در اصول اولیه توسعه پایدار گردشگری و همچنین از مفاهیم پایه ای اکوتوریسم آمده است که توسعه باید به گونه ای باشد که کمترین آسیب را به منابع موجود وارد کند. در بحث اکوتوریسم و فعالیتهای طبیعت مدار نیز حداقل تاثیر بروی طبیعت و فرهنگ موجود در منطقه مدنظر است. در نتیجه برای برآوردن این اهداف خانههای اکولوژیک ساخته شده که به شکل و یا اکولوژها احداث می شوند. امروزه دستورالعملها ومعیارهای کاملی برای ساخت اکوکمپها توسط سازمانهای معتبر فعال نوشته شده و در این رابطه گواهینامههایی به سازندگان و مالکین اکوکمپهای استاندارد اعطا می شود. اکوکمپها در مسیر تحولات خود هنوز در حال تغییر هستند تا بتوانند بیشتر به توسعه پایدار نزدیک شوند. نمونههایی از گواهینامهها و یا راهنماهای بین المللی که در آنها به اکوکمپها اشاره شده است:
۲-۹-۳ گواهینامه سیستم مدیریت محیط زیست ISO–۱۴۰۰۱
این گواهینامه از طرف سازمان بین المللی استاندارد و بنا بر رعایت اصول مدیریتی هم راستا با حفاظت از منابع زیستی به خدمات گردشگری مانند اکوکمپها ارائه می شود. هر مرکز و یا محصولی که بخواهد این گواهینامه را دریافت کند باید کلیه شراط لازم مربوط به سیستم مدیریت محیط زیست را در خود ایجاد کند. این گواهینامه به مراکز گردشگری نیز ارائه میگردد.
راهنمای ارزیابی پیامدهای توسعه بر محیط زیست (دستورالعمل ارزیابی طرحهای توسعه بخشی، انرژی و صنعت) : این راهنما در کتابی با همین عنوان به چاپ رسیده و کتاب مرجع بانک جهانی به حساب می آید.
چک لیست ساخت و مدیریت پایدار اکوکمپها راهنمای ساخت پایدار اقامتگاه در طبیعت با توجه به حفظ محیط زیست، رشد و بهره مندی جوامع محلی، که در سال ۲۰۰۶ توسط کارشناسان مجمع اکولوژی کشور ژاپن تهیه شده و هر ساله با توجه به تعاریف و مفاهیم جدید اکوتوریسم به روز می شود. این چک لیست از مجموعه ای از رهنمودها و معیارهایی تشکیل شده، که امروزه اغلب کشورهای فعال در امر اکوتوریسم جهت ساخت هرگونه اقامتگاه طبیعی آنها را مدنظر قرار می دهند.هدف تهیه این چک لیست نزدیک تر شدن اقامتگاههای طبیعی به استانداردهای محیط زیستی و گردشگریست. این چک لیست شامل ۱۱۲ سوال در ۶ گروه مختلف است. مسولین اقامتگاه با پاسخ دادن به هر سوال امتیازی معادل ۰٫۵ یا ۱ و یا ۲ دریافت می کنند. در نهایت با ارسال پاسخ سوالات، به مجمع اکوتوریسم ژاپن می توانند از درجه پایداری اقامتگاه خود و خدمات ارائه شده در آن اطلاع یابند ودر صورت کسب حداقل امتیاز مربوطه، گواهینامه بین المللی پایداری اکوکمپها را دریافت نمایند. مشخص است که هر چه امتیاز بالاتر باشد بیانگر توجه بیشتر مدیریت اکوکمپ به اصول اصلی اکوتوریسم و سازگاری نوع و شکل خدمات با طبیعت است، بنابراین در جذب گردشگران بیشتر موفق تر خواهد بود. نکته قابل توجه این است که بعضی از سوالات چک لیست باید توسط کارشناسان گردشگری هر کشورتغییراتی یابد تا با شرایط جغرافیایی و فرهنگی آن کشورسازگارتر شده و تطابق یابد. به جهت اهمیت، به روز بودن و البته کاربردی بودن این چک لیست ترجمه آن در ادامه تحقیق گنجانده می گردد. بدیهی است که موضوعی که در هر سوال پرسیده شده است، یکی از فاکتورهای مورد نظر در ساخت اقامتگاههای طبیعت مدار از جمله اکوکمپها می باشد.به طورکلی این چک لیست شامل مجموعه ای از رهنمودهای ضروری جهت ساخت اقامتگاه برای ارائه خدمات به تورهای طبیعت محور، و هدف آنچک لیست توسعه مدیریت محیطی در اقامتگاههای واقع در طبیعت است.
طبقه بندی موضوعات چک لیست
موضوعات مورد بررسی در ۶ طبقه تقسیم می شوند
الف : پایداری محیط زیستی
ب : غذا و نوشیدنی
ج: کاهش زباله و بازیاقت
د: کاهش مصرف و ذخیره انرژی و آب
ذ: تولید و فروش محصولات سبز
ر: توجه و حفاظت از محیط زیست به عنوان خانه طبیعی و اصلی جوامع بشری
۲-۱۰ کدهای اخلاقی در صنعت گردشگری
دامنه صنعت گردشگری تنها به عرضه کنندگان خدمات و مشتریان محدود نیست بلکه در بر گیرنده همه مردمی است که در مقصد گردشگری زندگی می کنند. بنابراین لازم است که جامعه ی میزبان و جامعه میهمان، ضمن آگاهی از وظایف اخلاقی خویش در مقوله گردشگری، نسبت به بروز رفتارهای صحیح یا مورد انتظار، اهتمام ورزند. متأسفانه علی رغم نیاز به تنظیم ضوابط اخلاقی گردشگری به صورت مکتوب که می تواند به فراخور نیاز هر کشور متفاوت باشد، بسیاری از کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، نسبت به این امر مهم کوتاهی نموده اند. (تاج زاده نمین، ۱۳۸۳:۵). شناخت کدهای اخلاقی برای گردشگری می تواند چارچوب مرجعی را برای مسؤلین توسعه پایدار گردشگری در هزاره جدید تعیین کند. اعضای سازمان جهانی جهانگردی بر این باورند که ضوابط مذکور جهت کمک به حداقل رساندن اثرات منفی گردشگری بر محیط زیست و فرهنگ منطقه و نیز به حداکثر رساندن مزایا برای افراد مقیم در مقصدهای گردشگری، مورد نیاز است. افزودن موضوع اخلاق به مباحث پایداری به این دلیل ضرورت دارد که نسلهای آینده حق دارند میراثی را دریافت کند که از طریق آن حداقل به رفاهی دست یابند که نسل فعلی از آن برخوردار است. از این رو، نیاز به نوعی قرارداد اجتماعی و اخلاقی بین نسلهای فعلی و آتی وجود دارد. در این جاست که موضوع عدالت بین نسلی مطرح می شود؛ این عدالت هنگامی امکان پذیر خواهد بود که سرمایههای اصلی انسانی یعنی منابع طبیعی، با دیدگاه آینده نگرانه، مورد استفاده قرار گیرند (رنجبران و زاهدی، :۱۳۸۵:۱۲۲). در بعضی از متون مربوط به توریسم برخی از نویسندگان به مسئله اخلاق محیط زیستی اشاره کرده اند. آنها معتقدند که تصمیمات مربوط به مسائل محیط زیست، در قالب سیستم اقتصادی و با هدف رشد و توسعه اقتصادی اتخاذ می شود، در صورتی که باید یک چارچوب اخلاقی در نظر گرفته شود و سیستم اقتصادی در درون آن فعالیت کند (Hiltz & fitzgibbon , 1989:19). به گفته رئیس انجمن تور اوپراتورهای مستقل اروپا، زمان آن رسیده است که از محصولاتی که تجارت ما به آن وابسته است مراقبت کنیم. اگر همه دست به دست هم ندهیم و چاره ای نیاندیشیم، برای مناطقی که مشتریان ما برای دیدن آنها بی قرارند، ممکن است ظرف ۵ سال آینده دیگر هیچ مشتری نداشته باشیم مسلماً آن مناطق رویایی تخریب خواهند شد (Stark, 2002: 106) در رابطه با کدهای اخلاقی مشارکت ذی نفعان صنعت توریسم در موارد زیر ضروری است:
شناسایی و احترام به باورها، اعتقادات مذهبی، پوشش و سنتهای جامعه ی میزبان
شناسایی و احترام به شیوه زندگی، ذائقه، رفتار، پوشش و انتظارات گردشگران (میهمانان)
احترام به حقوق بشر و عدالت ماورای جنسیت، کودکان، سالخوردگان، اقلیتهای قومی و غیره
کمک به ترویج اقسام سودمند گردشگری از جمله فرهنگی، اکوتوریسم، روستایی و غیره
کاهش فشارهای حاصل از گردشگری بر محیط طبیعی بر اساس اصول توریسم پایدار
