل شده که توسط اپی تلیوم مفروش کننده دارای چین خوردگی‌های پاپیلاری میباشد که به طرف فضاهای کیستیک برآمده شده اند.
شکل فولیکولر آن دارای ظاهری مشابه بافت تیروئید است [۱،۲،۳۸].

درمان و پیش آگهی

در آدنوکارسینوم سلول آسینی که به قسمت سطحی غده پاروتید محدود می‌باشد لوبکتومی بهترین روش درمان است ولی آنهایی که در لوب عمقی قرار دارند معمولاً پاروتیدکتومی کامل ضروری است و در موارد اندکی رادیوتراپی هم پیشنهاد شده است. [۶].

پلئومورفیک آدنومای بدخیم (Malignant Mixed Tumor)

پلئومورفیک آدنومای بدخیم کمتر از ۲ درصد تومورهای غدد بزاقی را تشکیل می‌دهند و به سه گروه تقسیم می‌شوند:
کارسینوم اکس پلئومورفیک آدنوما (Carcinoma Ex Pleomorphic Adenoma)
کارسینوسارکوما (Carcinosarcoma)
تومور مختلط متاستاز دهنده (Metastasizing Mixed Tumor) [39].

نمای بالینی

۱) کارسینوم اکس پلئومورفیک آدنوما
شایع‌ترین نوع تومور پلئومورفیک آدنومای بدخیم است. این ضایعه اغلب از پلئومورفیک آدنومای خوش خیم قبلی که درمان نشده یا چندین بار عود مجدد داشته،بوجود آمده است. بالاترین میزان شیوع سنی در دهه ششم زندگی می باشد و در مردان نسبت به زنان بیشتر دیده شده و شایعترین مکان های بروز این ضایعه را غده پاروتید، غده تحت فکی و غده زیرزبانی تشکیل می دهد. عموماً این تومور به صورت یک توده سفت بدون درد و با رشد آهسته ظاهر می شود و گاهی ممکن است بیماران اظهار کنند این توده سال هاست که وجود دارد و اخیراً دچار رشد سریعی شده که با درد و فلج عصب فاسیال همراه می‌باشد. همچنین ممکن است رشد رسیع این تومور بدون درد و هیچ علائمی ظاهر گردد [۴۰].
۲) کارسینوسارکوما
کارسینوسارکوما، یک تومور نادری است که فقط ۰۴/۰ تا ۱۶/۰ درصد از کل تومورهای غدد بزاقی را تشکیل می‌دهد. شیوع سنی آن بین ۱۴ تا ۸۷ سالگی (میانگین سنی ۵۸ سالگی) می باشد و در زنان و مردان به طور یکسان رخ می دهد. این ضایعه ممکن است از تغییرات بدخیمی اپی تلیوم یا عناصر مزانشیمال ایجاد گردد [۳۹].
۳) تومور مختلط متاستاز دهنده
این تومور نیز کاملاً نادراست. در اکثر موارد در غده پاروتید ایجاد می‌شود اما تومور اولیه ممکن است در غده تحت فکی یا غده بزاقی فرعی نیز به وجود آید. متاستاز بیشتر به استخوان‌ها، سر و گردن و شش‌ها صورت می‌گیرد. اما می‌تواند در سایر نواحی هم مانند کبد، پوست و گره‌های لنفی ایجاد شود. اکثر بیماران سابقه یک تومور مختلط خوش خیم را دارند که ممکن است سال‌ها پیش برداشته شده باشد. در بسیاری از موارد قبل از متاستاز تومور اولیه عودهای مکرر از خود نشان می‌دهد [۱].

خصوصیات هیستوپاتولوژیک

۱- کارسینوم اکس پلئومورفیک آدنوما
این تومور ظاهر میکروسکوپی متغیری دارد. معمولاً نواحی از آدنومای پلئومورفیک خوش خیم تیپیک، در آن یافت می‌شود که بیشتر یا تنها بخش کوچکی از ضایعه را تشکیل می‌دهد. در درون تومور، نواحی دژنراسیون بدخیم اجزای اپی‌تلیالی وجود دارد که با پلئومورفیسم سلولی و فعالیت میتوتیک غیرطبیعی مشخص می‌شود. جزء بدخیمی آن اغلب دارای الگوی رشد تهاجمی می‌باشد که با تهاجم کپسول و ارتشاح به داخل بافت‌های اطراف همراه است. هرچند در موارد نادر به شکل یک کانون کوچک در مرکز یک تومور مختلط کپسول دار دیده می‌شود [۱].
۲) کارسینوسارکوما
این تومور دو فازی است که در آن مناطق سارکوماتوز و کارسینوماتوز مشاهده می‌شوند. معمولاً جزء
اپی تلیالی آن دچار تغییرات بدخیمی شده و به صورت اشکال متنوعی که با فعالیت میتوتیک بالایی همراه است، دیده می شود. بخش سارکوماتوز سلول های استوانه­ای بزرگ با هسته هایپرکروماتیک قابل مشاهده می باشد و در تشخیص این ضایعه رنگ آمیزی PAS مثبت است [۳۹].
۳) تومور مختلط متاستاز دهنده
این تومور هم در شکل اولیه و هم در نواحی متاستیک خود ویژگی‌های آدنومای پلئومورفیک خوش‌خیم را دارد. تغییرات هیستوپاتولوژیک بدخیم مشاهده نمی‌شود [۱].

