در واقع بانک­داری الکترونیک، یکپارچه­سازی بهینه فعالیت­های بانکی توسط به­ کارگیری فن­آوری­های نوین اطلاعات و ارتباطات، مبتنی بر فرآیندهای بانکی و منطبق بر ساختارهای سازمانی بانک­ها است که امکان ارائه کلیه خدمات مورد نیاز مشتریان بدون قید مکانی و زمانی را فراهم می­سازد. در واقع در خودکارسازی بانکی صرفاً از رایانه جهت آسان­تر نمودن محاسبات مربوط به حساب­ها استفاده می­ شود. بدین­صورت که مثلاً دستورهای پرداخت و یا انتقال اعتبار با توجه به اسناد کاغذی صادره انجام گرفته سپس اسناد مذکور وارد رایانه شده و محاسبات انجام می­گیرد، اما در بانک­داری الکترونیکی زیرساخت­های بانکی تغییر نموده و برای انتقال منابع نیازی به صدور اسناد کاغذی نمی ­باشد بلکه از طریق دستورهای کامپیوتری مشتری، این عمل انجام می­گیرد. در زیر توضیحات کوتاهی در مورد بانک­داری سنتی و دوگانه آورده شده است.

۲-۲-۵-۴-۱-۱ بانک­داری سنتی
اینوستپدیا^[۵۱] بانک­داری سنتی را به معنای بانک­داری به صورت کسب و کار در خیابان تعریف نموده است که با مشتریان خود در شعبه و یا هر محل فیزیکی مانند گیشه در ارتباط هستند این نوع بانکداری مشتریان را جهت انجام تمام فعالیت­های بانکی بالاجبار به شعب فیزیکی می­کشاند.
در بانک­داری سنتی محل تعامل و ارئه خدمات بانکی، شعب فیزیکی بانک­ها می­باشند. مشتریان می­بایست فقط در ساعات کاری محدود شده در طی روز و در محل جغرافیایی معین شعب حضور پیدا کرده و کار بانکی خود را انجام می­ دهند( دهکردی، ۱۳۹۰)
با تغییر در روش زندگی جوامع، تحرک فیزیکی مشتریان بانک و متنوع شدن درخواست های خدمات بانکی، اینگونه بانکداری ناتوانی خود را به اثبات می­رساند محدودیت های زمانی، مکانی و مرزها، صف های طولانی و اتلاف وقت مشتریان از معایب بانکداری سنتی است(جیاناکودی^[۵۲]، ۱۹۹۹).
در بانکداری سنتی دستور انتقال وجوه با بهره گرفتن از اسناد کاغذی صورت می گیرد .به­علاوه جهت پردازش اطلاعات از نظر عملیاتی به نیروهای زیادی نیاز است. یکی از معایب بانکداری سنتی تاخیر موجود در پردازش چک­ها می­باشد، در این زمینه بانک­ها می­بایستی با بکارگیری امکانات مناسب این تاخیر را به حداقل ممکن برسانند( شیخانی، ۱۳۷۹). در واقع سیستم­های مالی تجارت بر جریان پیچیده اسناد کاغذی متکی هستند، این حالت بسیار کند، پرهزینه و پر خطا است . اسناد کاغذی برای بانک ها، مشتر یان و محیط یک موضوع پرهزینه و نوعی اسراف می­باشد(ویر^[۵۳]، ۲۰۰۷).