به رسمیت شناختن اکوتوریسم و تلاش برای اجرایی شدن آن به صورت صحیح و بر اساس اصول و ضوابط آن
متعهد بودن در قبال حفظ و احیای میراث فرهنگی
((www.world.tourism.org/projects/ethicts/principles
اصول مهمی که مفهوم اکوتوریسم باید بر آنها مبنتی باشد :
نسبت به مسائل زیست محیطی حساس باشند و باعث کاهندگی منابع طبیعی نشوند
به تجربههای دست اول، فعال و روشنگر منجر شود
با آموزش کلیه طرفهای دخیل از جمله جوامع محلی، دولت، تشکلهای غیر دولتی، صنعت و گردشگران (در پیش از سفر، حین اجرا و پس از آن) توأم باشد
بایستی محدودیتهای منابع طبیعی که مستلزم مدیریت عرصه منابع طبیعی است مورد پذیرش قرار گیرد
باید درک و تفاهم بین بازیگران متعدد، یعنی کارگزاران دولتی، تشکلهای غیر دولتی، متخصصان و صاحبنظران صنعت و مردم و جامعه ی میزبان را ارتقاء دهد
بایستی بر اخلاقیات تأکید داشته باشد و رفتارهای اخلاقی را تعمیم دهد
می بایست برای منابع طبیعی، جامعه محلی و صنعت، منافع بلند مدت در برداشته باشد
.(Gunn & Var, 2002: 89)
اکوتوریستها باید توجه داشته باشند که در مناطق گردشگری چه رفتارهایی پسندیده و چه رفتارهایی ناپسند به شمار می روند ؛ همچنین بدانند که کیفیت فعالیتهای تفرجی آنها تا حدود زیادی به پذیرش و اجرای معیارها و اصول خاص منطقه بستگی دارد. کدهای اخلاقی مربوط به گردشگران، جهت ارتقاء قدرشناسی افراد نسبت به طبیعت و حفظ و احترام به آن تدوین می شود. در این جا به نمونههایی از کدهای اخلاقی گردشگران طبیعت اشاره می کنیم :
به جز رد پا در طبیعت چیزی از خود به جای نگذارید
در طبیعت از مسیرهای پاکوب حرکت کنید و مراقب باشید هنگام راه رفتن به گیاهان، حشرات و یا آشیانه پرندگان آسیب نرسانید
محیط طبیعی مورد بازدید خود را تمیزتر از زمان آغاز بازدید تحویل دهید
آرامش حیات وحش را به هم نزنید
از قوانین و مقررات مناطق مورد بازدید پیروی کنید
از محصولاتی که از حیوانات و گیاهان در خطر انقراض تهیه می شود، خریداری نکنید
از برنامههای حفاظتی که به حفظ محیط زیست منطقه کمک می کند، حمایت کنید
از خدماتی که حداقل اتلاف انرژی را دارد، استفاده کنید
با خرید محصولات محلی، به اقتصاد بومی کمک کنید
در مورد باورها و اعتقادات مردم منطقه آگاه باشید و با احترام به آن، از بروز ناهنجاری و مشکلاتی که از عدم توجه و یا حتی بی احترامی به آن بروز می کند، جلوگیری کنید. با رعایت احترام به سنتهای محلی باعث حفظ فرهنگ بومی و غرور ملی در جامعه ی میزبان شوید
در طبیعت، ترجیحاً آتش روشن نکنید و در صورت نیاز به آتش، ازحداقل میزان چوب استفاده کنید
آب را آلوده نکنید.
در طبیعت سر و صدا ایجاد نکنید (چون حیات وحش را دچار استرس خواهید کرد)
از نوشتن یادگاری بر آثار تاریخی و طبیعی خودداری کنید و دیگران را نیز از این عمل منع کنید
ترجیحاً از چیدن گل در طبیعت خودداری کنید و در عوض، با عکاسی از آن لذت ببرید
هرگز بدون اجازه از مکانهای خصوصی مانند منازل افراد عکس برداری نکنید
به اماکن مقدس احترام بگذارید
توجه داشته باشید که شما با پول دادن به افراد و به ویژه کودکان، آنها را به تکدی گری عادت می دهید (ولی هرگاه از جامعه ی بومی خدماتی دریافت کردید، حتماً درصدد جبران آن برآیید)
پروژه های پژوهشی دانشگاه ها درباره بررسی و تحلیل تأثیر احداث اقامتگاه های بوم گردی بر روی ...