درمان و پیش آگهی

۱) کارسینوم اکس پلئومورفیک آدنوما
معمولاً بهترین درمان این تومور تهاجمی، جراحی وسیع است که امکان دارد با اشعه درمانی و برداشتن گره‌های لنفی موضعی همراه شود. پیش آگهی ضعیف است؛ میزان بقای ۵ ساله از ۲۵ تا ۶۵ درصد متغیر است اما این میزان در ۱۵ سال به ۱۰ تا ۳۵ درصد کاهش می‌یابد. کارسینوم‌های خوب تمایز یافته یا کمتر از ۸ میلیمتر میزان بقای ۵ ساله ۱۰۰ درصد است. برخلاف آن بیماران مبتلا به تومورهایی با تمایز ضعیف با تومورهایی که بیش از ۸۰ میلیمتر ورای کپسول باقیمانده یا تومور خوش خیم باقیمانده گسترش یافته اند میزان بقای ۵ ساله ۵۰ درصد کاهش می‌یابد [۱,۴۰].
۲) کارسینوسارکوما
این تومور با عمل جراحی رادیکال درمان می‌شود که با یا بدون رادیوتراپی و شیمی درمانی همراه می‌گردد. پیش آگهی آن ضعیف است؛ حدود ۶۰ درصد از بیماران هم از این بیماری می‌میرند یا از عود موضعی تومور یا متاستاز رنج می‌برند [۱,۳۹].
۳) تومور مختلط متاستاز دهنده
درمان این تومور شامل عمل جراحی اکسیژنال هم در مورد تومور اولیه و هم در مناطق متاستاتیک است. میزان مرگ و میر ۲۲ درصد گزارش شده است [۱].

۲- مروری بر مقالات

□ Waldron و همکاران (۱۹۸۸)؛ خصوصیات دموگرافیک و هیستولوژی تومورهای غدد بزاقی در ۴۲۶ فرد مبتلا را بررسی کردند [۴۱]. در این تحقیق که در دانشکده دندانپزشکی واشنگتن انجام شد، ۵/۵۷ درصد کل تومورها از نوع خوش‌خیم و ۵/۴۲ درصد آنها از نوع بدخیم یا احتمالاً بدخیم بوده‌اند. شیوع بیشتری از تومورها در زنان دیده شده (با نسبت ابتلای ۵۹/۱ به ۱) و میانگین سنی زنان مبتلا برابر ۱/۵۳ سال و میانگین سنی مردان مبتلا هم معادل ۶/۵۰ سال بوده است. میانگین سنی مبتلایان به تومورهای بدخیم ۴/۵ سال بیشتر از بیماران دارای تومورهای خوش‌خیم برآورد شد (با تفاوت‌های معنی‌دار). کام به عنوان موقعیت معمول و شایع از نظر ابتلاء به تومورهای غدد بزاقی دهانی minor تعیین شده و بعد از آن، لب بالا و مخاط باکال در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. این سه موقعیت، در مجموع ۱/۷۶ درصد موارد ابتلاء را تشکیل می‌داد. پلئومورفیک آدنوما، شایع‌ترین تومور خوش‌خیم (۴۱ درصد بیماران و ۷۱ درصد تومورهای خوش‌خیم) بوده و بعد از آن؛ مونومورفیک آدنومای کانالیکولار و زیرگروه‌های basal cell (10 درصد کل تومورها و ۹/۱۸ درصد ضایعات خوش‌خیم) قرار داشتند. موکواپیدرموئید کارسینوما شایع‌ترین تومور بدخیم بوده که ۲/۱۵ درصد کل تومورها و ۹/۳۵ درصد تومورهای بدخیم را تشکیل می‌داد. آدنوکارسینوما (پلی‌مورفوس، لوبولار، ترمینال داکت) نیز در رتبه بعدی از نظر شیوع ضایعات بدخیم قرار داشت که ۱۱ درصد تمامی تومورها و ۴/۲۶ درصد کل تومورهای بدخیم را تشکیل می‌داد. در مجموع؛ نتایج به دست آمده در تحقیق قابل مقایسه با سایر تحقیقات بوده است.
□ Neely و همکاران (۱۹۹۶)؛ خصوصیات تومورهای بزاقی minor در میان ۱۰۶ فرد مبتلا در بخش پاتولوژی دانشکده دندانپزشکی اوکلاهاما را بررسی کردند [۴۲]. تحقیق در فاصله زمانی سال‌های ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۵ انجام شده و براساس نتایج آن، ۵۵ درصد تومورها از نوع خوش‌خیم و ۴۵ درصد آنها هم از نوع بدخیم بوده‌اند. تومورهای خوش‌خیم شامل پلئومورفیک آدنوما (۶۸ درصد)، مونومورفیک آدنوما
(۱۰ درصد)، آنکوسایتوما/آنکوسایتوزیس (۷ درصد)، پاپیلاری سیست آدنوما (۱۴ درصد) و میواپی‌تلیوما (۲ درصد) بوده و در میان تومورهای بدخیم، ‌۳۴ درصد از نوع موکواپیدرموئید کارسینوما، ۱۷ درصد از نوع آدنوئید سیستیک کارسینوما، ۲۱ درصد از نوع آدنوکارسینوما، ۲۱ درصد از نوع پلی‌مورفوس low-grade آدنوکارسینوما و ۶ درصد نیز از نوع تومورهای بدخیم mixed بوده‌اند. تفاوتی از نظر میزان بروز نسبی تومورهای خوش‌خیم و بدخیم در میان مردان و زنان دیده نشده و دهه سنی هفتم، شایع‌ترین گروه سنی ابتلاء در تومورهای خوش‌خیم و بدخیم بوده است. علاوه بر این، بیشتر تومورها در کام مشاهده شدند.