۲-۲-۵-۴-۱-۲ بانک­داری دو گانه^[۵۴]
بانک­های دوگانه با توجه به ساختاری که انتخاب کرده ­اند، به خوبی می­توانند با انعطاف­پذیری بالا و سرعت مناسب خدمات بانکی را در دو فضای سنتی و الکترونیکی پاسخ دهند. بانک­داری دو گانه به مشتریان این امکان را می­دهد که سطح گسترده­ای از نقل و انتقالات وجوه و اطلاعات را به شیوه سنتی و الکترونیکی انجام دهند. در آغاز بخش غیر فیزیکی^[۵۵] بان­های دو گانه، به شکل گسترده­ای تنها به عنوان واسطه اطلاعات در بانک­هایی به کار برده می­شد که محصولات و خدمات بانکی را به صورت غیر مستقیم( خارج از فضای شعبه) ارائه می­دادند. با پیشرفت فن­آوری و رواج استفاده از اینترنت در صنعت بانک­داری، بانک­ها دامنه فعالیت­های اینترنتی خود را افزایش دادند که به معنای پررنگ شدن بیشتر سهم بخش غیرفیزیکی نسبت به بخش فیزیکی^[۵۶] بود. بانک­داری بخش فیزیکی بیشتر با یک دید محافظه ­کارانه سعی می­نماید به شیوه ­های مختلفی هزینه­ های بانک را کاهش دهد. در صورتی که بانک­داری مبتنی بر بخش غیرفیزیکی ضمن ارائه جامع خدمات بانکی در فکر توسعه و تحول بر مبنای جلب رضایت مشتری و افزایش درآمد بر مبنای ارائه خدماتی است که در قبالش کارمزد دریافت می­دارد. بنابراین در بانک­داری مبتنی بر بخش غیرفیزیکی هرچند که کاهش هزینه­ های بانکی مورد توجه قرار می­گیرد بر رشد درآمد بانک از طریق ارائه خدمات متنوع و کارمزدها تآکید می­گردد. در برخی کشورها حضور این دو بخش در بانک­داری تنش­هایی را برای مشتریان ایجاد نموده است( ریس و دیگران^[۵۷]، ۲۰۱۱).
۲-۲-۵-۴-۲ زیرساخت­های فرهنگی
یکی از زیر ساخت­های مورد نیاز جاری شدن فن­آوری زیرساخت­های فرهنگی و اجتماعی آن است. جامعه باید به کارگیری تکنولوژی و شیوه فرهنگ استفاده از آن را داشته باشد.
فرهنگ در ارتباط با ایجاد و توسعه تکنولوژی در دو سطح مطرح است: ۱- فرهنگ عمومی ۲- فرهنگ تکنولوژی. فرهنگ عمومی به طور کلی بستری است که در آن تجربه­ها، الگوها، قالب­های رفتاری، ذهنیت­ها، ارزش­ها، هنجارها، کدها و نمادها شکل می­گیرند که به نوعی بر فعالیت­های عملی و تکنولوژی تأثیر می­گذارند. این مجموعه می ­تواند توسعه تکنولوژی را تسهیل و حمایت کند یا آن را کند یا آن را کند و متوقف نماید.
فرهنگ تکنولوژی از مجموعه عناصری ترکیب یافته است که راه را برای علم و تکنولوژی هموار می­سازد و ظرفیت­های به کارگیری و جذب تکنولوژی و خلق و توسعه تکنولوژی نوین را در سازمان ارتقاء می­بخشد. به طور کلی، فرهنگ تکنولوژی، فرهنگی است نو و بسیار پویا که محصول آمیزش و برخورد فرهنگ­هاست. فرهنگ تکنولوژی به طور خاص دارای عناصری است که بیشتر به صورت مجموعه ­ای از ارزش­ها و باورها با یکدیگر رابطه­ای تنگاتنگ داشته و یکدیگر را تقویت می­ کنند. برخی از عناصر این فرهنگ عبارتند از:
شناخت، کشف و نوآوری ۲- تغییر و تغییرپذیری ۳- اهمیت فرد در سازمان ۴- کار، فعالیت و روحیه تلاشگری ۵- حمایت از زمان و وقت­شناسی ۶- روحیه تیمی و کارگروهی ۷- انتقاد­پذیری ۸- نظم­پذیری و ضابطه­گیری ۹- انگیزه پیشرفت ۱۰- بهادادن به کیفیت در همه امور ۱۱- وجود ذهنیت بهره­­وری و کارآیی ۱۲- نوآوری و خلاقیت ۱۳- بها دادن به اطلاعات ۱۴- آینده­نگری و دوراندیشی ۱۵- بهادادن به یادگیری و آموزش ۱۶- فرهنگ تولید در برابر فرهنگ مصرف(گلستان، ۱۳۸۲).
به طور کلی فرهنگ مردم در استفاده از سیستم­های بانک­داری و همچنین فرهنگ سازمانی بانک­ها و مؤسسات مالی در ارائه خدمات الکترونیکی ( از جمله : onlin، بانک­داری اینترنتی، استفاده از خدمات بانکی از طریق تلفن همراه و دستگاه­های خودپرداز) به این دلیل این که باعث می­گردد منابع مالی با حجمی بسیار بیشتر از گذشته و سرعتی بالا انتقال یابد نقش مؤثری در تجهیز منابع مالی بانک­ها دارد.
