جوانه‌زنی

۱

.۸۱۴^**

.۶۸۲^*

طول ساقچه

.۸۱۴^**

۱

.‌‌.۹۷۵^**

طول ریشه چه

.‌‌.۶۸۲^*

.۹۷۵^**

۱

**، *، ns به ترتیب، معنی‌‌‌‌‌دار درسطح احتمال ۱ و ۵ درصد و غیر ‌معنی‌دار.

فصل پنجم

بحث و نتیجه‌گیری

بحث و تفسیر

همان طور که ملاحظه شد، تیمارهای استفاده شده در این آزمایش به دو دسته تقسیم شدند؛ اول تیمارهای شیمیایی که موجب شکستن خواب جنین می‌شوند، مثل شوری و گرمادهی یا ترکیب هر دو دوم تیمارهایی فیزیکی که موجب خراش‌دهی بذر می‌شوند، مثل خراش‌دهی با اسید سولفوریک به منظور افزایش نفوذپذیری پوسته بذر نسبت به آب. نتایج به دست آمده در این پژوهش حاکی از آن است که بیشترین درصد جوانه‌زنی در دو تیمار شیمیایی (تیمار حرارتی) مربوط به شکستن خواب جنین نسبت به تیمار فیزیکی (اسید سولفوریک) که مربوط به خراش‌دهی بذر ‌می‌شود، به دست آمد‌‌.
بیشترین درصد جوانه‌زنی در تیمار حرارتی ۸۱٫۶۶ درصد در رزماری و در اسطوخودوس ۶۱٫۴۴ در دمای ۴ درجه سانتی‌گراد بود. در تیمار فیزیکی اسید سولفوریک ۵۵ درصد در رزماری و ۴۷ درصد در اسطوخودوس در تیمار ۱۵ دقیقه در اسید سولفوریک دیده شد. در تحقیقات داخلی، نفوذناپذیری بذر عامل اصلی عدم جوانه‌زنی تعیین شد نصیری و عیسوند (۱۳۸۰). اثر اسیدسولفوریک را بر شکستن خواب و جوانه‌زنی بذرهای شب خسب و خرنوب بررسی کردند و نشان دادند با افزایش مقدار اسید سولفوریک درصد و سرعت جوانه‌زنی در شب خسب افزایش یافت و بیشترین درصد جوانه‌زنی در اثر کاربرد اسید سولفوریک با غلظت ۵۰ درصد بود. میرزاده واقفی و همکاران (۱۳۸۸). نیز در بررسی شکستن خواب بذر و تشدید جوانه‌زنی در سه گونه زالزالک نشان دادند که در تمام تیمارهای نفوذپذیر کردن پوسته و شکستن خواب بذر، خراش‌دهی از همه مؤثرتر است. خالقی و همکاران (۱۳۸۸). در بررسی تأثیر تیمار اسید سولفوریک و آب گرم بر شاخص‌های جوانه‌زنی بذور تمرهندی و آکاسیا نشان دادند که بذور تمرهندی تیمار شده با اسیدسولفوریک ۹۸ درصد به مدت ۳۰ دقیقه بیشترین درصد جوانه‌زنی و بیشترین سرعت جوانه‌زنی و طول ریشه چه و ساقه چه را دارد. نتایج آزمایش آکاسیا نیز نشان داد که تیمار آب جوش ۹۰ درجه سانتیگراد نسبت به تیمار اسید سولفوریک ۹۸ درصد در شکست خواب بذر موفق‌تر است، به طوری که تیمار آبجوش ۹۰ درجه سانتیگراد به مدت ۵ ثانیه به عنوان بهترین تیمار از نظر درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی، طول ریشه چه و ساقه چه توصیه می‌شود، در حالی که بذرهای تیمار شده با اسید سولفوریک غلیظ ۹۸ درصد از درصد جوانه‌زنی کمتری برخوردار است. تحقیقات مذکور و نتایج این تحقیق نشان
می‌دهد که در گیاهان بررسی شده نفوذناپذیری پوسته بذر مهم‌ترین عامل عدم جوانه‌زنی محسوب
می‌شود. در مقابل نصیری (۱۳۸۷) در بررسی تعیین تیمار مطلوب به منظور شکستن خواب و افزایش جوانه‌زنی بذر کیکم و عموآقایی (۱۳۸۹) در بررسی اثر کاربرد اسید جیبرلیک و سرمادهی مرطوب روی تحریک جوانه‌زنی دانه و رشد بعدی دانه رست در ازگیل ژاپنی نشان دادند که عامل جنینی مانع عدم جوانه‌زنی است، بنابراین تیمارهای شکستن خواب جنینی مانند سرمادهی و اسید جیبرلیک مؤثرترند. تحقیقات انجام گرفته روی جنس Colutea sp، نشان می‌دهد که مشابه تحقیق حاضر سختی و نفوذناپذیری پوست بذر مهمترین عامل عدم جوانه‌زنی است‌‌. نتایج آزمایش‌های (۲۰۰۹ Olmez & Goktur) روی درصد جوانه‌زنی گونه Colutea armena، نشان می دهد که تیمار اسید سولفوریک، بیشترین تأثیر را روی درصد جوانه‌زنی بذرها داشته است (Olmez et al 2007). نیز درآزمایش‌های خود بیشترین درصد جوانه‌زنی و سرعت جوانه‌زنی را مربوط به تیمار اسیدسولفوریک دانسته‌اند. اما در آزمایش انجام گرفته رویColutea persica، بهترین سرعت جوانه‌زنی مربوط به تیمار خراش‌دهی بوده که روز اول اتفاق افتاده است.