□ Masanja و همکاران (۲۰۰۳)؛ الگوی بروز تومورهای غدد بزاقی در کشور تانزانیا را در فاصله زمانی ۲۰ سال بررسی کردند [۱۳]. تحقیق به صورت گذشته‌نگر مقطعی انجام شده و طی آن، بیماران مراجعه کننده به دو مرکز مرجع بیمارستانی در این کشور ارزیابی شدند. برای این منظور، پرونده‌های بیمارستانی مبتلایان به تومورهای غدد بزاقی در این دو مرکز در فاصله سال‌های ۱۹۸۲ تا ۲۰۰۱ بازخوانی شده و داده‌های مرتبط با یافته‌های دموگرافیک، بالینی و هیستولوژیک تعیین گردید. طبق نتایج مشاهده شده، تومورهای غدد بزاقی شامل ۳/۶ درصد تومورهای ناحیه دهان، فک و صورت بوده و در میان آنها، ۵۴ درصد خوش‌خیم و ۴۶ درصد هم بدخیم بوده‌اند که در ۸۰ مرد و ۵۳ زن دیده شدند. شایع‌ترین سنین ابتلا از ۲۰ سال تا ۴۹ سال متفاوت بوده و نسبت ابتلای مرد به زن هم برابر ۵/۱ به ۱ به دست آمد. پلئومورفیک آدنوما، بیشترین فراوانی را از نظر موارد بروز (۴/۴۴ درصد) به خود اختصاص داده و بعد از آن، آدنوئید سیستیک کارسینوما (۸/۲۴ درصد)، موکواپیدرموئید کارسینوما (۸/۹ درصد) و آدنوکارسینوما (۵/۶ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. در میان تومورهای خوش‌خیم نیز، پلئومورفیک آدنوما (۹/۸۳ درصد) و آدنوما (۹/۹ درصد)؛ شیوع بیشتری نشان دادند. در میان تومورهای بدخیم، آدنوئید سیستیک کارسینوما در ۳/۵۴ درصد بیماران، موکواپیدرموئید کارسینوما در ۹/۲۲ درصد و آدنوکارسینوما هم در ۴/۱۱ درصد آنها دیده شد. غده پاروتید شایع‌ترین موقعیت بروز تومور بوده و بعد از آن، کام در رتبه بعدی قرار داشته است. در مراحل اولیه، تنها شکایت بیماران تورم بدون درد بوده است. تکنیک درمان تومورها هم اغلب از نوع جراحی بود که برای تومورهای بدخیم و خوش‌خیم انجام شد. البته، درباره تومورهای بدخیم، رادیوتراپی هم به تنهایی یا به همراه جراحی انجام شده بود. در مجموع؛ تومورهای غدد بزاقی در سنین نسبتاً جوان‌تر در مقایسه با جمعیت ساکن در کشورهای غربی دیده شده و برعکس گزارشات موجود در کشورهای اروپایی و آمریکایی؛ آدنوئید سیستیک کارسینوما شایع‌ترین تومور غدد بزاقی بدخیم در میان جامعه تانزانیایی بوده است. تأخیر برای دریافت درمان؛ مشکل اساسی در نمونه‌ها بود که باید تمهیدات لازم برای مراجعه زودهنگام بیماران و افزایش کارآیی درمان‌ها مورد توجه قرار بگیرد.

□ Li و همکاران (۲۰۰۴)؛ خصوصیات بالینی و پاتولوژی تومورهای غدد بزاقی minor را در یک جمعیت چینی بررسی کردند [۱۲]. تحقیق به صورت گذشته‌نگر روی ۶۱۵ فرد مبتلا به تومورهای غدد بزاقی minor داخل دهانی در فاصله زمانی ۲۰۰۲-۱۹۹۰ انجام شد. ابتلاء به تومور براساس یافته‌های پاتولوژی به تأیید رسیده بود. در ۶۱۵ مورد تومور غدد بزاقی minor؛ ۲۶۵ نفر به تومورهای خوش‌خیم و ۳۵۰ نفر هم به تومورهای بدخیم مبتلا شده بودند. پلئومورفیک آدنوما شایع‌ترین یافته‌ای بود که ۱/۸۱ درصد موارد ابتلاء به تومورهای خوش‌خیم را تشکیل می‌داد. آدنوئید سیستیک کارسینوما هم ۹/۳۲ درصد نمونه‌های بدخیم را شامل شده و شایع‌ترین تومور بدخیم بوده است. موقعیت اصلی تومورها کام بوده و زنان؛ شیوع نسبتاً بیشتری از ابتلاء به تومورهای خوش‌خیم و مردان هم بیشتر از زنان به تومورهای بدخیم مبتلا شدند. میانگین سن بیماران مبتلا به تومورهای خوش‌خیم و بدخیم به ترتیب برابر ۹/۴۰ و ۱/۴۹ سال بود که تفاوت معنی‌داری با یکدیگر نشان دادند.
