نقش مدیردرپرورش خلاقیت
نقش مدیران بسیارمهم است زیررامدیریت می توان توانایی واستعدادرادرافرادایجاد،ترویج وتشویق کندوبارفتاروعملکرد آنهامی تواندمانع این امرحیاتی شود.شغل مدیردریک سازمان،خلاقیت ونوآوری است.مدیرکسی نیست که سازماندهی وتغییر ایجادکندبلکه فردیاست که هم کارهارابه وسیله دیگران انجام وفضارابرای خلاقیت دیگران آماده می کند.بنابراینفهنرمدیرخباق عبارت است ازاستفاده ازخلاقیت دیگران وپیداکردن ذهن های خلاق،مدیرخلاق بایدفضایی بیافریندکه خودش بتواند خلاق باشدوافرادسازمان رابرای خلاقیت تحریک کندواین فضافضایی است که ازکارروزمره به دوراست وبه خوبی بایدتفویض اختیارکند تاهرکسی مشکل خودش راحل کند.باتوجه به کم بودن افرادفوق العاده خلاق وباتوجه به اینکه اغلب افرادبطوربالقوه دارای خلاقیت ونوآوری هستند.ویژگی های زیربه پرورش این استعدادهاکمک می کند.
تحمل ریسک: کارکنان بایدتشویق شوندکه بدون ترس ازپیامدهای شکست راتجربه کنندواشتباهای آنان رابع عنوان فرصت های یادگیری به شمارآورند.
کاهش کنترل بیرونی: قوانین،مقررات وخط مشی هاوکنترل های مشابه به حداقل کاهش یابدوخودکنترلی جایگزین آن شود
کاهش تقسیم کار: مشاغلی که بطورمحدودتعیین شده باشدایجادمحدودیت می کنددرحالی که فعالیت های متعددشغلی،دیدگاه وسیع تری رابه کارکنان می دهد.
ارتباط همه جانبه:ارتباط بایدبطورافقی وعمودی جریان پیداکند.جریان آزاددرارتباطات،باروری نظریات راآسان می کند.(علوی،۱۳۸۲)
متمرکزبرنتایج تاابزار: هدف هابایدواضح باشندوافرادبایدتشویق شوندکه راهکارهای متعدد به هدف رادرنظربگیرند.تمرکزبرنتایج باعث ارائه وپیشنهادچندین جواب صحیح به هرمساله معین می شود.
قبول ابهام: تاکیدخیلی زیادبرعینی بودن ومعین بودن.
عمل تضاد:گوناگونی دیدگاه هابایدتشویق شود،هماهنگی وتوافق بین افرادوواحدهالزوما به عملکردموفق منجرنمی شود.
مدیریت کیفیت فراگیر
مفهوم کیفیت:
دیدگاه های مختلف درموردکیفیت وجوددارد.سخت ترین نکته،تعریف چیزی است که می توانیم آن راکیفیت برتریاذاتی بنامیم دراین تعبیرمحصولی کیفیت برترداردکه ازاجزای بکاررفته مطلوب به تعدادبیشتربهره مند است واماسومین نظرعمده درموردکیفیت که امروزه هسته مدیریت کیفیت جامع(TQM) رامی سازدمفهوم مبتنی برمشتری است(طاهری،۱۳۸۷)به عبارت دیگرکیفیت مجموعه ای ازخصوصیات ومشخصات یک کالاوخدمات است که احتیاجات مصرف کنندگان راباتوجه به رضایتمندی آنان تامین می کندازعواملی که دراین راستامی توانددرنظرقرارگیردعبارت است ازکارایی مناسب,قیمت منطقی ومناسب،خدمات پس ازفروش،سهولت درتغییرونگهداری،وضع وشکل ظاهری تحویل به موقع مشتری،ایمنی لازم،رعایت استانداردهای عالی(محزون،۱۳۸۵)به عبارت دیگرکیفیت به درجه تطابق محصول تولیدشده بانیازهای مشتریان وطرح محصول گفته می شود.تصمیماتی که مدیران راستفاده ازنهادهاودرارتباط بافرایندهاتولیدمی گیرد.برمیزان بهره وری، درجه کیفیت ودرنعایت مقدارسودسازمان تاثیرمی گذارد.
محصول عملیات نهاده ها
درآمدها هزینه ها
سودآوری هزینه ها
نمودار۲-۲:مدیریت عملیات وسودآوری(طاهری،۱۳۸۷)
جایگاه کیفیت ودلایل اهمیت آن
امروزه مدیران بزرگ کاملادرک کرده اندکه به منظورکسب توفیق درکاروبقای موسسات خودمی بایست درسطح بالاوجلوترازدیگرشرکت هاوموسسات خدماتی قرارگیرنداین بدین معناست که ضروری است که کالاوخدماتشان ازکیفیت برخورداربوده وکیفیت محصولات وخدمات وعملکردروزمره،دستورکارهاومستندوباثبات باشد(۱۳۷۶)لذادرراستای اهمیت کیفیت بایستی متمرکزشدکه رضایت ومطلوبیت درتکامل ورشدموثراست ومحدودبه زمان وشرایط خاصی نیست وروزبه رزبردامن ودرجه شدت ان افزوده می گردد.بنابراین رضایت مشتری یامراجه کننده درگروکیفیت محصول وخدمات است.اگرکیفیت براساس رضایت مشتری فراهم آیدسودخودبه خودی حاصل می گردد.پس کیفیت درتمامی ابعادوزمینه هابه انسان رضایت خاطرداده ووابستگی به نیازهاوانتظارات وادراکات دریافت کنندگان کالاوخدمات دارد.بنابراین کیفیت عبارت است ازبرآورده کردن نیازهاوانتظارات منطقی دریافت کنندگان کالاوخدمات می باشد(حسین پور،۱۳۷۶).