همچنین (Olmez et al. 2007)، آزمایش‌هایی روی گونه‌های armena Colutea و Cotinus coggygria (سماق)، با کمی تغییر در تیمارها انجام دادند که بیشترین درصد جوانه‌زنی (۱۹/۷۷ درصد)، بهترین سرعت جوانه‌زنی ‌‌(۱۶ روز) و بیشترین سرعت رشد (۰۱/۶۶ درصد) در بذر‌های Colutea armena که به مدت ۳۰ دقیقه در اسید سولفوریک غلیظ قرار گرفته و در گلخانه کشت شده بودند، به دست آمد.
تیمار قرارگیری در اسید سولفوریک به مدت ۲۰ دقیقه با استراتیفیکاسیون سرد به مدت ۶۰ روز، بیشترین درصد جوانه‌زنی (۷۷/۸۲ درصد) و بیشترین سرعت رشد (۳۷/۷۳ درصد) را در گلخانه بر بذرهای Cotinus coggygria به دست آورد. این نتایج نیز تا حدودی با نتایج به دست آمده از این آزمایش، مطابقت دارد، زیرا تیمار اسید سولفوریک دارای درصد جوانه‌زنی بیشتر و استراتیفیکاسیون سرد (۴ هفته) نیز سرعت جوانه‌زنی به نسبت خوبی دارد که در روز اول به دست آمد ‌‌(نصیری و عیسوند، ۱۳۸۷).
در بررسی اثر اسیدسولفوریک بر شکستن خواب و جوانه‌زنی بذرهای شب خسب و خرنوب اعلام کردند که با افزایش مقدار اسید سولفوریک، درصد و سرعت جوانه‌زنی در شب خسب افزایش یافت و بیشترین درصد جوانه‌زنی در اثر استفاده از اسید سولفوریک با غلظت ۵۰ درصد مشاهده شد‌‌. در آزمایش انجام گرفته با بذرهای خرنوب، با افزایش غلظت اسید سولفوریک، درصد و سرعت جوانه‌زنی کاهش یافت، به طوری که بیشترین درصد جوانه‌زنی در تیمار شاهد (عدم کاربرد اسید سولفوریک) و کمترین آن در تیمار ۵۰ درصد اسید سولفوریک به دست آمد.
بر اساس تحقیقات انجام گرفته در زمینۀ تأثیر غلظت‌های متفاوت اسید سولفوریک، این ماده اثر بارزی بر جوانه‌زنی بذرها ندارد و در بیشتر موارد حداقل درصد جوانه‌زنی را در برداشته است. این نتایج با نتایج به دست آمده در تحقیقی دیگر مطابقت دارد که در تیمار گرمادهی به همراه سرمادهی بر رویCrataegus monogyna دو برابر تیمار با اسید سولفوریک ۹۸ درصد جوانه‌زنی مشاهده شده است. با توجه به تیمارهای استفاده شده در این تحقیق، که در موقعیت آزمایشگاهی صورت گرفته، اسید سولفوریک با درصد پایین جوانه‌زنی در گونه‌های متفاوت و عدم جوانه‌زنی در برخی غلظت‌ها به علت حذف نشدن پوستۀ درون بر، کاربردی‌تر به نظر می‌رسد، در صورتی که در تیمارهای اسید جیبرلیک و نیترات پتاسیم برای اطمینان از قرارگرفتن جنین در معرض ماده پوسته چوبی حذف شد. این کار را نمی‌توان در سطح وسیع انجام داد Bujarska, B. 2002)).
میانگین درصد جوانه‌زنی در هر سه تیمار مربوط به بذر‌های رزماری است و تیمار اسید سولفوریک به مدت ۱۵ دقیقه بیشترین تاثیر در درصد و سرعت جوانه‌زنی داشته است که احتمالاً ناشی از تاثیر اسید سولفوریک بر روی پوسته بذر ‌می‌باشد devesa و همکاران (۱۹۹۸) هم در تحقیقی که بر روی جوانه‌زنی شبدر‌های وحشی جنوب غربی اروپا داشتند نتیجه گرفتند که اسید سولفوریک عامل خوبی برای شکستن خواب بذر‌هاست به گزارش fang و همکاران (۱۹۹۸) نیز مشخص شد اسید سولفوریک غلیظ باعث افزایش درصد جوانه‌زنی بذر گونه carex heterostachya تا ۸۸ درصد ‌می‌گردد. کمتر شدن درصد و سرعت جوانه‌زنی تیمار اسید سولفوریک ۳۰ دقیقه نسبت به اسید سولفوریک ۱۵ دقیقه احتمالاً ‌می‌تواند ناشی از تاثیر سوء تیمار اسید سولفوریک ۳۰ دقیقه بر روی جنین بذر باشد که سبب کاهش درصد جوانه‌زنی شده است.

نتیجه‌گیری نهایی

افزایش درصد جوانه‌زنی با افزایش دما تا ۴ درجه سانتی‌گراد در هر دو گیاه رزماری و اسطوخودوس
افزایش طول ریشه چه و ساقچه تحت تاثیر تیمار دمایی در ۸ درجه سانتی‌گراد در رزماری و اسطوخودوس
افزایش درصد جوانه‌زنی و طول ریشه چه و ساقچه در تیمار اسید سولفوریک در دز ۱۵ دقیقه دارای بیشترین مقدار جوانه‌زنی و طول ریشه چه و ساقچه در هر دو گیاه مورد مطالعه بوده‌اند.
کاهش (عدم اثرگذاری) تیمار شوری بر افزایش جوانه‌زنی و طول ریشه چه و ساقچه در هر دو گیاه رزماری و اسطوخودوس. با توجه به نتایج این پژوهش با افزایش میزان شوری میزان جوانه‌زنی و بالطبع طول ریشه چه و ساقچه کاهش ‌می‌یابند یعنی دارای اثرگذاری منفی بوده است.

پیشنهادات

بررسی تاثیر عوامل فیزیکوشیمیایی بر جوانه‌زنی سایر بذور گیاهان دیگر.
مطالعه نقش عوامل شیمیایی بر جوانه‌زنی بذور خفته گیاهان.
منابع
احمدی، ش. ۱۳۸۱‌‌. بررسی اثر آنتی اکسیدانی کرفس کوهی در چند سیستم مدلی در رومن آفتابگردان همراه با شناسایی ترکیبات معطر آن. تحت راهنمایی شاهدی، م. پایان‌نامه کارشناسی ارشد صنایع غذایی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه صنعتی اصفهان.
آخوندزاده‌‌، ش. دایره‌المعارف گیاهان دارویی، تهران، جهاد دانشگاهی، ۱۳۷۹٫
آزادبخت، م. رده‌بندی گیاهان داروئی، انتشارات تیمورزاده، ۱۳۷۸٫
امیدبیگی، ر. رهیافت‌های تولید و فرآوری گیاهان داروئی، (جلد ۱ و ۲ و ۳)، به‎نشر، ۱۳۸۰٫
امید بیگی، ر.، ۱۳۷۶٫ رهیافت‌های تولید و فرآوری گیاهان دارویی. جلد دوم، انتشارات طراحان نشر، ص ۴۳۰٫
ایزدی دربندی، ا.، محمدیان، م.، یافق، ع.، زرقانی، ه.‌‌، اثرات دما و شوری بر ویژگی‌های جوانه‌زنی و رشد گیاهچه توده‌های کنجد، نشریه پژوهش‌های زراعی، جلد ۱۰، شماره ۲، تابستان ۱۳۹۱، ص ۳۳۵٫
باغستانی‌‌، م و عزیزخانی، م. بررسی اثر استفاده از آنتی اکسیدان رزماری در لایه‌های فیلم بسته‌بندی فعال بر افزایش زمان ماندگاری، ۱۳۹۰؛ همایش ملی صنایع غذایی.
پوراسماعیل م. و شریفی م ۱۳۸۲‌‌. بررسی اثر تیمار سرما و برخی سیتوکینین‌ها در رفع خواب بذر زیره سیاه، فصلنامه پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران.
ثابتی، ح. ۱۳۸۷٫ جنگل‌ها، درختان و درختچه‌های ایران، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ پنجم، ص ۸۰۶٫