□ Jaber و همکاران (۲۰۰۵)؛ خصوصیات تومورهای غدد بزاقی minor داخل دهانی در میان ۷۵ نفر از جمعیت لیبی را بررسی کردند [۱۶]. در فاصله زمانی سال‌های۲۰۰۰-۱۹۷۷؛ ۷۷ بیمار مبتلا (۳۱ مرد، ۴۴ زن با میانه سنی ۲/۴۴ سال و محدوده سنی ۸۶-۱۵ سال) شناسایی و طبق معیارهای WHO در سال ۱۹۹۱ تقسیم‌بندی شدند. بیشترین شیوع تومورها در دهه پنجم زندگی در مردان و دهه ششم زندگی در زنان مشاهده شده و فراوانی تومورهای خوش‌خیم برابر ۶/۳۸ درصد (۲۹ مورد) تعیین گردید. تومورهای بدخیم در ۳/۶۱ درصد (۴۶ نفر) دیده شده و پلئومورفیک آدنوما، شایع‌ترین نوع هیستولوژیک تومور خوش‌خیم و موکواپیدرموئید کارسینوما و آدنوئید سیستیک کارسینوما هم شایع‌ترین تومورهای بدخیم بوده‌اند. شایع‌ترین مکان بروز اولیه تومورها، کام بوده است. تومورهای خوش‌خیم اغلب به صورت تورم بدون علامت و زخم بروز پیدا کرده و درد نیز در بیشتر موارد در تومورهای بدخیم مشاهده گردید. در این تحقیق مشخص گردید تومورهای داخل دهانی غدد بزاقی minor از نظر علائم و نشانه‌ها بسیار متفاوت بوده و باید این خصوصیات آنها توسط دندانپزشکان و پزشکان مورد توجه قرار بگیرد. همچنین، هرگونه ضایعه ایجاد شده در کام سخت باید با احتمال زیاد تومور غدد بزاقی minor لحاظ شده و ارجاع به مراکز درمانی بعد از تشخیص‌های اولیه باجدیت توصیه گردید.
□ Ito و همکاران (۲۰۰۵)؛ خصوصیات اپیدمیولوژیکی و هیستوپاتولوژیکی تومورهای غدد بزاقی را در ۴۹۶ نفر از جمعیت برزیلی بررسی کردند [۱۵]. تحقیق در فاصله زمانی سال‌های ۱۹۷۲ تا ۲۰۰۱ انجام شده و در میان تمامی بیماران، ۳۳۵ نفر (۵/۶۷ درصد) دارای تومورهای خوش‌خیم و ۱۶۱ نفر (۵/۳۲ درصد) نیز مبتلا به تومورهای بدخیم بوده‌اند. بسیاری از تومورها در غدد پاروتید (۷/۶۷ درصد) دیده شده و غدد بزاقی minor (8/22 درصد) و نیز غدد تحت فکی (۵/۹ درصد) در مراحل بعدی از این نظر قرار داشتند. در میان تومورهای غدد بزاقی minor، کام به عنوان شایع‌ترین محل بروز ضایعه (۶۷ درصد) شناسایی گردید. تومورها در اغلب موارد بیماران بزرگ‌سال را مبتلا کرده و اکثر مبتلایان هم محدوده سنی برابر ۵۰-۴۰ سال داشته‌اند. شیوع ضایعه در زنان بیشتر از مردان بود. علاوه بر این، پلئومورفیک آدنوما، شایع‌ترین تومور در میان بیماران بوده (۲/۵۴ درصد) و بعد از آن، موکواپیدرموئید کارسینوما (۵/۱۳ درصد)، تومور وارتین (۵/۸ درصد) و آدنوئید سیستیک کارسینوما (۹/۷ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.
□ Buchner و همکاران (۲۰۰۷)؛ فراوانی بروز تومورهای غدد بزاقی minor در ۳۸۰ فرد مبتلا در یک جمعیت کالیفرنیای شمالی را بررسی و نتایج را با داده‌های موجود مقایسه کردند [۴۳]. پرونده‌های بایگانی شده در لابراتوار پاتولوژی در یک مرکز دانشگاهی در سانفرانسیسکوی کالیفرنیا انتخاب شده و به صورت سیستماتیک در یک دوره ۲۰ ساله از نظر تومورهای غدد بزاقی minor ارزیابی شدند. تقسیم‌بندی تومورها براساس معیارهای WHO درباره تومورهای غدد بزاقی در سال ۲۰۰۵ انجام شد. در مجموع؛ تومورهای غدد بزاقی در ۳۸۰ نفر (۴/۰ درصد) از کل ۹۲۸۶۰ بیمار مشاهده شد. این تعداد بیمار مورد بررسی؛ بیشترین تعداد نمونه‌ها در زمان خود بوده است. از کل ۳۸۰ تومور، ۲۲۴ مورد (۵۹ درصد) خوش‌خیم و ۱۵۶ مورد (۴۱ درصد) بدخیم بوده و در میان تومورهای خوش‌خیم، پلئومورفیک آدنوما شایع‌ترین تومور (۲/۳۹ درصد)؛ و تومورهای سیستیک آدنوما (۳/۶ درصد)، کانالیکولار آدنوما (۱/۶ درصد)، داکتال پاپیلوما (۴/۴ درصد)، بازال سل آدنوما (۶/۱ درصد) و میواپیتلیوما (۳/۱ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. در میان تومورهای بدخیم؛ موکواپیدرموئید کارسینوما (۸/۲۱ درصد) شایع‌ترین تومور بوده و تومورهای پلی‌مورفوس آدنوکارسینوما (low-grade) (1/7 درصد)، آدنوئید سیستیک کارسینوما (۳/۶ درصد)، آدنوکارسینوما (۱/۲ درصد)، آسینیک سل کارسینوما (۶/۱ درصد)، clear سل کارسینوما (۰/۱ درصد) و کارسینوما (۵/۰ درصد) هم در رتبه‌های بعدی قرار داشتند. در مجموع؛ به دلیل فراوانی نسبتاً زیاد تعداد مطالعات انجام شده، تعداد کم نمونه‌های مورد بررسی، محدود بودن لیست تومورها و عدم بررسی تومورهای جدید، امکان مقایسه یافته‌ها به سختی مقدور بوده است. برای تعیین دقیق فراوانی تومورهای غدد بزاقی، نیاز به بررسی‌های بیشتر توسط پاتولوژیست‌های ماهر و باتجربه در زمینه این تومورها همچنان وجود دارد.