۲-۲-۵-۴-۳ دستگاه­های خودپرداز^[۵۸]
دستگاه­های خودپرداز شیوه­ای در بانک­داری بخش غیرفیزیکی هستند که در آن­ها بسیاری از امور بانکی از طریق برنامه یا نرم­افزار نصب شده بر روی آن، انجام می­گیرد. یا به عبارت دیگر می­توان گفت که ماشین­های خودپرداز، بانک فشرده­ای است که در کسب و کار روزمره به­کار گرفته می­ شود و این دستگاه به طور قابل توجهی در مکان­های تجاری غیربانکی و بانکی از جمله هتل­ها، فروشگاه­ها و یا در مکان­های تجاری که مراجعه­کننده زیادی دارند، قابلیت نصب دارد. مشتریان با در دست داشتن کارت و وارد کردن شماره رمز خود، می­توانند بسیاری از نیازهای بانکی خود از قبیل دریافت پول، پرداخت پول، قبوض برق، تلفن و گاز، حواله وجه به حساب دیگری، دریافت وجه چک یا پرداخت وجه آن و ….را انجام دهند. آن­چه که در تعریف ابتدایی دستگاه­های خودپرداز مدنظر قرار گرفته بود، تنها خدمت پرداخت­کنندگی این دستگاه­ها بود در واقع نسل اولیه این دستگاه­ها هم قادر به ارائه خدمات وجه بود. اما با پیشرفت تکنولوژی و گسترش خدمات بانکی، با برنامه­نویسی متخصصان امکان ارائه سایر خدمات بانک نیز از طریق این دستگاه­ها ممکن شد. در ایران می­توان قبوض و غیره و یا به حساب دیگری پول حواله کند(حسن­زاده و فروغ پورفرد۱۳۸۲).
بارزترین نمود تحولات خدمات بانکی بر مبنای فن­آوری های نوین استفاده از دستگاه های خودپرداز است . علت رشد سریع بکارگیری دستگاه های خودپرداز را می توان در مقبولیت روزافزون آن ها در میان مشتریان جستجو کرد. در کنار چنین استقبالی است که بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری علیرغم هزینه های زیاد خریداری، راه اندازی و نگهداری آن ها همچنان علاقمند به توسعه آن ها هستند. در این بین عدم توجه و مدیریت در محل استقرار و تعداد این دستگاه ها می تواند در عدم موفقیت چنین سیستم هایی تأثیر گذار باشد. بدین منظور پهنه بندی مناطق مستعد اقتصادی با توجه به معیار های مؤثر در این زمینه می تواند مدیران و برنامه ریزان بانک­ها و مؤسسات مالی و اعتباری را در بررسی وضعیت موجود آن ها در برابر سایر رقبا و انتخاب شعب استقرار و تعداد این دستگاه ها یاری رساند( فرجی سبکبار، ۱۳۹۱ ).
مشتریان به دلیل شلوغی بانک ها ترجیح می­ دهند از خدمات خودپردازها به جای مراجعه به درون شعب بانک استفاده کنند. لیکن آنان زمانی خدمات دستگاه های خودپرداز را به تماس با کارکنان ترجیح می دهند که این دستگاه ها به درستی کار کنند و در مکان مناسب استقرار یایند) بامداد و رفیعی، ۱۳۸۷). جایگاه مناسب، نقش قابل توجهی در افزایش مقبولیت ماشین های خودپرداز نزد مشتریان دارد . به علاوه جایگاه مناسب می تواند شرایط مطلوبی را، هم از بعد پولی و هم از بعد غیر پولی، برای بانک فراهم آورد .به عنوان مثال، جایگاه مناسب این ماشین ها ارتباط تنگاتنگی با افزایش توان بانک در بسط و توسعه فعالیت ها، ارائه خدمات بهتر به مشتریان، افزایش میزان سودآوری و کاهش هزینه های مختلف ارائه خدمت دارد (فوکردی، ۱۳۸۴). تئوری مکانی برای اولین بار توسط آلفرد وبر در سال ۱۹۰۹ مطرح گردید، وی نحوه قرار گیری یک انبار کالا را به نحوی در نظر داشت که میزان فاصله مکانی بین انبار کالا و مشتریان کالا برابر با حداقل ممکن باشد. این مسأله در سال ۱۹۵۶ توسط ایزارد با بررسی نحوه پراکنش واحدهای صنعتی و کاربری های ارضی مورد تکمیل قرار گرفت. مطالعات مکانی از جمله مسایل مهم در حفظ شرایط بهینه خدماتی و رقابتی است که توجه به آن سبب کاهش هزینه­ها و موفقیت واحدهای صنعتی می­ شود. یک مسأله مکانی، عبارت است “چگونگی تخصیص منابع محدود فضای جغرافیایی ” که در شکل ساده آن یک یا چند مرکز خدماتی “سرویس دهنده ها” به مجموعه ای از متقاضیان “مشتریان “موجود در حوضه نفوذ خود خدمات عرضه می کنند) مارگریت^[۵۹]، ۱۹۸۹)
آمارهای ارائه شده از طرف بانک‌ها نیز گواهی بر این ادعاست که تراکنش برداشت وجه، بالاترین رتبه را در بین خدمات بانکی و بین بانکی دارد. لذا با توجه به میزان تقاضا و پتانسیل بالایی که این دستگاه‌ها در جذب تراکنش‌‌هایی مانند برداشت وجه دارند، می‌توان ادعا کرد که راهبری هوشمند و مدیریت بهینه این دستگاه‌ها می‌تواند منبعی برای کسب درآمد و توسعه کسب و کار بانکی، توسط بانک‌ها و موسسه‌های مالی متولی آن باشد(فوکردی، ۱۳۸۴).