عوامل موثردرکیفیت
دستیای به کیفیت ،وظیفه ومسئولیت یک فردیایک واحدخاص نیست بلکه همه کارکنان درتمامی واحدهادرکلیه سطوح کاری بایدبرای اجرای ان تلاش نموده وخودراهمراه بامدیران شریک وسهیم دراموربدانندامامهمترین مساله ای که دراین جامطرح می گرددعبارت انداز:
۱- نقش مدیران عالی ورده بالا:که اعتقادآنهابه این مدیریت مهم تلقی می گردداگراین نواعتقادوجودنداشته باشدهرگونه تلاش درجهت پیشرفت کیفیت بیهوده است زیراازمیان همه عناصرلازم برای دستیابی موفقیت آمیزبه برتری کیفیت، فعالیت های راهبردی رادرراس همه امورقراردادکه این فعالیت هابه شرح زیراست:
الف:ایجادومشارکت درهیئت کیفیت.
ب:تعیین خط مشی کیفیت.
پ:تعیین وتقسیم اهداف کیفی وتامین منابع .
ت:تدارک آموزش متمرکزبرروی مشکلات.
ج:مشارکت درتیم های بهبودکیفیت دررده مدیران ارشدکه برروی مشکلات تمرکزدارند.
د: دادن پاداش وتشویق کارکنان.
نقش مدیران میانی : کارشناسانی که سرپرستی نیروی کاررابرعهده دارندوافرادی که راهبردهای کیفیت راتوسط مدیران رده بالاتعریف می کندمدیران میانی نامیده می شوند
وظایف مدیران میانی وکارشناسان شامل :
الف:معرفی مشکلات کیفی برای رفع
ب:رهبری وهدایت انواع مختلف تیم های کیفیت
عضویت ومشارکت درتیم های کیفی
پ:هدایت فعالیت های کیفی مربوط به حیطه کاری خودازطریقارائه تعهدفردی وتشویق وترغیب کارکنان
ج: شناسایی مشتریان ومراجعه کنندگان وعرضه کنندگان خدمات وبرقراری ارتباط باآنان جهت کشف تحلیل رفع نیازهای آنان
نقش نیروی کار:که شامل کلیه افرادسازمان به جزمدیران ومتخصصان می باشد.نقشی که افرادمذکوردربهبودکیفیت دارند.عبارتنداز:
الف: انتخاب برای بررسی ورفع آنها
ب : مشارکت درانواع مختلف تیم های کیفیت
پ: شناسایی جنبه هایی ازکارهاوفعالیت ها
ت: آگاهی ازنیازمشتریان که می بایستی سعی شودبابهره جویی ازتجربیات ،دانش نیروی کاروازتوان بالقوه آنان حداکثراستفاده شود(اسکندری،۱۳۳۷کاشانی،۱۳۷۱).
تاریخچه مدیریت ومدیریت کیفیت فراگیر
مطالعه تطبیقی مدیریت درسازمانهای کشورهابه وضوح نشان می دهدکه سازمان هاودستگاه های اداری روندهای مختلفی راطی نموده است که به طور کامل به شرح زیر می باشد.
مدیریت به مفهوم جدیدوامروزی آن دارای سابقه ای بیش ازیک قرن نیست که ان هم به دلیل انقلاب صنعتی وکسترش کارخانه جات وادارات،حاصل شده است.می توان گفت که تاقبل ازقرن بیستم،مدیریت معمئل درسازمان هاغالباتحت تاثیرتجارب ومشاهدات فردی وغیرعلمی بود تااینکه درسال ۱۹۱۱تیلور[۳۹] باانتشارکتاب(اصول مدیریت علمی)[۴۰]موجب نهضت مدیریت علمی درمدیریت گردید.مهمترین مساله موردتوجه درمدیریت علمی ،تاکیدبرمدیریت درسطح عملیاتی،مطالعه علمی عملیات به منظورتشخیص عوامل موثربرآن وکشف موثرترین روش انجام کاراست.تیلورمعتقدبودکه به مدداصول علمی می توان فعالیت های تولیدراتحت نظم درآورد وکارایی راافزایش داد.وی انگیزه کاررادردرجه اول ناشی ازسوق به درامد اقتصادی می دانست ودرواقع انسان رایک حیوان اقتصادی تصورمی کرد.همزمان باتیلور،کسان دیگری که ازتجربه مدیریت درسازمان های بزرگ برخورداربودند،دریافتندکه اداره کردن سازمانهابامدیریت سطح عملیاتی کالامتفاوت انهامدیریت رافراگردهماهنگ سازی تلاش گروهی درجهت هدفهای گروهی تعریف کردنوبران شدندکه مدیریت رابرحسب کارکردهای مدیران:برنامه ریزی،سازماندهی،فرماندهی،هماهنگی وکنترل دررده های مختلف سازمان توضیح دهند.این رویکردبیش ازهمه مرحون مطالعات (هنری فایول)[۴۱]می باشدکه بعدهااووطرفدارانش را(مدیران اداری)[۴۲]خواندند.مطالعت هاثورن درکارخانه ووسترن الکتریک نشان دادکه شرایط فیزیکی باعملکردکارکنان رابطه مستقیمی نداردوبرخلاف نظرمدیریت علمی ،پاداشهای اقتصادی به تنهایی باعث افزایش کارایی نهضت تمام عیار یتبدیل شد.رویکردروابط انسانی عموما مرهون فعالیت های اولیه (التون مایو)و(ماری پارکرفالت)می باشد.نهضت روابط انسانی براین عقیده بودکه حرمت وشان انسان بایددرمحیط کاراحیاشود،هدفهای سازمان هابایددرجهت رفاه کارکنان موردتجدیدنظرقرارگیرد،درمدیریت وتصمیم گیری ازمشارکت گروهی افراداستفاده شود،باتغییردرساختارسازمان،امکان آزادی عمل وابتکاربه افرادداده شودتاکارآنان تلاش برانگیزورضایت بخش شده وبالاخره اهمیت وجایگاه گروه های غیررسمی درمحیط کار،به درستی شناخته شود.هردونهضت روابط انسانی ومدیریت علمی باوجودکمبودهای مخصوص به خودمشترکاازتوجه به ساختاراجتماعی سازمان،ارتباط ان بامتغیرهای محیطی وروابط متقابل اجزای سازمان بایکدیگر،نقش نیازهای کارکنان درانجام وظایف محوله ،تصمیم گیری،قدرت واختیار،ارتباطات وغیره غفلت ورزیدند.ادامه تحقیقات مدیریت برای پاسخگویی به مسائل فوق موجب پیدایش جریان بزرگتری گردیدکه مجموعاتحت سیطره (علوم رفتاری)است وبه مکتب مدیرییت علمی جدید معروف است.این مکتب باکاردانشمندانی نظیرهربرت سایمونوچستربارناردشروع شدودارای رویکردهای متعددی ازجمله تئوری سیستم ها،مدیریت اقتضایی،مدیریت مشارکتی،مدیریت مبتنی برهدف وغیره می باشد.این نهضت می کوشدتابه جای استخراج اصول ثابتی که دراکثرسازمان هاصادق است ،توجه رابه پیچیدگی های سازمان به عنوان پیچیده ترین سیستم هابه ویژگی ها،موقعیت هاوشرایط مختلف مدیریت ورهبری وبه عوامل محیطی سازمان هاجلب نماید(علاقه بند،۱۳۷۵سیدعباس زاده،۱۳۸۰وعلاقه بند،۱۳۷۶).سزانجام دردودهه اخیرتحولات اساسی ازجمله مشتری گرایی به جای تولیدگرایی،تاکیدبرکیفیت به جای کمیت،تاکیدبه انسان به جای ماشین وماده تاکیدبرگروه گرایی به جای فردگرایی وتاکیدبرسازمان افقی به جای عمودی،تاکیدبرمشارکت به جای جدایی وقسمت گرایی وغیره به وقوع پیوسته که مجموعه این تغییرات نگرشی واصولی دربنیان های اساسی مدیریت وضرورت رعایت انهادرمدیریت امروز،پدیده مدیریت کیفیت فراگیررابوجودآورداست که تاکیدآن برکیفیت پدیده های سازمانی وشعارآن(حق بامشتری)،می باشد(کاشانی،۱۳۷۴).