□ Ansari (2007)؛ فراوانی تومورهای غدد بزاقی را در یک جمعیت ایرانی بررسی کردند [۹]. تحقیق به صورت گذشته‌نگر روی ۱۳۰ فرد مبتلا در شهر همدان و در طول ۲۰ سال انجام شد. برای این منظور، پرونده‌های پزشکی و گزارشات تمامی بیماران با تشخیص قطعی (به صورت هیستوپاتولوژی) ابتلاء به تومورهای غدد بزاقی در فاصله زمانی ۱۹۸۴ تا ۲۰۰۳ ارزیابی گردید. در مجموع، ۸۹ بیمار دارای تومور خوش‌خیم و ۴۱ نفر نیز به تومورهای بدخیم مبتلا شده بودند. متغیرهای جنس، سن، موقعیت و خصوصیات هیستوپاتولوژی تومور در نمونه‌ها تعیین و فرآیندهای تشخیصی، گزارشات درمانی، عوارض درمانی، درمان‌های اضافی و نیز معاینات پیگیری در آنها ثبت گردید. در مجموع، ۷۸ زن و ۵۲ مرد با میانگین سنی ۹/۴۴ سال بررسی شدند. بیماران مبتلا به تومورهای خوش‌خیم و بدخیم دارای میانگین سنی ۳/۴۱ و ۴۷ سال بوده و فراوانی تومورهای خوش‌خیم و بدخیم به ترتیب برابر ۴/۶۸ درصد (۸۹ مورد) و ۶/۳۱ درصد (۴۱ مورد) برآورد گردید. تومورها در غده پاروتید (۶۳ درصد، ۸۲ مورد)؛ غده تحت فکی (۲۳ درصد، ۳۰ مورد) و در غدد بزاقی minor (14 درصد، ۱۸ مورد) دیده شدند. علاوه بر این، شایع‌ترین تومور خوش‌خیم پلئومورفیک آدنوما (۴/۶۵ درصد، ۸۵ مورد) بوده و در میان تومورهای بدخیم نیز، موکواپیدرموئید کارسینوما شایع‌ترین تومور (۵/۱۱ درصد، ۱۵ مورد) و آدنوکارسینوما (۱۰ درصد، ۱۳ مورد) نیز در رتبه بعدی قرار داشته است. بیش از ۶۳ درصد تومورهای بدخیم با روش جراحی درمان شده و باقیمانده تومورها نیز با درمان‌های ترکیبی درمان شده بودند. تمامی مبتلایان به موکواپیدرموئید کارسینوما با روش جراحی درمان شده و در یک سوم آنها، از برش‌های رادیکال استفاده شد. ۷ بیمار در معاینات پیگیری فوت کرده، ۵ مورد در معاینات پیگیری شرکت نکرده و ۲۳ نفر نیز از سرطان رهایی یافتند. در میان تومورهای غدد بزاقی خوش‌خیم و بدخیم؛ فراوانی پلئومورفیک آدنوما و موکواپیدرموئید کارسینوما در حد مطالعات قبلی بوده ولی درباره سایر تومورها؛ تنوعات و تفاوت‌های آشکاری در میان نتایج تحقیق حاضر و تحقیقات قبلی دیده شد.
□ Ladeinde و همکاران (۲۰۰۷)؛ فراوانی تومورهای غدد بزاقی را در طی ۱۵ سال در بیمارستان آموزشی دندانپزشکی لاگوس نیجریه بررسی کردند [۸]. تمامی بیماران از نظر هیستولوژیکی مبتلا به تومورهای غدد بزاقی تشخیص داده شده و پرونده‌های آنها از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۴ در بخش پاتولوژی بیمارستان بازخوانی شد. متغیرهای سن، جنس، محل بروز و تشخیص هیستولوژیک تومورها براساس معیارهای سازمان WHO (سال ۱۹۹۱) تعیین شده و طبق نتایج به دست آمده، تومورهای غدد بزاقی شامل ۳/۶ درصد تمام تومورهای ناحیه دهان و صورت بوده‌اند. فراوانی تومورهای غدد بزاقی نیز شامل ۸/۶۰ درصد (۷۳ مورد) ضایعات خوش‌خیم و ۲/۳۹ درصد (۴۷ مورد) ضایعات بدخیم بوده‌اند. تومورهای بزاقی minor (3/63 درصد) بیش از سایر موارد گزارش شدند. نسبت ابتلای مرد به زن هم برابر ۱/۱ به ۱ بوده و بیشتر (۵/۷۲ درصد) تومورها در گروه سنی ۶۰-۲۱ سال دیده شدند. پلئومورفیک آدنوما؛ شایع‌ترین تومور (۲/۲۹ درصد) و بعد از آن، آدنوئید سیستیک کارسینوما (۲/۱۹ درصد) قرار داشته است. شایع‌ترین تومورهای خوش‌خیم و بدخیم هم شامل پلئومورفیک آدنوما و آدنوئید سیستیک کارسینوما بودند. ناحیه کام (۸/۴۵ درصد)؛ بیشترین ناحیه درگیر بوده و همزمان، میانگین سنی مبتلایان به تومورهای خوش‌خیم به صورت معنی‌داری بیشتر از تومورهای بدخیم گزارش شد. بروز تومورهای غدد بزاقی در این تحقیق بیش از تحقیقات قبلی برآورد شده و تومورهای بدخیم هم در گروه‌های سنی بزرگ‌سال با شیوع بیشتری مشاهده شدند.
□ Moatemri و همکاران (۲۰۰۸)؛ خصوصیات اپیدمیولوژیکی تومورهای غدد بزاقی در بیماران مراجعه کننده به یک بیمارستان آموزشی در تونس را بررسی کردند [۷]. تحقیق روی ۷۶ مرد و ۸۰ زن با میانگین سنی ۴۳ سال (۵ ماه تا ۸۵ سال) انجام شده و طبق نتایج به دست آمده، ۶۰ درصد کل تومورها ضایعات پاروتید، ۱۶ درصد آنها تحت فکی و ۲۴ درصد نیز در غدد بزاقی minor قرار گرفته بودند. ۸۴ درصد تومورهای پاروتید از نوع خوش‌خیم بودند، تومورهای بدخیم پاروتید هم در اغلب موارد مردان بالای ۶۰ سال را تحت تأثیر قرار داده بودند. بیشتر تومورهای غدد بزاقی minor هم در کام دیده شدند. براین اساس، تومورهای غدد بزاقی خوش‌خیم در بیشتر موارد در پاروتید رخ داده و اغلب زنان را مبتلا کرده بودند. علاوه بر این، برعکس یافته‌های موجود در پیشینه‌های تحقیقاتی، در جمعیت تونسی؛ تومورهای بدخیم اغلب در زنان دیده شدند.
□ Li و همکاران (۲۰۰۸)؛ خصوصیات بالینی مبتلایان به تومورهای غدد بزاقی را در غرب چین و در ۵۰ سال گذشته بررسی کردند [۱۷]. در این دوره زمانی، ۳۴۶۱ فرد مبتلا به تومورهای غدد بزاقی در دوره زمانی ۱۹۵۵ تا ۲۰۰۲ در بیمارستان Sichuan تحت درمان قرار گرفته بودند که ویژگی‌های آنها به صورت گذشته‌نگر ارزیابی شدند. متغیرهای سن، موقعیت تومور، نوع هیستولوژیک تومور و ماهیت رشد آن (بدخیم، خوش‌خیم) براساس پرونده‌های بیماران به دست آمد. براساس نتایج تحقیق؛ میانگین سن مبتلایان به تومورهای غدد بزاقی برابر ۳۸/۴۱ سال در مورد تومورهای خوش‌خیم و ۲/۴۵ سال درباره تومورهای بدخیم برآورد شد، نسبت ابتلای مرد به زن در نمونه‌ها ۹۹/۰ به ۱ در تومورهای خوش‌خیم و ۳۴/۱ به ۱ در تومورهای بدخیم بوده است؛ تومورهای اولیه بیشتر در غده پاروتید، کام و غده تحت فکی دیده شدند. پلئومورفیک آدنوما، شایع‌ترین تومور خوش‌خیم بوده و تومورهای Warthin و basal cell adenoma هم در رتبه‌های بعدی از نظر شیوع قرار داشتند. همچنین، موکواپیدرموئید کارسینوما، آدنوئید سیستیک کارسینوما و آدنوکارسینوما؛ شایع‌ترین تومورهای بدخیم در نمونه‌ها بوده‌اند. میزان بروز تومورهای غدد بزاقی با بالا رفتن سن افزایش یافته و نسبت ابتلای مرد: زن در تومورهای بدخیم بیشتر از تومورهای خوش‌خیم به دست آمد. در مجموع؛ غده پاروتید و کام شایع‌ترین موقعیت برای بروز تومورهای غده بزاقی بوده و پلئومورفیک آدنوما و موکواپیدرموئید کارسینوما هم شایع‌ترین تومورهای خوش‌خیم و بدخیم بوده‌اند.
□ Gbotolorun و همکاران (۲۰۰۸)؛ در یک تحقیق گذشته‌نگر؛ موقعیت، نوع تشخیص، سن و جنس مبتلایان به تومورهای غدد بزاقی minor را در لاگوس نیجریه بررسی کردند [۱۱]. در این تحقیق، پرونده‌های بیماران و رادیوگرافی‌های آنها در یک دوره زمانی ۲۴ ساله ارزیابی و طبق نتایج به دست آمده؛ اغلب تومورها (۳/۶۲ درصد) از نوع بدخیم بوده و بیشترین تومور بدخیم هم شامل موکواپیدرموئید کارسینوم (۲/۱۹ درصد) بوده است. البته، تومور پلئومورفیک آدنوما (۲/۳۴ درصد) بیشترین فراوانی را در کل تومورها به خود اختصاص داده بود. هر دو گروه از تومورهای خوش‌خیم (۲/۶۷ درصد) و بدخیم (۹/۲۳ درصد) بیشتر در ناحیه کام دیده شدند. همچنین، مردان و زنان هر دو با یک نسبت مبتلا شده ولی نسبت بیشتری از تومورهای خوش‌خیم در کام مبتلایان زن نسبت به مردان (۷۵ درصد در برابر ۶۴ درصد) مشاهده گردید. بیماران مبتلا به آدنوئید کیستیک کارسینوما سن بیشتری در مقایسه با افراد مبتلا به پلئومورفیک آدنوما و آدنوکارسینوما داشته‌اند. در مجموع؛ بیشتر تومورهای مورد بررسی از نوع بدخیم (۳/۶۲ درصد) بوده و پلئومورفیک آدنوما هم شایع‌ترین تومور خوش خیم بوده است. از طرف دیگر، پلئومورفیک آدنوما (۸/۶۱ درصد) با فراوانی بیشتری در ناحیه کام در بیماران با نژاد سیاه آفریقایی مشاهده گردید.
□ Subhashraj و همکاران (۲۰۰۸)؛ فراوانی تومورهای غدد بزاقی را در یک مرکز رفرنس در هند بررسی کردند [۱۴]. در فاصله زمانی سال‌های ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۶؛ ۶۸۴ فرد مبتلا به صورت گذشته‌نگر در این مرکز ارزیابی شدند که از میان آنها، ۴۲۲ نفر (۶۲ درصد) دارای تومورهای خوش‌خیم و ۲۶۲ نفر (۳۸ درصد) نیز به تومورهای بدخیم مبتلا شده بودند. ۶۱ درصد تومورها در ناحیه غدد پاروتید قرار داشته، ۲۲ درصد در غدد بزاقی minor و ۱۷ درصد هم در غدد تحت فکی دیده شدند. شایع‌ترین تومور خوش‌خیم از نوع پلئومورفیک آدنوما (۸۶ درصد) بوده و شایع‌ترین تومورهای بدخیم نیز شامل آدنوئید سیستیک کارسینوما (۲۵ درصد) و موکواپیدرموئید کارسینوما (۱۸ درصد) بودند. در میان تومورهای غدد بزاقی minor؛ بیشتر موارد در کام دیده شدند (۶۸ درصد). با بهره گرفتن از یافته‌های به دست آمده از تحقیق، امکان مقایسه تومورهای غدد بزاقی از نظر موارد بروز و نوع آنها با تحقیقات موجود در پیشینه‌های مطالعاتی فراهم گردید.
□ de Oliveira و همکاران (۲۰۰۹)؛ ویژگی‌های تومورهای غدد بزاقی در میان ۵۹۹ فرد مبتلا در یک جمعیت برزیلی را بررسی کردند [۴۴]. تحقیق در یک دوره زمانی ۱۰ ساله و در مرکز برزیل (به عنوان یکی از مراکز رفرنس سرطان در این کشور) انجام شده و برای طبقه‌بندی تومورها هم از معیارهای سازمان WHO براساس گزارش سال ۱۹۹۱ آن استفاده شد. براساس نتایج تحقیق، تومورهای خوش‌خیم ۳/۷۸ درصد بیماران را تشکیل می‌دادند. زنان، بیشتر از مردان (۶۱ درصد) مبتلا شده و نسبت ابتلای زن به مرد نیز برابر ۶/۱: ۱ بوده است. تومورهای غدد پاروتید، شایع‌ترین فراوانی (۵/۶۸ درصد) را داشته و سن بیماران نیز از ۱ تا ۸۸ سال متفاوت برآورد گردید (میانه سنی ۴۵ سال). شایع‌ترین تومور شامل پلئومورفیک آدنوما (۴/۶۸ درصد) بوده و تومورهای خوش‌خیم به صورت معنی‌داری در پاروتید شایع‌تر بوده‌اند (۹/۷۵ درصد)؛ در حالی که تومورهای بدخیم در غدد بزاقی minor (40 درصد) شیوع بیشتری داشته‌اند. شایع‌ترین سن ابتلای غدد بزاقی minor در بیماران ۴۸ سال بوده و محدوده آن از ۱۵ تا ۸۷ سال متفاوت بوده است. تعداد بیشتری از تومورهای بدخیم در غدد بزاقی minor دیده شده و بروز موکواپیدرموئید کارسینوما و آدنوئید سیستیک کارسینوما در زنان به صورت معنی‌داری بیشتر برآورد شد. در مجموع؛ زنان و غدد پاروتید، شایع‌ترین گروه و موقعیت ابتلاء به این تومورها بوده و پلئومورفیک آدنوما هم شایع‌ترین ضایعه بوده و بعد از آن، تومورهای آدنوئید سیستیک کارسینوما و تومور وارتین قرار داشتند. در این تحقیق، یافته‌های اپیدمیولوژیک به دست آمده از جامعه برزیلی با نتایج تحقیقات دیگر در جمعیت‌ها و کشورهای دیگر مقایسه و موارد مشابه و مغایر تعیین و گزارش شدند.
□ Tian و همکاران (۲۰۱۰)؛ فراوانی نئوپلاسم‌های غدد بزاقی در نواحی دهان، فک و صورت در ۶۹۸۲ فرد مبتلا در شرق چین را در یک فاصله زمانی ۲۳ ساله بررسی کردند [۴۵]. برای این منظور، تحقیق به صورت گذشته‌نگر و با هدف بررسی خصوصیات کلینیکی و پاتولوژی (موقعیت تومور، جنس و سن) بیماران انجام شده و طبق نتایج به دست آمده، ۳۵۹۳ تومور در مردان و ۳۳۸۹ مورد نیز در زنان به ثبت رسید. پلئومورفیک آدنوما (۶۹ درصد) شایع‌ترین تومور و ۲۰ درصد تومورها هم در غدد minor دیده شدند. همچنین، ۹۲ درصد تومورهای وارتین در مردان گزارش گردید. تومورهای بدخیم اغلب شامل سیستیک کارسینوما (۳۰ درصد) و موکواپیدرموئید کارسینوما (۳۰ درصد) بوده و بروز کارسینومای لیمفواپیتلیال در ۵ درصد موارد و پلی‌مورفوس low-grade آدنوکارسینوما هم در ۱ درصد تومورهای بدخیم مشاهده شد. ۲۸ درصد تومورها از غدد بزاقی منشاء گرفته و بیشتر یافته‌های به دست آمده با نتایج گزارش شده در پیشینه‌های تحقیقاتی همخوانی داشتند. تومورهای غدد بزاقی تا حدودی در مردان بیشتر دیده شده و بروز بیشتری از تومورهای غدد بزاقی minor و مخصوصاً پلئومورفیک آدنوما در غدد minor به ثبت رسید. آدنوئید سیستیک کارسینوما و موکواپیدرموئید کارسینوما نیز شایع‌ترین بدخیمی‌ها بوده و شیوع بیشتری از لیمفواپیتلیال کارسینوما و نیز شیوع کمتری از پلی‌مورفوس low-grade آدنوکارسینوما در نمونه‌ها دیده شد. همچنین، شیوع بیشتری از تومور وارتین گزارش شد.