۲-۲-۵-۴-۴ دستگاه pos^[60]
این دستگاه به­وسیله کارتهای هوشمند و یا مغناطیسی فعال شده و مبلغ مورد نظردارنده کارتهای مذکور را از مانده حساب­های موجود بر روی کارت اضافه و یا کسر می­نماید(برای این دستگاه وظایف دیگری نیز درنظرگرفته شدی است). لازم به ذکر است از این دستگاه در فروشگاه­ها و مراکز خرید نیز استفاده می­ شود و دارندکان کارتهای مزبور بدون نیاز به حمل پول می­توانند وجه خریدهای خود را ازطریف آن پرداخت نمایند(توتونچیان،۱۳۹۰).
۲-۲-۵-۴-۵ تلفن همراه بانک
در بانکداری موبایل، ارتباط بین مشتری و بانک بوسیله گوشی موبایل و از طریق شبکه تلفن سیار برقرار می شود. مشتریان در این روش باید به یک گوشی موبایل و سیم کارت مجهز باشند. مرکز اطلاعات بانک باید یک ارتباط قوی و دائم با شبکه سلولی تلفن همراه داشته باشد تا بتواند به درخواست رسیده از طرف مشتری را پاسخ دهد. نرم­افزارهای خاصی نیز باید در مرکز اطلاعات بانک فعال باشند تا بتواند. سیگنالهای تلفن همراه و SMS درخواست مشتری را دریافت و پس از عملکرد و تراکنش­های لازم پاسخ را به گوشی موبایل مشتری ارسال نماید.
۲-۲-۵-۴-۶ اینترنت بانک
در بانکداری اینترنتی برای مشتریان یک دستگاه رایانه شخصی، مودم و یک ارتباط اینترنت لازم است تا بتوانند به بانک دسترسی و به انجام عملیات بانکی بپردازند. در مرکز اطلاعات بانک علاوه بر سخت افزار و نرم افزار، یک ارتباط پرسرعت اینترنت نیاز است. در این نوع بانکداری برنامه های کاربردی مبتنی بر وب هستند. مشتریان با بهره گرفتن از نرم افزارهای مرورگر وب ^[۶۱] و از طریق اینترنت به سیستم مرکزی بانک متصل شده و به انجام عملیات می پردازند. ارتباط اینترنت مرکز اطلاعات بانک باید بصورت دو طرفه رفت و برگشت بوده و از لحاظ پهنای باند امکان سرویس دهی سریع به تعداد مشتریان متصل را داشته باشد .در این روش علی­رغم سادگی و کم­هزینه بودن، امنیت سیستم از درجه اهمیت بالایی برخوردار میباشد. زیرا تمامی نقل و انتقال اطلاعات بین مشتری و بانک از طریق اینترنت انجام می­پذیرد، در صورتیکه اقدامات امنیتی کامل و هدفمندی در این خصوص صورت نپذیرد، این اطلاعات می تواند توسط اشخاص غیرمجاز دریافت و مورد استفاده قرار گیرد. به همین دلیل از پروتکل­های مختلف رمزنگاری و کشف رمز و ایجاد تونل­های اطلاعاتی در اینترنت استفاده می­ شود. از آنجا که در این روش بستر ارتباطی، اینترنت است، لذا مشتری می ­تواند از هر نقطه دنیا و تنها با برقراری یک ارتباط محلی اینترنتی و حتی از طریق ایستگاه­های کاری کافی نت­ها به مرکز اطلاعاتی بانک متصل و عملیات بانکی خود را انجام دهد.
۲-۲-۵-۴-۷ تلفن­بانک
تلفن­بانک سرویسی است که با بهره گرفتن از یک خط تلفن می­توان برخی از خدمات بانکی را انجام و یا حساب­ها را کنترل یا مدیریت نمود. در سیستم تلفن­بانک امکانات موجود به چهار بخش عملیات بانکی، کارت، چک و تنظیمات تقسیم می­گردند.
اطلاع از موجودی
اطلاع گردش حساب
انتقال وجه
دریافت گردش حساب به صورت فکس
مسدود کردن روزانه
آگاهی از وضعیت چک­های صادرشده
مسدود کردن یک برگ چک
تغییر رمز (الهیاری فرد، ۱۳۸۲ )
۲-۲-۶ عوامل کلیدی موفقیت(csf) صنعت بانک­­داری­
کاربرد عوامل حیاتی موفقیت (csf) رویکردی است که فاکتورهای مناسب و واقعی را در صنعت بانک­داری مشخص می­نماید. در شرایط رقابتی، مدیران باید بر نقاط قوتی تآکید نمایند که برای بانک مزیت رقابتی کسب خواهد کرد و ممکن است از این عوامل به عنوان ظرفیت­هایی برای تقویت رقابت با سایر رقبا استفاده نمایند. در بلندمدت، موفقیت بانک­ها مستلزم این است که به دنبال مزیت رقابتی پایدار و مستمر باشد. CSF و توانایی رقابت مستمر، دو بخش اصلی مزیت رقابتی برای هر سازمان قلمداد می­شوند. به این ترتیب تعیین CSF برای بانک­ها می ­تواند فراهم­کننده زمینه برای ایجاد و ارزیابی مزیت رقابتی باشد( چن، ۱۹۹۹).
۲-۲-۶-۱ رویکرد فاکتورهای حیاتی موفقیت
روچارت^[۶۲] در سال ۱۹۷۹ برای اولین بار مفهوم فاکتورهای حیاتی موفقیت را تعریف کرد. بر طبق گفته او، CSF عبارت است از : تعداد محدودی از عوامل و معیارها که برای رسیدن به نتایج مورد انتظار ضروری بود و اگر رضایت آن­ها رضایت­بخش باشد، موفقیت سازمان در رقابت با سایر سازمان­ها را تضمین خواهد کرد. وی نشان داده است که CSF به علت تمرکز و توجه بر حرکت به سمت مطلوب رویکردی مفید برای تعیین اطلاعات مورد نیاز مدیریت می­باشد. هم­چنین، بویونتون و زمود^[۶۳]، CSF را به این صورت تعریف کرده است: ” عوامل محدود و مشخصی که وجود آن­ها حرکت موفقیت­آمیز مدیر با یک سازمان را تضمین می­ کند” آن­ها رویکردCSF را به­عنوان ابزاری مناسب برنامه­ ریزی شناخته­اند.
در صنعت بانک­داری، جانسون و جانسون^[۶۴] فرض کرده ­اند که هزینه­ های پایین عملیاتی و داشتن شهرت و اعتبار بانکی می ­تواند به عنوان عوامل حیاتی موفقیت در بازار رقابتی صنعت بانک­داری مورد توجه قرار گیرند. کانالز^[۶۵]، نیز چهار منبع را به عنوان مزیت رقابتی بانک­ها مشخص کرده است۱- نیروی انسانی ۲- مدیریت مالی ۳- دارایی­ ها ۴ – دارایی­ های نامشهود ( چن، ۱۹۹۹).
چن^[۶۶] چهار عامل را به عنوان عوامل موفقیت در صنعت بانک­­داری­ تعیین کرده، که این چهار عامل می ­تواند، چهار نوع اهداف کسب و کار را برای مدیران بانک­های تجاری نشان دهد:
توانایی بازاریابی بانک
توانایی مدیریت عملیات بانکی
توانایی توسعه نام و جایگاه بانک
توانایی مدیریت بازار مالی
که در جدول شماره (۲-۲) شاخص­ های زیرمجوعه چهار فاکتور ساختاری مشخص شده توسط وی نشان داده شده است.
جدول شماره (۲-۲): شاخص­ های زیرمجوعه چهار فاکتور ساختاری