مدیریت کیفیت فراگیردرجهان امروز
مدیریت کیفیت فراگیرمتوجه بازسازی سیستم های سازمان،بهبودمستمرفرایندها،توانمندکردن سازمان برای رقابت باسازمان ها ی پویااست.دراین رابرنامه بهبودکیفیت جامع بادنبال کردن نظم ترتیب ویژه ایدرساختارتکنولوژی فرایندهای تولیدوخدمات وزمینه های پشتیبانی تغییروتحول لازم رابه وجودمی آورد.درهمه این تلاش ها،فرهنگ سازمانی به عنوان بستراصلی تحول سازمان موردتوجه قرارمی گیرد.دردنیای پیشرفته صنعتی گاهی قضاوتهای منفی درموردشکسست مربوط به مدیریت کیفیت فراگیرابرازشده که درحقیقت این شکست مربوط به مدیریت کیفیت فراگیر نبوده است بلکه علت اصلی این شکست رابایستی درتعهدمدیران.عدم توانایی سازمان درهضم فلسفه TQM،عدم صلاحیت بعضی ازمتخصصان که درخارج ازسازمان به کارگرفته شده اند.کارکنان آموزش ندیده وخیلی ازعوامل دیگراست ازاینروپیشرفت تکنولوژی،انتظارات مراجعه کنندگان رابرای دریافت خدمات مناسب وبه موقع افزایش داده وآنهاحاضربه پذیرش هرنوع خدمات وکارایی نیستند.بدین ترتیب سازمان هایی که قادربه تامین انتظارات مراجعه کنندگان خودنباشنندخودبه خود ازگردونه چرخشی امورات حذف خواهدشد.لذامدیریت کیفیت فراگیرمی تواندوسیله ای عالی برای کمک به تحولات موردنیازسازمان برای پیشرفت قرن ۲۱بوده وبایستی این شیوه به صورت فراگیردرکلیه لایه های سازمان وبه طورمرتب جهت اجرای فرایندبهینه سازی مستمردرارائه خدمات اعمال گردیده وبرای پیشرفت واتصال کشورها،خاص.کشورهای جهان سوم به طورمطلوب اعمال گردد(کاظمی،۱۳۷۶).
نظریه پردازان مدیریت کیفیت فراگیر
مدیریت کیفیت فراگیر،مفهوم گسترده ترازآن داردکه صرفاآن رابه عنوان کنترل کیفیت محصول قلمدادمی کنیم.مدیریت کیفیت فراگیرهماهنگی تلاش هادرجهت بهبودرضایت مشتری،افزایش مشارکت کارمند،تقویت مشارکت های عرضه کنندگان وایجادجوسازمانی وبهبوددائمی کیفیت می باشد.مدیریت کیفیت فراگیرصرفایک تکنیک نیست بلکه فلسفه ای است استوارشده براین باورکه موفقیت دراز مدت بستگی تام به تعهدیکنواخت هم شکل کیفی درتمام بخش های یک سازمان دارد.درزیربرخی ازنظریه پردازان برجسته معرفی می گردد.(بنویتز ،۱۳۸۴)
دبلیوادوارددمینگ
مفهوم کیفیت درژاپن زمانی آغازشدکه کشورشروع به بازسازی اسیب های متاثرازبمباران بعدازجنگ جهانی دوم نمد.ژاپن ایده های دبلیوادوارددمینگ راباآغوش بازپذیرفت اویک آمریکایی بودکه روشهاونظریه هایش برای احیای ژاپن بعدازجنگ قابل اعتیادبود که روشهاونظریه هایش بری احیای ژاپن بعدازجنگ قابل اعتباراست جای بسی تعجب است که ایده های دمینگ درابتداموردتمسخرآمریکایی هاقرارگرفت .درنتیجه مدیریت کیفیت فراگیردرژاپن سی سال زودترریشه دواندتادرایالات متحده شرکت های آمریکایی اززمانی به ایده های دمینگ علاقمندشدندکه بامشکل جدی رقابت باژاپنی هادردهه هشتادمواجه شدندسیستم مدیریت دمینگ یک دیدگاه فلسفه فلسفی براساس سیستم شناخته شده ای بودکه شامل چهارده نکته بوداین نکات بیانگررفتارهابودکه یک سازمان بایدداشته باشدتابه مدیریت کیفت جامع دست یابد.
