سطح سوم

شبکه خدمات حمایتی

شکل شماره (۸-۲) سه سطح بخش جهانگردی (راجر داس ویل، ۱۳۸۶)
سطح اول ، شامل نقش دولت در تدوین خط مشی های جهانگردی، برنامه ریزی و ایجاد چارچوبی است که این بخش باید در آن فعالیت کند. این چارچوب اهداف اقتصادی ، زیست محیطی و اجتماعی در تمام سطوح دولتی و نظام کنترل های مشابه را شامل می شود. این نظارت ها شامل نظارت های برنامه ریزی عملی، نظارت های مربوط به اعطای مجوز، نظارت برنیروی انسانی و نظارت های مالی و حمل و نقل هستند. دستگاه دولتی متولی امور جهانگردی به توسعه و مدیریت چارچوب مذکور می پردازد. دستگاه مزبور این کار را از طریق بخش های اصلی مانند، بازاریابی، توسعه محصول،نظارت و مقررات، توسعه منابع انسانی ، اطلاع رسانی و تحقیقات انجام می‌دهد.
سطح دوم، سازمان های متولی امور عملیاتی و توسعه جهانگردی را شامل می شود. این سازمان ها عبارتنداز: هتل ها، سایر تسهیلات اسکان، خدمات پذیرایی و دیگر بخش های مربوط به آن، جاذبه های طبیعی و تاریخی ـ فرهنگی و مراکز و تسهیلات تفریحی و سرگرمی. همچنین تعداد دیگری از این سازمان ها عبارتنداز: تجارت جهانگردی (Travel trade ) و خدمات مختلف آن ، و انواع حمل و نقل شامل: هوایی، دریایی، جاده ای و راه آهن.
سطح سوم، شامل طیف گسترده ای از سازمان ها و دیگر خدمات حمایتی که در هر دو بخش خصوصی و دولتی فعال هستند، می شود. این گروه سازمان ها و بخش های خدماتی شامل: پلیس ، اداره پست، گمرک و مهاجرت، سازمان های حمایت از مصرف کنندگان ، رسانه ها، بانک ها، کلیساها ( و به طور کلی مکان های مذهبی) ، دانشگاه ها و مراکز آموزشی، اتحادیه های تجاری و کلیه موسسات و صنف های فعال در امر جهانگردی می شود. (راجر داس ویل، ۱۳۸۶: ۲۰)
گروه های اصلی گردشگری:
گردشگران دو دسته اند: گردشگران بین المللی و گردشگران داخلی. از سوی دیگر، گردشگران ممکن است یک شب یا بیشتر را در مقصد اقامت کنند یا آنکه در سفرهای کوتاه یک روزه شرکت کنند. با تلفیق این دو بعد مکانی و زمانی، می توان چهار گروه گردشگری را تشکیل داد. این گروه ها با فرض اینکه از همه معیارهای دیگر گردشگری برخوردار باشند، در شکل شماره (۹-۲) نشان داده شده است.
گردشگر
مسافران
غیر گردشگر
مسافرکاری و شغلی
اقامت کننده یک شب یا بیشتر
گردشگران گشت های کوتاه مدت
کوچ کنندگان
دیپلمات ها
گردشگر
بین المللی
گردش گر بین المللی با اقامت کمتر از یک شب
نظامیان
گردشگر محلی یا داخلی
گردشگر داخلی با اقامت کمتر از
یک شب
مهاجران
پناهندگان
مسافران دائمی
مسافران ترانزیت
شکل شماره (۹-۲) چهار گروه اصلی گردشگری(الوانی، پیروزبخت، ۱۳۸۵)
در میان گروه های مختلف غیرگردشگر، به مسافران ترانزیت توجه خاصی شده است. این گروه مسافرانی هستند که در طول سفر خود، به طور موقت در مکانی اقامت می کنند. معیارهایی که سبب تشخیص مسافران ترانزیت از گردشگر می شود، این است که مسافر ترانزیت:
۱- معمولاً هیچ یک از تشریفات گمرکی را که برای ورودبه هر کشوری مورد نیاز است، انجام نمی دهد. برای مثال مسافری که از طریق مرز هوایی از تهران به آمریکا سفر می کند، معمولاً در آمستردام هواپیما عوض می کند و بنابراین رسماً مسافر نیستند.

۲- دوم اینکه توقف کنندگان بین راه، محل عبور را خود انتخاب نمی کنند، گرچه بسیاری از این افراد، از این که می توانند در اطراف قدم بزنند وخستگی راه در کنند، خوشحال می شوند.
۳- با توجه به اینکه بیشتر مسافران ترانزیتی خوردنی، نوشیدنی و روزنامه های محلی می خرند، تاثیرات اقتصادی آنان بسیار اندک است. (الوانی، پیروزبخت، ۱۳۸۵: ۹۶)
سازمان های واسطه صنعت گردشگری:
الف) سازمان های عمده فروشی (Tour wholesalers ) :
سازمان های عمده فروش به عنوان واسطه بین عرضه کننده محصولات و خدمات جهانگردی و آژانس های مسافرتی (که خرده فروش به حساب می آیند) عمل می کنند. این سازمان عمده فروش، مجموعه گردش های دسته جمعی را طرح ریزی و تهیه می کنند، سپس آن را تشویق و ترویج می نماید و سرانجام برنامه را به اجرا در می آورد و از عرضه کنندگان محصولات و خدمات مسافرتی حجم های بزرگی از محصولات و خدمات را خریداری می کند. این محصولات شامل بلیت هواپیما، اتاق، تختخواب، غذا، تفریح، حمل و نقل زمینی، گردش در شهر و هزینه های ورودی به مکان های مشخص می شود. این محصولات و خدمات به صورت یکجا به وسیله عمده فروش عرضه می شوند تا آژانس های مسافرتی بتوانند مجموعه ای را که جذابیت بیشتری دارد به مسافر یا مصرف کننده نهایی ، عرضه کند.
ب) متصدیان گردش های دسته جمعی ( Tour operator ) :
در دنیای سیر و سفر، اغلب دو واژه عمده فروشی و متصدی گردش های دسته جمعی را مترداف هم به کار می برند. اگر چه این دو اصطلاح بیانگر نوعی واسطه گری است، ولی برای پرهیز از هر گونه ابهام باید آنها را از یکدیگر تفکیک کرد. به طور کلی، متصدی گردش های دسته جمعی که او را «مسئول فعالیت های زمینی» هم می نامند، همانند عمده فروشی (ولی در سطحی کوچک تر)، خدمات و محصولات مسافرتی ارائه می کند. واژه «متصدی» بیانگر وظیفه اصلی کسی است که مسئولیت اداره مجموعه ای از محصولات و خدمات و جهانگردی را برعهده دارد. به بیان دیگر، متصدی سیر و سفر این مسئولیت را دارد که طبق تعهد انجام شده آنچه را که طبق قرارداد مشخص شده است به مسافران ارائه دهد. او برای ارائه این خدمات احتمالاً از تشکیلات و تجهیزات زمینی خود استفاده می کند(مانند خودرو یا اتاق) یا اینکه آنها را از افراد دیگر کرایه می‌کند.
متصدی گردش های دسته جمعی، برعکس عمده فروشی که باید برای عرضه تعداد زیادی از گردش های دسته جمعی طرح ریزی کند، می تواند تنها تعداد انگشت شماری از گردش های دسته جمعی را در سال، ارائه دهد. این برنامه های دسته جمعی را برنامه گشت یا مسافرت (Tour program ) می نامند. در حالی که عمده فروش، معمولاً کارهای مربوط به هر مسافر در مقصد و بازگرداندن آنها را برعهده می گیرد، متصدی گردش یا سفر تنها در مقصد مسافر، خدماتی را ارائه می دهد. متصدی گردشگری و مسافرت این مسئولیت را دارد که در مقصد، ترتیب امور زمینی مانند انتقال افراد به هتل یا رستوران، بردن آنها به بازدید از نقاط دیدنی و پرداخت ورودیه ها وسایر امور ویژه را بدهد. او همانند عمده فروش، می تواند مجموعه ای از گردش ها یا مسافرت ها را طرح ریزی و ارائه کند. ولی در برخی از موارد، متصدی گردشگری و مسافرت باید طبق خواسته ها و سلیقه های عمده فروشی عمل نماید. در برخی از موارد هم با عمده فروشی به رقابت می پردازد و خودش ترتیب این نوع سفرها و گردش ها را می دهد.
