فناوری اطلاعات برای پشتیبانی از فرایند کسب و کار: تمرکز بر آرایش نرم افزار، سخت افزار، شبکه ها و کارشناسان فنی برای تسهیل مدیریت کسب و کار و کارکنان در درون و یا بیرون سازمان با تامین کنندگان و مشتریان.

فناوری اطلاعات برای حمایت از نوآوری: شامل نرم افزار، سخت افزار، شبکه های مخابراتی و قابلیت‌هایی که خلاقیت افراد را تسهیل می کند و می سازد. این حمایت، همچنین شامل پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری برای توسعه و معرفی محصولات و خدمات جدید است.
فناوری اطلاعات برای پشتیبانی مدیریتی: شامل نرم افزار، سخت افزار، شبکه های مخابراتی و قابلیت‌هایی که تصمیم گیری مدیران اجرایی را تسهیل می کند. این حمایت، همچنین کنترل تجزیه و تحلیل موضوعات داخلی و خارجی کسب و کار را در ارتباط با تشریک دانش، توسعه بازار، شرایط عمومی کسب و کار، موقعیت یابی در بازار، جهت گیری بازار و مخاطرات کسب و کار، تسهیل می کند.
۲-۱-۲- سازمان و فناوری اطلاعات
همانگونه که در شکل ۲-۱ نشان داده شده، امروزه بین سازمان و فناوری اطلاعات، ارتباطی دو سویه وجود دارد. فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی باید با سازمان همراه شوند تا بتوانند اطلاعات مورد نیاز گروه های خاص از اعضای سازمان را فراهم نمایند.
ساختار سازمان، روشها و استانداردهای تولید، سیاستها، فرهنگ، محیط پیرامون سازمان، تصمیمهای مدیریتی
شکل ۲-۱: ارتباط دوسویه میان سازمان و فناوری اطلاعات
در تحقیقی که توسط هیتز انجام گرفت ارتباط سازمان و IT بصورت چهار معادله زیر بیان گردید:
ساختار: تابعی از محیط درونی، محیط بیرونی، محیط وظیفه ای، پذیرش IT
نگرش های مدیریت: تابعی از اهداف مدیریت برای IT، اشنایی مدیریت با IT، عملکرد، ساختار
پذیرش IT: تابعی از اهداف مدیریت برای IT، محیط درونی، محیط بیرونی، محیط وظیفه ای و نگرش های مدیریت
عملکرد: تابعی از اهداف مدیریت برای IT، محیط بیرونی، پذیرش IT، نگرش های مدیریت، ساختار
نخستین کار در امر تدوین برنامه فناوری اطلاعات، شناخت سیستمهای اطلاعاتی است که بیشترین انطباق و اثربخشی را در راستای اهداف و اولویت های سازمانی دارد. شکل زیر ارتباط بین استراتژی کسب و کار، سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات را نشان می دهد]۲[.
استراتژیهای کسب و کار
تصمیمات کسب و کار
اهداف و جهت گیریها
تغییرات
استراتژیهای IS
بر پایه کسب و کار
مطابق نیازها
با تمرکز بر نرم افزارهای کاربردی
استراتژیهای IT
بر پایه فعالیتها
با هدف تامین و پشتیبانی
با تمرکز بر فناوری
شکل ۲-۲: ارتباط بین استراتژی کسب و کار، سیستم های اطلاعاتی و فناوری اطلاعات
۲-۱-۳- رویکرد سیستمی به فناوری اطلاعات در سازمان ها
رویکرد سیستمی به مسائل و سیستم ها به صورت کل نگریسته و به اجزای آن با توجه به نقشی که در کل دارند و با توجه به هدف سیستم نگاه می کند. تاکید اصلی بر یکپارچگی اجزای آن، برای رسیدن به هدف نهایی سیستم می باشد که این امر سبب شده رویکرد سیستمی بسیار موثر باشد.
در اکثر سازمان ها به دلیل عدم هماهنگی در هنگام تهیه این سیستم ها، در بخش های مختلف ناسازگاری وجود دارند. نداشتن نگاه یکپارچه و سیستمی باعث بروز مسائل زیر شده است:
افزونگی داده ها
وابستگی برنامه و داده
عدم انعطاف
نبود اشتراک داده ها و قابلیت دسترسی داده ها
عدم نبود دیدگاه نظام مند، یکپارچه و سیستمی باعث ایجاد جزایر اتوماسیون در سازمان می گردد]۲[.
۲-۱-۴- ضرورت پذیرش فناوری اطلاعات در سازمان ها
شرکتها باید نوآوری فناوری را به دلیل اثرگذاری بر خود با رویکرد پذیرش آن ارزیابی کرده، و موقعیت خود را به عنوان نوآور یا خلاق، زود پذیرنده یا دیر پذیرنده ها مطابق شکل معلوم کنند. معمولا رویکردهای دیر پذیرنده و عقب مانده ها، انتخاب های پیش فرض نیستند. بدون برنامه ریزی موثر، شرکتها مجبورند به سمت رویکردهای دیر پذیرنده و عقب مانده ها در فناوری بروند. شکل زیر طول عمر و چرخه زندگی پذیرش فناوری را نشان می دهد:
عقب مانده ها اکثریت انتهایی اکثریت ابتدایی پذیرنده های ابتدایی نوآوران
شکل ۲-۳: چرخه زندگی پذیرش فناوری
نوآوران: نواوری فناوری، بعنوان نمونه بوسیله مجریان و بازیگران کوچک و چابکی که اغلب مقدمات کامل مدل های تجاری جدید را آماده می کنند، دنبال می شود. این شرکت ها ریسک بالا و پتانسیل بازگشتی بالای را برای اثبات و اجرای مدل تجاری نو یا تغییر آن می پذیرند. در زمان موفقیت، این شرکت ها مزایای نوآوری را تعریف می کنند، اما اغلب شرکت های کوچک نمی توانند محدوده واقعی نفوذ در بازار و پاداش و نتیجه آن را اندازه بگیرند.