۱- ایجادیک هدف پایداربرای بهبودتولیدوخدمات؛
پذیرش یک فلسفه ای جدیدکه شرکت هانیازبه تغییردارند؛
برای بررسی پایایی طیف های مورد استفاده از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. نتایج حاصل از این آزمون نشان میدهد که ضریب آلفای کرونباخ حاصل از آزمون پایایی طیفهای مورد استفاده از حداقل ۷۰/۰ تا ۹۹/۰ در نوسان میباشد که همگی در حد مناسب هستند.
۳-۸- ابزار تجزیه و تحلیل
برای تجزیه و تحلیل دادهها ابتدا اطلاعات توسط نرم افزار SPSS به رایانه منتقل شد. تجزیه و تحلیل دادهها در دو بخش انجام پذیرفته است. در بخش اول با بهره گرفتن از آمار توصیفی مثل جداول فراوانی و شاخصهای مرکزی و پراکندگی به توصیف جمعیت نمونه پرداخته شد. در بخش دوم با بهره گرفتن از آمار استنباطی مثل ضریب همبستگی پیرسون، آزمون تی و آزمون تحلیل واریانس و همچنین با بهره گرفتن از رگرسیون چند متغیره به آزمون فرضیههای تحقیق پرداخته است.
۳-۹- نتیجه گیری
با توجه به نوع پژوهش که توصیفی می باشد، پرسشنامه به عنوان ابزار پژوهش مورد استفاده قرار می گیرد. و کارکنان اداره اوقاف و امور خیریه در استان فارس بصورت تصادفی ساده(در دسترس) جهت پرکردن پرسشنامه مورد استفاده قرار می گیرند.
۳-۱۰-خلاصه فصل سوم
جامعه آماری تحقیق شامل کارکنان اداره اوقاف و امور خیریه در استان فارس میباشد. دوره زمانی پژوهش به دلیل پرسشنامهای بودن کار، ۶ ماه اول سال ۱۳۹۴ را در برمیگیرد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش، همبستگی و برای آزمون فرضیه ها از ضریب همبستگی پیرسون و رگرسیون چندمتغیره استفاده شده است. در این تحقیق برای تدوین ادبیات وپیشینه تحقیق از روش کتابخانهای و برای آزمون فرضیه های تحقیق از اطلاعات بدست آمده از پرسشنامه، از طریق نرمافزارSPSS ، و لیزرل استفاده گردیده است.
فصل چهارم
تجزیه و تحلیل داده ها (یافته ها)
۴-۱- مقدمه
برای مسائلی که در دنیای واقع وجود دارد، نمی توان توجیه ساده ای یافت و علت ها را به آسانی دریافت. برهمین اساس پس از اینکه داده های تحقیق گردآوری، طبقه بندی و استخراج شد، نوبت به مرحله جدیدی ازفرایند پژوهش که به مرحله تجزیه و تحلیل داده ها معروف است، می رسد.
تجزیه و تحلیل داده ها برای بررسی صحت و سقم فرضیات برای هر نوع تحقیق از اهمیت خاصی
برخوردار است. امروزه در بیشتر پژوهش هایی که متکی بر اطلاعات جمع آوری شده از موضوع مورد تحقیق می باشد، تجزیه و تحلیل اطلاعات از اصلی ترین و مهمترین بخش های پژوهش محسوب می شود.
در این فصل داده های تحقیق با بهره گرفتن از روش های آماری مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. ابتدا توصیف داده ها از طریق جداول فراوانی و شاخص هایی نظیر حداقل، حداکثر، میانگین و انحراف معیار و سپس فرضیه ها ارائه می شوند و برای هر فرضیه شاخص های مرکزی و پراکندگی ذکر گردیده و نهایتا معنی داری هرفرضیه آزمون می گردد.
۴-۲- بررسی وضعیت پاسخگویان به پرسشنامه موانع بهبود کارایی نیروی انسانی
همان گونه که در فصول گذشته اشاره شد پرسشنامه موانع بهبود کارایی نیروی انسانی دارای ۶ مولفه: ۱. موانع مدیریتی ۲. موانع اجتماعی و روانی ۳. موانع فردی ۴. موانع فرهنگی ۵. موانع محیطی ۶. موانع اقتصادی است. مولفه موانع مدیریتی با ۱۳ گویه، مولفه موانع اجتماعی و روانی با ۷ گویه، مولفه موانع فردی با ۷ گویه، مولفه موانع فرهنگی با ۹ گویه، مولفه موانع محیطی با ۹ گویه و مولفه موانع اقتصادی با ۶ گویه سنجیده شده اند. با توجه به اینکه میزان موانع بهبود کارایی نیروی انسانی توسط ۵۱ گویه سنجیده شده و هر گویه از حداقل نمره ۱ تا حداکثر نمره ۵ در نوسان است لذا نمره پاسخگویان از هر مولفه موانع بهبود کارایی نیروی انسانی میتواند از حداقل ۵۱ تا حداکثر ۲۵۵ در نوسان باشد.
بر اساس این روش از تحلیل شما نمره های به دست آمده را جمع کرده و سپس بر اساس ملاک های زیر قضاوت کنید:
- امتیاز ۲۰۰-۲۵۵: نشان دهنده توجه به موانع بهبود کارایی نیروی انسانی میباشد.
- امتیاز ۱۱۰-۲۰۰: نشان می دهد که به موانع بهبود کارایی نیروی انسانی نسبتا توجه می شود.
- امتیاز زیر۱۱۰: نشان دهنده توجه بسیار کم به موانع بهبود کارایی نیروی انسانی میباشد.
۴-۲-۱- بررسی وضعیت پاسخ به موانع بهبود کارایی نیروی انسانی پاسخگویان
نتایج حاصل نشان میدهد که نمره پاسخگویان از طیف موانع بهبود کارایی نیروی انسانی از ۵۶ تا ۲۳۴ در نوسان بوده است. میانگین نمره آن ها از طیف مذکور ۹۵/۱۹۵ است که بیشتر از میانگین نمره طیف یعنی ۱۱۰ می باشد. بنابراین توجه به موانع بهبود کارایی نیروی انسانی در میان کارمندان سازمان امور خیریه و اوقاف استان فارس بیش از حد متوسط است. برای مشخص کردن سطح معنی داری متغیر مورد نظر از آزمون T استفاده کرده و با توجه به کوچکتر بودن مقدار احتمال (کمتر از ۰۱/۰) به معنی عدم برابری میانگین متغیر با مقدار مشخص شده است که، در نتیجه فرض صفر برابری را رد کرده و دلالت بر توزیع نرمال داده ها دارد (جدول ۴-۱).
۴-۲-۲- بررسی وضعیت مولفه های موانع بهبود کارایی نیروی انسانی پاسخگویان
مقایسه موانع بهبود کارایی نیروی انسانی پاسخگویان در مولفه های مختلف نشان می دهد که بیشترین موانع بهبود کارایی نیروی انسانی پاسخگویان در مولفه موانع مدیریتی (با میانگین ۱۵/۵۰)، پس از آن بعد موانع فرهنگی (با میانگین ۵۶/۳۵)، موانع محیطی (با میانگین ۳۰/۳۳)، موانع فردی (با میانگین ۸۵/۲۷)، موانع اجتماعی و روانی (با میانگین ۴۱/۲۷) و در آخر موانع اقتصادی (با میانگین ۶۸/۲۱) کمترین نمره را به خود اختصاص داده است. برای مشخص کردن سطح معنی داری متغیر مورد نظر از آزمون T استفاده کرده و با توجه به کوچکتر بودن مقدار احتمال (کمتر از ۰۱/۰) به معنی عدم برابری میانگین متغیر با مقدار مشخص شده است، که در نتیجه فرض صفر برابری را رد کرده و دلالت بر توزیع نرمال تمام مولفه ها دارد (جدول ۴-۱).
جدول (۴-۱): بررسی وضعیت مولفه ها و موانع بهبود کارایی نیروی انسانی پاسخگویان
سطح معنی داری | انحراف معیار | میانگین | حداکثر | حداقل | مولفه |
۰۰۱/۰ | ۰۰۸/۱۴ | ۱۵/۵۰ | ۶۵ | ۱۳ | موانع مدیریتی |
۰۰۱/۰ | ۲۰۶/۷ | ۴۱/۲۷ | ۳۵ | ۷ | موانع اجتماعی و روانی |
(۲-۶)
رابطه بالا در حقیقت عکس تبدیل فوریه گسسته[۷۰] (IDFT) نقطه ای سمبل های ارسالی است. بنابراین، فرستنده OFDM را می توان با بهره گرفتن از IDFT پیاده سازی کرد و به همین شکل گیرنده OFDM می تواند با بهره گرفتن از DFT[71] ساخته شود. الگوریتم های FFT[72] و IFFT[73] یک روش با پیچیدگی محاسباتی کم برای DFT و IDFT ارائه می دهند. الگوریتم FFT، تعداد عملیات مختلط مورد نیاز برای یک DFT نقطه ای را از به کاهش می دهد. بنابراین، پیاده سازی OFDM با کمک FFT بسیار ساده می باشد. بلوک دیاگرام فرستنده و گیرنده در اشکال(۲-۳) و (۲-۴) مشاهده می کنید [۱۴].
بلوک دیاگرام فرستنده OFDM [14]
بلوک دیاگرام گیرنده OFDM [14]
برای مقابله با پخش زمانی کانال[۷۴] که منجر به بر هم زدن تعامد بین زیر حامل ها و در نتیجه افت عملکرد در سیستم های OFDM می شود، معمولا از یک پیشوند چرخشی[۷۵] (CP) در سیستم های OFDM استفاده می شود. سیگنال OFDM ارسالی که به آن CP اضافه شده طبق رابطه (۲-۷) تعریف می گردد [۱۴]:
(۲-۷)
در رابطه (۲-۷)، زمان پیشوند چرخشی و کل زمان بلوک OFDM می باشد. برای جلوگیری از تداخل بین سمبلی باید زمان از ماکزیم پخش زمانی کانال بیشتر باشد. شکل (۲-۵)، نحوه استفاده از پیشوند چرخشی را نشان می دهد.
استفاده از پیشوند پرخشی برای جلوگیری از ISI بین سمبل های OFDM [14]
از آنجایی که تعریف شده در رابطه (۲-۵)، مجموع نمایی های مختلط قطع شده با فرکانس های مختلف می باشد، چگالی طیفی توان[۷۶] (PSD) برای شامل جمله ای به فرم می باشد. نمونه PSD سیگنال در شکل (۲-۶) نشان داده شده است.
چگالی طیفی توان [۱۴]
شکل (۲-۶)، یک سیگنال OFDM که شامل زیرحامل می باشد را نشان می دهد. پهنای باند سیگنال تقریبا برابر می باشد که ، پهنای فرکانسی هر زیر حامل می باشد. از آنجایی که نرخ ارسال هر زیر حامل سمبل بر ثانیه می باشد، نرخ ارسال کل سمبل OFDM برابر است. بنابراین کارایی پهنای باند در یک سیستم OFDM عبارتست از [۱۴]:
(۲-۸)
واحد سمبل بر ثانیه بر هرتز می باشد. در بسیاری از سیستم های OFDM، و می باشد و بنابراین و کارایی پهنای باند بسیار بالاست.
هر زیر حامل در سمبل OFDM در واقع به صورت حاصل ضرب یک سیگنال تک-آهنگ[۷۷] در یک پالس مستطیلی است که در نتیجه طیف آن به صورت یک تابع سینک[۷۸] می باشد که در حوزه ی فرکانس نامحدود می باشد. بنابراین سیگنال OFDM که از جمع تعداد زیادی از شیفت یافته های این توابع در حوزه ی فرکانس تشکیل شده است، توان خارج از باند[۷۹] فرکانسی مورد نظر خواهد داشت که باعث تداخل کانال های مجاور[۸۰] (ACI) می شود. در نتیجه در سیستم های OFDM از یک باند محافظ[۸۱] جهت کاهش اثر ACI استفاده می شود [۱۲].
مزایا و معایب سیستم های OFDM
مدلاسیون OFDM به دلیل مزایای فراوانش در سیستم های بیسیم و با سیم[۸۲] استفاده می شود. مهمترین این مزایا عبارتند از [۱] [۱۲][۱۳][۱۴]:
- استفاده ی بسیار موثر از پهنای باند
- ساده سازی همسان سازی در حوزه ی فرکانس
- مقاوم بودن در برابر ISI و تداخل بین حاملی[۸۳] ((ICI وکانال محوشدگی گزینشگر فرکانسی
- فراهم آوردن نرخ داده ی بالا
- سهولت پیاده سازی با بهره گرفتن از IFFT و FFT
اساسی ترین معایب سیستم های OFDM به شرح زیر است:
۴۶)مست برخاسته ترکی که سپهرش هندوست خواب ناکرده بتی کش دل و جانها شمن است
ترک: معشوق زیبارو.
هندو: غلام.
کش: که او را.
شمن: راهب بودایی، بت پرست
بین بت، ترک و نیز شمن تناسب وجود دارد.
این بیت وصف همان معشوق یوسف روست که در بیت قبل آمده است.
معنی بیت: معشوقه زیباروی من که آسمان غلام و چاکر اوست از خواب مست و خمار بلند شده و این بر زیبایی او افزوده است. یعنی معشوقه من که دل و جانهای عاشقان او را همچون بتی پرستش میکنند مست است و نخوابیده است.
۴۷)روز نو باده کهن خواه که در مذهب عیش رونق روز نو از جام شراب کهن است
روز نو: روز عید و نوروز
بین نو و کهن طباق وجود دارد.
معنی بیت: شاها! در روز تازهای که فرا رسیده است شراب کهن و می پخته خواه، چرا که رونق عید از جام شراب کهن است.
۴۸)تا برای مدد نور درین صفّه خاک شمع انجم را از طارم نیلی لگن است
۴۹)قوّت فیض الهی مدد جان تو باد که وجود تو به رحمت مدد جان و تن است
صفّه خاک: سطح زمین (فرهنگنامه شعری).
شمع انجم: کنایه از خورشید و نیز ماه.
طارم نیلی، نیلگون: کنایه از آسمان باشد (تعلیقات دیوان مجیر).
لگن؛ بابلی لیگنو: ۱-تشتی فلزی که در آن دست و رخت و غیره شویند، آبدستان:
«ز آبدست تو مانند کوثر است لگن اگر ز رحمت صرف است آب در کوثر»
( معزی،ص ۶۳۶، به نقل از معین).
۲-ظرف شب، ۳- شمعدان:
« از سرو گویم یا چمن، از لاله گویم یا سمن از شمع گویم یا لگن، یا رقص گل پیش صبا؟»
(دیوان کبیر،ص ۷۱، به نقل از همان).
۴-عودسوز، ۵-آتشدان آهنی، منقل، ۶-پارچهای که دور فانوس کشند، جامه فانوس:
مست شد باد و ربود آن زلف را از روی یار چون چراغ روشنی کز وی تو برگیری لگن
( مولوی به نقل از همان)
بین شمع و لگن ایهام تناسب وجود دارد.
از این بیت تا آخر قصیده، بیت تأیید و دعای تأیید ممدوح است.
معنی بیت: تا زمانی که ستارگان مانند شمعی در میان آسمان که همچون لگنی نیلی است پرتو افشانی میکند و در این بساط خاکی نور و روشنی میآفرینند…
قدرت و تأیید فیوضات خداوندی، جان و روح ترا امداد فرماید چرا که وجود شریف تو واسطه رحمتی که ارزانی میدارد، جانها و جسمها را فیض یاب میکند و مدد می رساند.
۵۰)باد از دور فلک قسم کله گوشه تو هر سعادت که به دوران فلک مقترن است
قسم: اینجا به معنی حصه و سهم.
بین دور و دوران جناس زاید (مذیل) وجود دارد.
معنی بیت: هر سعادت و خوش اقبالی که در گردش اجرام سماوی و دوران فلک وجود دارد، از آن فریاد اقبال سلطنت و کله گوشه مملکت داری تو باد.
۵۱)این دعا از سر صدق است به رغبت بشنو زانکه حرز در تو و رد دعاهای من است
حرز: تعویذ و بازوبند
معنی بیت: این دعای خیر من از سر صداقت و راستی است، آن را به رغبت و از صمیم دل بشنو، چرا که تعویذ و حرز درگاه تو ورد و دعای من است.
وزن قصیده:
مفعول فاعلات مفاعیل فاعلان
بحر:
مضارع: مثمن احزب مکفوف مقصور
مجیرالدین بیلقانی این قصیده را در مدح یکی از شاهان و بزرگان روزگار خود سروده و از ابیات قصیده چنین برداشت میشود که ممدوح او به فتح تازهای دست یافته بوده است.
مجیر در آخر قصیده مطابق شیوه ی معهود و معمول قصیده سرایان عصر خود، مثل سایر قصایدش در این قصیده نیز با دعای ممدوح و با نظام بودن همیشگی کار فتح و فتوحات او سخنش را به پایان میبرد.
۱)شاها تویی که خواجه گردون غلام توست هر کار کان به کام تو باید به کام تست
خواجه گردون: کنایه از آفتاب (فرهنگنامه شعری).
بین کار و کان و کام، جناس مطرف وجود دارد.
در مصرع دوم واج آرایی با حرف «ک» وجود دارد.
معنی بیت: ای شاه بزرگوار! تو کسی هستی که آفتاب عالمتاب مانند غلامی از غلامان تست و هر کاری که بایسته است که مطابق خواست تو باشد، مطابق خواست و میل توست.
۲)ایام وقتی ار نفسی زد به توسنی اکنون چو بندگان سرافکنده رام تست
ایام: روزگار، جمع یوم.
در بیت تشخیص وجود دارد. (به ایام شخصیت داده شده و جاندار فرض شده است).
نفس زدن: دم زدن، زیستن (فرهنگنامه شعری).
سیال محرک اجکتور که می تواند آب، بخار و یا هوا باشد، وارد نازل اجکتور می شود. در بخش همگرای نازل، با کاهش سطح مقطع، سرعت سیال افزایش مییابد. نازل می تواند از نوع همگرا یا همگرا-واگرا باشد. قطر قسمت انتهایی نازل همگرا بگونهای طراحی می شود که با توجه به میزان فشار ورودی سیال و فشار پایین دست آن، سرعت خروجی سیال به بیشترین مقدار ممکن برسد. چنانچه نازل از نوع همگرا-واگرا باشد، سیال پس از گلوگاه وارد قسمت واگرای نازل می شود و چنانچه قبلاً گفته شد، اگر سرعت سیال به سرعت صوت برسد، با افزایش سطح مقطع، سرعت سیال افزایش مییابد. این امر باعث می شود فشار در بخش خروجی نازل به حداقل خود رسیده و ایجاد خلأ نسبی و در نتیجه ایجاد مکش کند.
در بخش محفظه اجکتور، بلافاصله پس از نازل، بخش مکش قرار دارد. سیالی که مورد مکش قرار میگیرد از بخش مکش به سمت اجکتور کشیده شده و با سیال محرک پر سرعت مخلوط می شود. پس از اختلاط سیال محرک با سیال مکش، سرعت سیال مخلوط همچنان بالا میباشد و اگر سیال با همین سرعت بالا از اجکتور خارج گردد، موجب صدمه و آسیب به تجهیزی که بعد از اجکتور قرار گرفته است، می شود. بنابراین به نوعی باید این انرژی سرعتی بالا را به انرژی فشاری تبدیل نمود. این عمل در بخش دیفیوزر اجکتورها انجام می شود.
دیفیوزر اجکتورها به دو صورت طراحی میشوند :
در نوع اول، دیفیوزر تنها دارای یک بخش واگرا میباشد. این نوع دیفیوزرها هنگامی بکار میروند که سرعت سیال اختلاط مادون صوت باشد. بدین ترتیب، سرعت سیال اختلاط هنگام عبور از بخش واگرای دیفیوزر، با افزایش سطح مقطع، کاهش یافته و فشار افزایش مییابد. در خروجی دیفیوزر بیشتر انرژی مخلوط سیال محرک و مکش یافته، بصورت انرژی فشاری میباشد.
در نوع دوم، دیفیوزر دارای سه بخش همگرا، گلوگاه یا بخش سطح مقطع ثابت و واگرا میباشد. این نوع دیفیوزرها هنگامی بکار میروند که سرعت سیال اختلاط (سیال مکش و سیال محرک) ماورای صوت باشد. بدین ترتیب، بدلیل خاصیت سیال ماورای صوت، سرعت سیال اختلاط، هنگام عبور از بخش همگرای دیفیوزر، با کاهش سطح مقطع، کاهش مییابد و انرژی سرعت آن به انرژی فشار تبدیل میگردد. بخش سطح مقطع ثابت دیفیوزر همواره به گونه ای طراحی می شود تا با ایجاد امواج شوک سرعت سیال را کاهش داده و فشار آن بطور ناگهانی افزایش یابد. در نتیجه سیال از حالت ماورای صوت، به مادون صوت میرسد. بدین ترتیب در قسمت واگرای دیفیوزر، با افزایش سطح مقطع، سرعت سیال کاهش یافته و فشار افزایش مییابد. در خروجی دیفیوزر بیشتر انرژی مخلوط سیال محرک و مکش یافته، بصورت انرژی فشاری بوده و در نتیجه از اجکتور خارج و وارد تجهیز بعدی میشوند. مقدار فشار سیال خروجی، بین فشار سیال محرک و فشار سیال مکش یافته میباشد.
شکل ۲-۲ تغییرات سرعت و فشار استاتیک را در طول اجکتور نشان می دهد. سیال اولیه با فشار زیاد (Pp) وارد نازل اولیه که یک نازل همگرا واگرا است می شود، و سپس در این نازل شتاب می گیرد تا در خروجی نازل، جریان به سرعت ما فوق صوت برسد. سیال اولیه در نازل اجکتور، تا فشار (P2)به صورت ایزنتروپیک منبسط می شود و با سیال ثانویه در فشار ثابت و در محفظه اختلاط، مخلوط می گردد. اختلاط تا قبل از ورود به ناحیه قطر ثابت کامل می شود و سیال مخلوط شده با همان فشار (P3 = P2) با سرعت مافوق صوت به ناحیه قطر ثابت وارد می گردد. در این ناحیه بواسطه حضور یک شوک قائم، که اثر تراکمی قوی بر سیال دارد، فشار تا (P5) افزایش می یابد و سیال با سرعت مادون صوت به دیفیوزر وارد شده، تا (Pc) متراکم می گردد.
شکل ۲-۲ نمودار تغییرات سرعت و فشار در طول اجکتور [۲]
۲-۳ ساختار اجکتور
چنانچه قبلاً ذکر شده، اجکتورها بخش متحرکی نداشته و شامل دو قسمت مهم نازل و دیفیوزر میباشند. جهت طراحی اجکتور میبایست سایز نازل سیال محرک، طول دیفیوزر و قطر گلوگاه آن محاسبه گردد. تعیین دقیق این پارامترها با توجه به فشارهای ورودی سیال محرک و سیال مکش یافته، فشار خروجی سیال مخلوط و دبی جرمی سیالها انجام میپذیرد. بطور مثال چنانچه طول دیفیوزر کمتر از مقدار صحیح آن محاسبه شود، در قسمت واگرای دیفیوزر و در نزدیک دیواره، پدیده جدایش ایجاد می شود. وجود پدیده جدایش که جدا شدن سیال از بدنه اجکتور میباشد، سبب می شود، مقدار کمتری از سیال مکش یافته، مکش شود و در نتیجه اجکتور، ظرفیتی کمتر از حالت عادی خود خواهد داشت.
از آنجا که عملکرد یک اجکتور به فاکتورهایی چون سطح مقطع نازل سیال محرک و گلوگاه ونتوری، فشار سیال محرک، فشار مکش، فشار خروجی، نسبت گرماهای ویژه، وزنهای مولکولی و دمای سیال مکش یافته و سیال محرک بستگی دارد، لذا برای تعیین سایز اجکتور از نمودارها و شکلهایی استفاده می شود که با توجه به فشار مکش یا در واقع خلأ مورد نیاز، فشار خروجی و فشار سیال محرک، مقدار بهینه نسبت سطح مقطع دیفیوزر و نازل را جهت طراحی اولیه میدهد. یک نمونه از این نمودارها در شکل ۲-۳ مشاهده می شود.
شکل ۲-۳ منحنیهای طراحی برای اجکتورهای تکمرحله ای [۳]
۲-۳-۱ تعیین نسبت سطح مقطع گلوگاه دیفیوزر به گلوگاه نازل
شکل ۲-۳، برای تعیین نسبت سطح مقطع دیفیوزر و نازل اجکتور، تا نسبتهای تراکم ۱۰ و تا نسبت سطوح ۱۰۰ بکار میرود. برای مثال فرض میکنیم میخواهیم هوایی با فشار ۹۴/۲ را با بخاری که دارای فشار ۱۰۰ است، بوسیله یک اجکتور تخلیه کنیم طوریکه در نهایت فشار خروجی به ۷/۱۴ برسد. بدین ترتیب۵/۰Po3/Pob= (نسبت فشار سیال خروجی به فشار مکش یا همان نسبت تراکم) و۰۲۹۴/۰Pob/Poz= (نسبت فشار سیال مکش یافته به فشار سیال محرک) میباشد. از تقاطع این دو نقطه بر روی نمودار، مقدار بهینه نسبت سطحها، بین منحنیهای ۱۰ و ۱۵ بدست می آید که میتوان مقدار تقریبی ۱۲ را برای آن ذکر کرد. بصورت افقی حرکت کرده تا به منحنی ۱۲ در سمت چپ شکل برسیم. با تقاطع این نقطه و محور افقی، مقدار بصورت تقریبی ۱۵/۰ بدست می آید. بدین معنا که هر بخار قادر است ، ۱۵/۰ هوای مکش یافته را مکش نماید.
(Entrainment Ratio) یکی از پارامترهای مهم اجکتور بوده و بصورت نسبت دبی سیال مکش شده به دبی سیال محرک تعریف می شود. در واقع بهترین اجکتور، اجکتوریست که با توجه به نوع سیالهای مورد استفاده و شرایط ترمودینامیکی آنها ، بیشترین مقدار ر ایجاد کند و هدف اصلی در طراحی بهینه اجکتور، ماکزیمم کردن این مقدار به ازای ثابت ماندن سایر شرایط است.
البته عدد حاصل با فرض اینکه نسبت وزن مولکولی سیال محرک و مکش یافته برابر یک بوده و دمای این دو سیال نیز برابر باشد، بدست آمده است. لذا با بهره گرفتن از فرمول زیر، عدد بدست آمده را میبایست تصحیح نمود.
۲-۳ |
که در اینجا:
: وزن مولکولی سیال مکش یافته
: وزن مولکولی سیال محرک
: دمای سیال مکش یافته
: دمای سیال محرک
: دبی جرمی سیال مکش یافته
: دبی جرمی سیال محرک
۲-۴ انواع اجکتورها
۲-۴-۱ انواع اجکتورها از نظر سیال محرک
اجکتورها بر اساس اینکه در آنها از چه سیالی بعنوان سیال محرک، استفاده می شود، به سه دسته تقسیم میشوند:
۱- اجکتورهای بخار ۲- اجکتورهای آب یا سایر مایعات فرایندی ۳- اجکتورهای هوا
عموماً برای کاربردهایی که نیاز به خلأهای بالا میباشد و یا میزان بار ورودی به اجکتور زیاد است، از اجکتورهای بخار استفاده می شود. ترموکمپرسور، هیتر، دی سوپرهیتر و سیفونها از جمله اجکتورهای بخار میباشند. در کاربردهایی که مواد خورنده وجود ندارند جنس این اجکتورها از فولاد ضد زنگ، فولاد کربن و یا چدن است. اما در مواردی که نیاز است اجکتور در مقابل مواد خورنده مقاوم باشد، از آلیاژهای مونل، هسنلوی،PVDF ،PTFE ، گرافیت و غیره در ساختار اجکتور استفاده می شود.
اجکتورهای هوا برای ایجاد خلأهای پایین مورد استفاده قرار میگیرند و از آنجا که سیال محرک مورد استفاده در آنها هوا میباشد، لذا بیشتر در مواردی کاربرد دارند که نیاز به تهویه و یا تزریق هوا یا اکسیژن به یک محیط بسته موردنظر است.
برای ایجاد خلأهای پایین و در کاربردهایی که نیاز است، ذرات آلودگی موجود در بخارات و یا گازها قبل از ورود به اتمسفر، حذف شوند، از اجکتورهای آب و مایعات فرایندی استفاده می شود. اجکتور کندانسور، گاس اسکرابر و ادکتور از جمله این نوع اجکتورها میباشند. این نوع اجکتورها معمولاً در ترکیب با یک پمپ جهت سیرکولاسیون آب با یا مایع فرایندی اجکتور به کار میروند.
۲-۴-۲ انواع اجکتور از نظر کاربرد
۲-۴-۲-۱ ایجاد خلأ
فرایندهایی چون تقطیر و تبخیر که میتوانند تحت خلأ انجام شوند دارای کاربردهای زیادی در صنعت میباشند. زمانیکه سیال فرایندی حاوی هیدرکربنهای سنگین باشد، نقطه جوش ترکیب نسبتاً بالا میرود و لذا انرژی بیشتری برای تقطیر آن مورد نیاز می شود. از طرف دیگر، مقاومت مواد هیدروکربنی در مقابل حرارتهای زیاد، کم بوده و مورد تجزیه شدن قرار میگیرند. برای رفع این مشکل فرایند تقطیر، در فشار خلأ نسبی انجام می شود. در این صورت مواد در دمایی پایینتر از نقطه جوش معمولی خود به جوش آمده و علاوه بر اینکه به انرژی و دمای کمتر نیاز است، مولکولها نیز تجزیه نمیشوند. تبخیر تحت خلأ نیز دقیقاً مزایای تقطیر خلأ را دارد. بدین ترتیب که برای تغلیظ خوراکهایی که مواد موجود در آنها نسبت به دمای بالا حساس هستند، عمل تبخیر در خلأ انجام میگیرد، تا مواد در دمایی پایینتر از نقطه جوش معمولی، به جوش آیند.
از جمله مهمترین کاربردهای اجکتور برای ایجاد خلأ میتوان به ایجاد خلأ در برج خلأ واحد تقطیر پالایشگاه نفت اشاره نمود.