امروزه، متصدیان گردشگری و مسافرت بیشتر در مسیر تخصصی گام برمی دارند. برای مثال، امکان دارد یک شرکت یا سازمان، تنها به مسافرت های دریایی و کرایه کردن قایق های دربست بپردازد. در سال ۱۹۹۲ بلیت کامل سفر دسته جمعی که به موجب آن مسافر پول بلیت رفت و برگشت ، کرایه اتاق هتل و هزینه گردش های درون شهری را پرداخت می کرد، توانست یک سوم درآمد مربوط به این سفرها را به خود اختصاص دهد.
ج) آژانس های مسافرتی (Travel agencies ) :
از گذشته های دور آژانس های مسافرتی نقش یک خرده فروشی را در صنعت جهانگردی ایفا می کردند. در فرایند مصرف محصولات این صنعت، سازمان مزبور، حلقه نهایی است که دریافت کننده این خدمات ومحصولات (مصرف کننده) را به منبع ارائه کننده این خدمات و محصولات (شرکت عرضه کننده یا عمده فروشی ) متصل می کند. در زنجیره توزیع و فروش بلیت، اتاق یا تختخواب ، غذا، فعالیت های مربوطه، جاذبه ها ودیگر خدمات مسافرتی، نقش واسطه را دارند و این خدمات را به مسافر عرضه می کنند.
خدمات و محصولات صنعت جهانگردی را می توان به صورت تک تک و یک دست یا به گونه های دیگری به مسافران عرضه کرد، آژانس های مسافرتی متعهد، مسئول اند که اقدامات لازم را انجام داده و نیازهای مسافران را تامین کنند.
از دیدگاه حقوق و قانون ، آژانس های مسافرتی یک سازمان کمسیون بگیر است و همانند نماینده مجاز از طرف یک یا چند شرکت در یک منطقه یا حوزه مشخص جغرافیایی، عمل می کند. این سازمان، از نظر توزیع محصولات و خدمات جهانگردی ، می کوشد بین سازمان های ارائه کننده این خدمات و مسافران نوعی تعادل و توازن (به صورتی بسیار دقیق) برقرار کند. در نهایت، آژانس های مسافرتی برای اینکه بتوانند مسافرتی مطلوب، سالم ، امن و خوشایند ترتیب دهند، باید دارای دانش و تخصص لازم باشند و این کار مستلزم انجام فعالیت های متعدد و پردامنه است و تنها به تدارک دیدن امور، آگاهی از بیمه مسافرت ، تهیه اسناد و مدارک، واکسیناسیون، دادن شرحی از مقصدهای مورد نظر مسافر، هتل ها و آداب و رسوم محلی مقصد محدود نمی شود.
طبق برآوردهای انجام شده در سال ۱۹۹۲، بیش از ۶۷هزار آژانس مسافرتی در سراسر دنیا وجود داشت که ۴۷ درصد در ایالات متحده آمریکا ، ۳۰ درصد در اروپا، خاورمیانه و آفریقا که ۹ درصد سازمان های آمریکایی در خارج آمریا و کانادا، ۷ درصد در حوزه اقیانوس آرام و آسیا و ۶ درصد در کانادا فعال بودند. در سال ۱۹۹۴، آژانس های مسافرتی ، در اروپا و آمریکا ، بیش از ۱۷۰ میلیارد دلار فروش داشتند. (چاک. وای.گی، ۱۳۸۷: ۱۳۱)
آثار اقتصادی صنعت گردشگری: