یکیازنظامهایمهموموثردرجهانامروزوآینده،نظامآموزشوپرورشهرکشوراست.پیشرفتتحصیلی،بروندادمدارس،دانشگاههاوسایرمراکزآموزشیاستکهنشانهمهمیازکسباهدافمیباشد. یکیازویژگیهایمدرسهبرترکارکردمناسبعلمیآنوسطحبالایتحصیلیدانشآموزانآناست؛زیراجوهرهاصلیمدرسههمانکارکردعلمیوتربیتنیروهایمتخصصاستکهیکجامعهبراینیلبهپیشرفتوتوسعهنیازمندآناست.

پیشرفتتحصیلیرامیتوانمجموعهایازمعلوماتیامهارتهایاکتسابیعمومییااختصاصیدرموضوعاتدرسیدانستکهمعمولابهوسیلهآزمایشهاونشانههایاهردواندازهگیریمیشود(ادراکی و همکاران، ۱۳۹۰:۲).
شاخص‌ پیشرفت تحصیلی( شناختی)با بهره گرفتن از وزن دهی آنتروپی و تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره تاپسیساز تلفیق شاخص های زیر محاسبه شده است:

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریریاضی درمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریتجربی درمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریانسانی درمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریهنردرمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریزباندرمنطقه،

1. 1. متوسطمعدلدانش‌آموزانسومدرهرمنطقه،

1. 1. ضریبپوششتحصیلیدورهدبیرستاندرهرمنطقه،

1. 1. نرخ ارتقای پایه در مقطع متوسطه

نحوه محاسبه این شاخص ها در جدول شماره ۳-۳ در فصل سوم ارائه شده است.
ب. تعریف عملیاتی:برای سنجش پیشرفت تحصیلی از شاخص معدل کتبی سال سوم و معدل ترم اول در مقطع پیش دانشگاهی استفاده شده است. لازم به ذکر است دروس نهایی پایه سوم شامل ۲۴ درس که شامل: دین و زندگی ۳، زبان فارسی، زبان خارجی ۳، عربی، ادبیات فارسی، فیزیک، جبر و احتمالات، شیمی، حسابان، هندسه ۲، فیزیک ۳ ریاضی، ریاضی ۳ تجربی، زیست شناسی ۲، زمین شناسی، فیزیک ۳ تجربی، زبان فارسی تخصصی انسانی، ادبیات فارسی انسانی، عربی ۳ انسانی، آرایه های ادبی، تاریخ ایران و جهان ۲، جامعه شناسی ۲، جغرافیای ۲، فلسفه و منطق و ریاضی علوم انسانی می باشد. نحوه محاسبه این شاخص ها در جدول شماره۳-۳ در فصل سوم ارائه شده است.

1. 1. برونداد غیرشناختی

برونداد غیرشناختی آموزش به نتایج و پیامدهای طولانی مدت و تغییر در نگرش و انگیزه های فرد اطلاق می شود(Vignoles and Meschi, 2010:1).در تحقیق حاضر این بروندادها شاملنگرشنسبتبهمدرسه،تعلقبهمدرسه،خودپندارهتحصیلی ورشداعتقادی می باشد.

1. 1. نگرش نسبت به مدرسه

الف. تعریف مفهومی :نگرش عمیق ترین لایه رفتار هر فرد را تشکیل می دهد و از این نظر تأثیر پایدار در شکل دهی به رفتار، مواضع و جهت گیریهای اشخاص نسبت به پدیده ها و محیط پیرامون خوددارد(بیات،۱۳۸۹).
ب. تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر انگیزش نسبت به مدرسه از پرسشنامه(ون دام^[۲۵] و همکاران(۲۰۰۲) با ۳ سوال استفاده شده است .

1. 1. تعلق به مدرسه

الف. تعریف مفهومی :تعاریف متعددی درباره احساس تعلق به مدرسه عنوان شده است. جامع ترین تعریف مبتنی بر دیدگاه زیست بوم شناسانه یا مبتنی بر بعد اجتماعی است . در این رویکرد احساس تعلق به صورت عمومی عبارت است از توصیف کیفیت ارتباطات در سطح جامعه و به صورت اختصاصی احساس تعلق به مدرسه به عنوان دیدگاه افراد که باعث افزایش پیوند آنان با محیط مدرسه می شود تعریف می گردد(McNealy and alt, 2002).
ب. تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر تعلق به مدرسه از پرسشنامه(ون دام و همکاران(۲۰۰۲) استفاده شده است.

1. 1. خودپنداره تحصیلی

الف. تعریف مفهومی :خود پنداره تحصیلی مجموعه ای از افکار و احساسات و نگرشهایی است که هر کس در حیطه تحصیل و مدرسه درباره خودش پرورش می دهد(اسکندری نژاد،۱۳۸۳ و نادری و همکاران،۱۳۸۴).
ب. تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر خودپنداره تحصیلیاز پرسشنامهون دام و همکاران(۲۰۰۲) استفاده شده است.

1. 1. رشد اعتقادی

الف: تعریف مفهومی: هر دین دست کم از دو بخش الف) عقایدی که حکم پایه٬ اساس و ریشه را دارند و ب) دستورات عملی که متناسب با آن آیه های عقیدتی و برخاسته از آنهاست تشکیل شده است. بنابراین کاملا بجاست که دانشمندان اسلامی اصطلاحات اصول و فروع دین را بکار برده اند. اصول دین و مذهب شامل توحید٬ نبوت٬ معاد٬ عدل و امامت و فروع دین شامل نماز٬ روزه٬ حج٬ جهاد٬ امربه معروف و نهی از منکر٬ خمس و زکات٬ تبری و تولی است که هر یک از آنها بیانگر بخشی از اعتقادات و اعمال دین اسلام هستند که انتظار می رود یک فرد مسلمان به همه آنها عمل کند(معنوی پور و پاشا شریفی، ۱۳۸۳).
ب. تعریف عملیاتی:رشد اعتقادی شامل دو بعد انجام فرائض و اعتقادات است که از پرسشنامه رشد اعتقادی معنوی پور و پاشا شریفی(۱۳۸۳) با ۱۸ سوال برای سنجش آن استفاده شده است.
شایان ذکر است که شاخص برونداد غیرشناختی از تلفیق نمره میانگین متغیرهای(مولفه های) نگرش نسبت به مدرسه، تعلق به مدرسه، خودپنداره تحصیلی و رشد اعتقادی به عنوان شاخص همان متغیر با بهره گرفتن از وزن دهی آنتروپی و تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره تاپسیس محاسبه شده است.
فصل دوم
ادبیات نظری و پژوهشی
۲-۱٫مقدمه
دراینفصلباتوجهبه هدف پژوهشسعی می شودتصویردقیقی ازهر یکازمتغیرهاارائهشود. برای اینمنظور،ابتدابحث توسعه پایدار به میان می آید سپس نقش آموزش در توسعه پایدار مطرح می شود و بعد از آن نابرابری های آموزشی موردبررسی قرارمی گیرد . بعدازآنعواملتاثیرگذاربرنابرابری های آموزشی بهتفصیلبررسی می شودکهدراینبخشپسازبحثمفهومی روی آنهارابطهنظری آنهابانابرابری های آموزشی موردمطالعهقرارمی گیرد. درانتهای فصلنیزبحثی دررابطهباپژوهشهای انجام یافتهقبلی آمدهاست.
۲-۲ . توسعه پایدار
تا اوایل دهه هشتاد میلادی با حاکم بودن الگوواره رشد، تصور بر این بود که تنها راه رسیدن به توسعه، افزایش رشد اقتصادی و به تبع آن، افزایش تولید و مصرف و استفاده بیش از پیش از منابع طبیعی و در نتیجه شکل گرفتن چرخه معیوب رشد اقتصادی، افزایش جمعیت، تخریب منابع و … بود. به منظور رفع مشکلات پیش آمده، سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۳ رویکرد جدید توسعه پایدار را مطرح ساخت.
واژه توسعه پایدار^[۲۶]را اولین بار به طور رسمی براندت لند^[۲۷] در سال ۱۹۸۷ در گزارش"آینده مشترک ما ” مطرح کرد. این واژه در مفهوم گسترده خود به معنی” اداره و بهره برداری صحیح و کارا از منابع طبیعی پایه و نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب است که با بکارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب ، رفع نیاز نسل امروز و آینده به طور مستمر و رضایت بخش امکان پذیر می سازد"(زیاری٬ ۱۳۸۰: ۳۷۳).
توسعه پایدار توسعه­ای است که نیازهای نسل کنونی را برآورده سازد، بدون اینکه نسل­های آینده در رفع نیازهایشان با خطر مواجه شوند.ریشه اصلی “توسعه پایدار” را می توان به کنفرانس بین دولتی نسبت داد که توسط یونسکو در سال ۱۹۶۸ با هدف آشتی محیط زیست و توسعه برگزار شد و منجر به تدوین برنامه انسان و بیوسفر گردید. این کنفرانس گامی اساسی به سوی برگزاری اجلاس محیط زیست انسانی در استکهلم در سال ۱۹۷۲ گردید. در سال ۱۹۷۲ اولین کنفرانس سازمان ملل و محیط زیست و در سال ۱۹۸۷ دومین کنفرانس در استکهلم سوئد برگزار شد و در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس موسوم به اجلاس زمین درریودوژانیروی برزیل که بعدها به اجلاس ریو مشهور شد در دستور ۲۱ بحثی بنام عدالت درون نسلی و عدالت برون نسلی مطرح شد. فعالان عرصه های مختلف توسعه پایدار برآنند که بازدودن محرومیت از چهره جهان، دنیای آینده به محیطی با آزادی وصلح و برابری تبدیل شود.توسعه پایدار به عنوان یکی از مناظرات محوری جهان تقریباً همه عرصه های حیات بشری نظیر فقر، نابرابری، آموزش و بهداشت، محیط زیست، حقوق زنان و کودکان، آزادی ملتها و نیز صنعت و سیاست و اقتصاد و همکاریهای بین المللی را تحت تاثیر قرار داد، و به عنوان گستره ای نوین با داعیه پاسخ به مسائل خطیری که چرخه حیات و طبیعت و نوع بشر را به مخاطره افکنده است، درعصر جدید مطرح شده است.در توسعه پایدار، انسان مرکز توجه است و انسانها، هماهنگ با طبیعت، سزاوار حیاتی توأم با سلامت و سازندگی هستند؛ فعالان عرصه های مختلف توسعه پایدار برآنند که بازدودن محرومیت از چهره جهان، دنیای آینده بهمحیطی برازنده برای زندگی توأم با آزادی، صلح و برابریتبدیل شود( فراهانی فرد، ۱۳۸۴).توسعه پایدار در بهره برداری از داده های طبیعی محدود به حد بازتولید و جبران آنهاست . در غیر اینصورت موازنه منفی در بهره برداری از سرمایه طبیعی به کاهش تدریجی آن منجر شده و توسعه را ناپایدار می کند. مفهوم جدید توسعه پایدار کلی نگر است و همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی،فرهنگی و دیگر نیازهای بشری را دربرمی گیرد. به اعتباری، مهمترین جاذبه درتوسعه پایدار در جامع نگری آن است. در بحث توسعه پایدار در آموزش نیز منظور برخورداری همه نواحی از آموزش برابر و با کیفیت می باشد.
آرمان­ها و اصول توسعه پایدار، مفاهیم گسترده­ای از جمله برابری بین نسلی، برابری جنسیتی، تعادل اجتماعی، کاهش فقر، عدالت اجتماعی، حفاظت و احیای محیط­زیست و منابع طبیعی و ایجاد جوامعی که صلح برآنها حاکم است را دربر می­گیرد (آراسته و امیری، ۱۳۹۰: ۳۰). آموزش، ابزاری است که با بهره گرفتن از آن می­توان ابعاد گوناگون توسعه پایدار را تحقق بخشید.
امروزه دستیابی به رشد و توسعه پایدار از مباحث عمده کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه به شمار می رود. کشورهای در حال توسعه جهت جبران عقب ماندگی ها و فرار از فقر سیاسی ٬ اجتماعی و فرهنگی و … و برای رسیدن به توسعه ای متعادل و همه جانبه که منجر به بهبود زندگی همه انسانها گردد نیازمند برنامه ریزی مناسب و بهینه در سطح ملی و منطقه ای هستند. شکاف رو به تزاید فقیر و غنی در سطح ملی و منطقه ای در نیم قرن اخیر همه شواهدی بر عدم موفقیت کامل اهداف و راهبردها توسعه است ( سرور و موسوی ۱۳۹۰ : ۹).
به دنبال اثربخشی برنامه های آموزش محیط زیست “آموزش برای توسعه پایدار” برای اولین بار در فصل ۳۶ دستورکار ۲۱ گنجانده شد. این فصل چهارمولفه اصلی برای آغاز کار مشخص نمود که عبارت بودند از:

1. بهبود آموزش پایه