□ Kara و همکاران (۲۰۱۰)؛ فراوانی نئوپلاسم‌های غدد بزاقی در یک جمعیت بزرگ‌سال ترک را بررسی کردند [۴۶]. بیماران با تشخیص هیستولوژیکی تومورهای غدد بزاقی در بخش پاتولوژی دانشگاه Cumhuriyet ترکیه به تعداد ۱۲۵ نفر که تحت درمان تومورهای غدد بزاقی قرار گرفته بودند، در فاصله زمانی ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۸ انتخاب و ارزیابی شدند. نئوپلاسم‌ها برحسب تشخیص هیستولوژیک، سن، جنس و موقعیت تومور آنالیز شده و تشخیص‌های هیستولوژیکی هم براساس معیارهای WHO در سال ۲۰۰۵ ارائه شد. طبق نتایج تحقیق، نئوپلاسم‌های غدد بزاقی اولیه در ۱۲۵ نفر شامل ۹۵ (۷۶ درصد) تومور خوش‌خیم و ۳۰ (۲۴ درصد) تومور بدخیم بوده است. نواحی معمول بروز تومورهای بزاقی اصلی و فرعی هم شامل پاروتید (۶/۶۱ درصد) و غدد پالاتال (۶/۹ درصد) بودند. پلئومورفیک آدنوما شایع‌ترین تومور خوش‌خیم بوده و بعد از آن، تومور وارتین قرار داشته است. در میان گروه‌های بدخیم نیز، آدنوئید سیستیک کارسینوما؛ شیوع بیشتری نشان داد. سن مبتلایان در محدوده ۸۰-۱۶ سال بوده و میانگین سنی آنها هم ۹۷/۴۱ سال برآورد گردید. همچنین، نسبت بروز زن به مرد معادل ۱ به ۱۵/۱ به دست آمد. در مجموع و علیرغم مشاهده برخی نتایج متفاوت، خصوصیات تومورهای غدد بزاقی (از نظر نوع تومور، توزیع ناحیه تومور، سن و جنس مبتلایان) در بیماران ترک مشابه مبتلایان در سایر مناطق و کشورها بوده است.
□ ثروت‌یاری و همکاران (۱۳۷۷)؛ شیوع تومورهای غدد بزاقی در انستیتو کانسر ایران را طی سال‌های ۱۳۶۶ تا ۱۳۷۶ بررسی کردند [۴۷]. بررسی بر روی ۵۲ فرد مبتلا به تومورهای غدد بزاقی تحت درمان در انستیتو کانسر ایران انجام شد. سن بیماران از ۹ تا ۸۸ سال متغیر بوده و میانگین سنی آنها نیز ۹/۴۶ سال بوده است. همچنین، گروه سنی ۵۹-۵۰ سال بالاترین میزان شیوع تومورهای غدد بزاقی را به خود اختصاص داده بود. مردان، ۷/۵۷ درصد (۳۰ نفر) و زنان، ۳/۴۲ درصد (۲۲ نفر) مبتلایان را تشکیل داده و میانگین سنی مردان مبتلا بیشتر از متوسط سنی زنان به دست آمد. بیشتر بیماران (۷/۳۲ درصد) مربوط به غرب کشور بوده و مرکز کشور (۸/۳۰ درصد) و شمال غرب (۱/۲۱ درصد) نیز در رتبه‌های بعدی از نظر ابتلا به تومورهای غدد بزاقی قرار داشتند. آدنوئید سیستیک کارسینوما (۵۰ درصد)، شایع‌ترین تومور بوده و بعد از آن، پلئومورفیک آدنوما با ۹/۲۶ درصد در رتبه بعدی قرار داشته است. ۵۰ درصد مردان و ۵۰ درصد زنان دارای تومور آدنوئید سیستیک کارسینوما بوده‌اند. شیوع تومورهای SCC با منشاء بزاقی و کارسینومای تمایز نیافته به ترتیب برابر ۸/۵ درصد و ۸/۳ درصد گزارش شده و بیشترین محل‌های ایجاد تومور هم به ترتیب در غدد پاروتید (۵/۶۳ درصد)؛ تحت فکی (۴/۱۵ درصد) و کام (۵/۱۱ درصد) بوده و کف دهان (۹/۳ درصد)، کام نرم، مخاط باکال و غده زیرزبانی هر یک با ۹/۱ درصد در رتبه‌های بعدی قرار داشته‌اند. از کل بیماران؛ ۱۳ نفر (۲۵ درصد) بعد از درمان دچار عود شده بودند. بیشترین مدت وجود ضایعه طبق شکایت بیماران ۹۶ ماه و کمترین آن ۱ ماه بود. همچنین بیشتر بیماران (۵/۳۲ درصد)؛ ۲۴ ماه بعد از کشف اولیه تومور مراجعه کرده بودند.