پذیرنده های ابتدایی: اگر نوآوری استراتژی کسب و کار اصلی را حمایت کند، شرکتهایی با عملکرد برنامه ریزی تثبیت شده خوب و مناسب درموقعیتی برای پذیرنده های ابتدایی نوآوری های فناوری قرار می گیرند. شرکتهای بزرگ می توانند از اهرم منابع همچون منابع مالی، انسانی و منابع رقیب و نفوذ در بازار برای بدست آوردن نوآوری ایجاد شده بوسیله مجریان و بازیگران کوچک و بردن آنها به محدوده بازار، و جمع آوری سهم عمدهّ سود از نوآوری تلاش می کنند. در رویکرد پذیرنده لبه حمله، بعنوان الگویی تعداد زیادی از شرکت های موفق امروزی می توان مایکروسافت، ای بی ام و سیسکو را نام برد.
اکثریت ابتدایی: اکثر پذیرنده های ابتدایی، پیروان سریعی هستند که در بازی نوآوری می مانند. اکثر پذیرنده های ابتدایی قصد تصرف قیمت قابل توجهی از حق بیمه یک نوآوری را ندارند، بلکه این شرکتها برای به حداقل رساندن ریسک پذیرش فناوری تصمیمات آگاهانه می گیرند. اگر فناوری مزیت مهمی در حمایت از استراتژی کسب و کار اصلی شرکت تولید نمی کند، این رویکرد یک تصمیم مناسب است.
اکثریت انتهایی: برخی از سازمان ها در حمایت بازارهای مانند بخش دولتی و صنایع کنترل شده ممکن است یک استراتژی اکثریت انتهایی را انتخاب کنند، اما اغلب پذیرنده های آن با نتیجه ضعیف نقشه نوآوری فناوری مبهوت می شوند.
عقب مانده ها: علاوه بر نقشه ضعیف مرتبط با اکثریت انتهایی، عقب مانده ها نمونه های بارز و مشخص در مدیریت ناسالم هستند . فرایند های تصمیمات شکسته شده، اصطکاک و مشکلات داخلی سیاسی و خطوط نامشخص مسئولیت شرکت های عقب مانده را نمایان می کند. این شرکت ها شکست می خورند و عقب می مانند به این دلیل که حتی زمانیکه تغییر مدل فناوری پیاده شده و نوآوری به کالا تبدیل شده و خروج یک مشتری آشکار است، درست واکنش نشان نمی دهند و به فکر نمی افتند.
معماران سازمانی مجبور به شناسایی فناوری های پراکنده و مدیریت فناوری های جدید در سازمان ها هستند. اما در این راه برای مقدمات و ارائه این فناوری ها در سازمان ها، خطرات و چالشهای وجود دارد که معماران سازمانی خود باید آنرا حل کنند.
پس برای به دست آوردن مزیت رقابتی، شرکت های پیشرو، استراتژی پذیرش فناوری مناسبی را با ارزیابی تاثیر نوآوری فناوری در بازار و ساختار صنعت، متعادل کردن ریسک ها و پاداش ها، و انتخاب رویکردی که به بهترین وجه پشتیبان استراتژی کسب و کار باشد، انتخاب می کنند]۳۰[.
۲-۲- برنامه های راهبردی
۲-۲-۱- سند راهبردی
سند راهبردی بیانگر شکل­ها و روش­های بهره ­برداری سازمان از فرصت­ها و مقابله با تهدیدهای برون و درون محیطی می باشد.
برنامه­ ریزی راهبردی را می­توان یک نوع فلسفه برنامه­ ریزی برای حل مسایل و مشکلات سازمان در ارتباط با محیط بیرونی آن دانست. نظریه­پردازان جدید، سازمان را به عنوان یک سیستم باز مورد نگرش قرار می­ دهند که تداوم حیات آن منوط به تعدیل خود در مقابل تغییرات محیط خارج است. به عبارت دیگر سازمان برای مبارزه با آنتروپی، باید همگام با تحولات و دگرگونی‌های محیط خارجی، خود را متحول سازد، چه در غیر اینصورت رو به زوال و نابودی خواهد رفت]۶[.
۲-۲-۲- استراتژی فناوری اطلاعات
این استراتژی تعیین می کند که چگونه کسب و کار مورد انتظار در یک سازمان در آینده تحقق پیدا می کند و چگونه ماموریت ها و اهداف جامع کسب و کار توسط فناوری پشتیبانی می گردد.
برنامه استراتژیک فناوری اطلاعات کلیه تغییراتی که محیط جامع سازمان در آینده چه درداخل و چه در خارج با آن مواجه خواهد شد و نیز فرصتهای بالقوه فناوری اطلاعات را در نظر می گیرد.
تدوین استراتژی فناوری اطلاعات یک فرایند است که کاربردهای زیر را در بر می گیرد: