پلیاتیلن با دانسیته پایین[۸]
این پلیاتیلن دارای زنجیری شاخهدار است بنابراین زنجیرهای LDPE نمیتوانند به خوبی با یکدیگر پیوند برقرار کنند و دارای نیروی بین مولکولی ضعیف و استحکام کششی کمتری نسبت به HDPE هستند. این نوع پلیاتیلن معمولاً به روش پلیمریزاسیون رادیکالی تولید میشود. از خصوصیات این پلیمر، انعطافپذیری و امکان تجزیه به وسیله میکرواورگانیزمها است.
پلیاتیلن خطی با دانسیته پایین[۹]
این پلیاتیلن یک پلیمر خطی با تعدادی شاخههای کوتاه است و معمولاً ازکوپلیمریزاسیون اتیلن با آلکنهای دارای زنجیرهای بلند ایجاد میشود.
پلیاتیلن با دانسیته متوسط[۱۰]
پلیاتیلن خیلی سبک[۱۱]
UHMWPE
ایجاد اتصالات عرضی در پلیاتیلن
پلیاتیلن به دلیل داشتن ثابت دی الکتریک پایین، فاکتور اتلاف کم و فرایند پذیری خوب ماده ایده الی برای تهیه عایق کابل به نظر میرسد [۵] ولی استفاده از آن به علت داشتن نقطه ذوب پایین، تمایل به ترک خوردن تحت تنش و تورم در هیدروکربن ها محدود میشود. بنا به دلایل ذکرشده تلاش برای ایجاد اتصالات عرضی در پلیاتیلن صورت گرفت. ایجاد اتصال عرضی خصوصیت مهمی را به پلیاتیلن میدهد که با حرارت دادن نه ذوبشده و نه جریان پیدا میکند. با تشکیل اتصالات عرضی، پلیمر نیمه بلورین در دماهای زیر نقطه ذوب خود خواص یک ترموپلاستیک و در دماهای بالای نقطه ذوب خود خواص یک را بر را نشان میدهد [۶].
به علت اتلاف انرژی، قسمتهای هادی کابل در توانهای بالا گرم میشوند و ممکن است دما به نقطه ذوب عایق برسد که در این صورت ممکن است کابل تغییر شکل دهد و هادی در عایق نفوذ کند و در نهایت باعث شکست الکتریکی[۱۲] شود. ولی با بهره گرفتن از XLPE این امکان فراهم میشود که دمای هادی کابل بتواند تا ◦ C 130 هم افزایش یابد. به این ترتیب ایجاد اتصالات عرضی موجب بهبود مقاومت حرارتی و شیمیایی و مقاومت در برابر تنشهای محیطی می شود. امروزه بیشترین مادهای که به عنوان عایق کابل برای ولتاژ KV 6 و بالاتر به کار میرود پلیاتیلن اتصالعرضی شده است. ولی برای کابلهای ولتاژ پایینتر همچنان پلی وینیل کلراید به عنوان ماده غالب مورد استفاده قرار میگیرد [۵].
ساختمان اولیه کابل با ولتاژ متوسط و بالا شامل یک هادی به صورت جامد یا رشته بافته شده است که به وسیله یک عایق و صفحات رسانا احاطه شده است. وظیفهی صفحات رسانا ایجاد یک فصل مشترک مناسب بین عایق و قسمتهای رسانا به منظور جلوگیری از تمرکز تنش الکتریکی است. زیرا تمرکز تنش میتواند باعث شکست ناگهانی ساختار عایق شود. لایه های دیگر هم برای محافظت مکانیکی و الکتریکی به هستهی فلزی اضافه میشوند [۵].
شکل ۲-۱ ساختار یک نمونه از کابلهای ولتاژ بالا را نشان میدهد.
شکل ۲‑۱ ساختار یک کابل ولتاز قوی با عایق پلیاتیلن اتصال عرضی شده: ۱) هادی کابل، ۲) صفحه ی نیمه هادی رسانا،۳) عایق پلیاتیلن اتصال عرضی شده، ۴) صفحه ی نیمه هادی عایق، ۵) لایه ی مسی، ۶و۷و۸) سایر لایه های بیرونی [۷].
روشهای ایجاد اتصالات عرضی در پلیاتیلن
برای ایجاد اتصال عرضی در پلیاتیلن از روشهای مختلفی استفادهشده است که شرح مختصری از آن ها در این فصل ذکر شده است است.
الف) روش تشعشعی: از پرتوهای الکترونی پر انرژی برای ایجاد اتصالات عرضی در عایقهای پلیاتیلنی سیم و کابل و همچنین لولههای قابل انقباض در اثر حرارت[۱۳] استفاده میشود. در فرایند ایجاد اتصالاتعرضی توسط تابش، پرتوهای بتا با جذب هیدروژن تولید رادیکال میکنند و طی واکنش شیمیایی و ایجاد پیوند کربن-کربن اتصالعرضی رخ میدهد. پرتو بتا به علت داشتن طول موج کوتاه تر و فرکانس بالاتر نسبت به پرتوهای مادون قرمز دارای قدرت بالاتری است و میتوان از آن برای ایجاد اتصالات عرضی در عایقهای ضخیم استفاده کرد. پرتوهای الکترونی نیازی به عامل پخت (مانند سولفور یا پراکسید) ندارند. البته اگرچه این روش نیازی به پراکسید ندارد ولی حضور پراکسید باعث بهبود فرایند اتصال عرضی شدن میشود. در فرایند ایجاد اتصالات عرضی توسط تابش ۲۰% پارگی زنجیر رخ میدهد درحالیکه برای ایجاد تصال عرضی به روش شیمیایی با پراکسید این مقدار به ۵% میرسد [۷].
مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی توسط تابش در شکل ۲-۲ نشان دادهشده است:
ب) امواج فرا صوت[۱۴]: امواج فرا صوت، تابشهای الکترومغناطیسی نیستند بلکه امواج کِشسانی هستند که با
شکل ۲‑۲ مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلیاتیلن به روش تشعشع [۷].
حرکات لرزشی متناوب یک فرستندهی فرا صوت ایجاد میشوند. دو نوع فرستندهای که بیشتر مورد استفاده
قرار میگیرند پیزوالکتریک[۱۵] و magnetostrictive device میباشند [۷].
ج) پخت سیلانه : در ایجاد اتصالات عرضی به روش سیلانی از سیلان برای اتصال مولکولهای پلیاتیلن استفاده میشود که دارای دو مرحله است:
مرحله اول شامل پیوند زدن سیلان به پلیمر به واسطه باند وینیلی آن است.مرحله دوم شامل اتصال عرضی کردن در حضور آب است که کاتالیزور آن ترکیبات قلع و یا ترکیبات مناسب دیگر میباشد. در این مرحله محصول نهایی باید پخت شود که این کار به وسیله رطوبت به عنوان عامل فعال انجام میگیرد. واکنش پخت شامل هیدرولیز و واکنش تراکمی است که موجب تولید مولکول آب شده که خود این آب باعث شروع واکنش پخت دیگری میشود [۸].
مکانیسم این واکنش در شکل ۲-۳ نشان دادهشده است.
شکل ۲‑۳ مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلیاتیلن به روش سیلانه [۹].
د) پخت پراکسیدی : در این روش از پراکسید به عنوان عامل تولید کننده رادیکال استفاده میشود. هنگامی که پراکسید تجزیه میشود رادیکال ها ایجاد میشوند که این رادیکالها اتم هیدروژن را از انتهای زنجیر و شاخههای جانبی پلیاتیلن میگیرند و ماکرو رادیکال ایجاد میکنند. در نهایت با ترکیب دو رادیکال، اتصال عرضی صورت میگیرد. برای داشتن اتصالات عرضی با بازده خوب باید هردو رادیکال ایجادشده بتوانند به راحتی هیدروژن را جذب کنند [۱۰].
مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی به روش پراکسیدی در شکل ۲-۴ نشان دادهشده است:
شکل ۲‑۴ مکانیزم ایجاد اتصالات عرضی در پلیاتیلن به روش پراکسیدی[۷].
اسامی پراکسیدهایی که برای ایجاد تصالات عرضی در ترمو پلاستیک ها مناسب میباشند و برخی از مشخصات آنها در جدول ۲-۱ آورده شده است.
جدول ۲‑۱ پراکسیدهای مورد استفاده برای ایجاد اتصالات عرضی در ترموپلاستیک ها [۷].
اثر ساختار مولکولی پلیاتیلن بر ایجاد اتصالات عرضی به روش پراکسیدی
برای ایجاد اتصالات عرضی بین زنجیرهای پلیاتیلن لازم است نقاط اتصال عرضی وجود داشته باشند. این نقاط میتوانند فیزیکی و یا شیمیایی باشند. نقاط اتصال عرضی فیزیکی در اثر گره خوردگی ها به وجود میآیند و نقاط ا تصال عرضی شیمیایی ناشی از حضور پراکسید و گروههای وینیلی واکنش کننده میباشند. به وسیله تورم[۱۶] میتوان سهم هر نوع ازنقاط اتصال عرضی را طبق رابطه زیر مشخص کرد.
(۲-۱) |
, M c , entanglement از داده های ویسکوزیته مذاب، برابرg/mol 4000 به دست آمده است.
بنا بر تحقیقات اسمدبرگ [۱۷]و همکارانش، از نمودار نشان داده شده در شکل ۲-۵ مشخص میشود که حدود ۶۰% از کل نقاط اتصال عرضی را نقاط اتصال عرضی فیزیکی تشکیل میدهند [۱۰].
شکل ۲‑۵ سهم هر نوع از نقاط اتصال عرضی در سیستم پلیاتیلن اتصالعرضی شده حاوی ۲% پراکسید [۱۰].
پارامترهای ساختاری مؤثر بر کیفیت اتصالات عرضی در پلیاتیلن شامل موارد زیر است:
الف) جرم مولکولی(Mn)
با افزایش جرم مولکولی تعداد انتهای زنجیرها کاهش مییابد. بنابراین احتمال قفل شدن و گره خوردن زنجیرها و در نتیجه ایجاد نقاط اتصال عرضی فیزیکی افزایش مییابد. به این ترتیب با افزایش جرم مولکولی برای رسیدن به درصد مشخصی از اتصالات عرضی، به پراکسید کمتری نیاز است [۱۱,۱۲].
ب) تعداد گروههای وینیلی
بنا بر مطالعات میلان لازا [۱۸]و همکارانش تعداد گروههای وینیلی در طول واکنش ایجاد اتصالات عرضی، کاهش مییابد. به این معنی که این گروه ها مطابق مکانیزم نشان دادهشده در شکل ۲-۶در طول واکنش مصرف میشوند.
شکل ۲‑۶ مکانیزم مصرف گروه های وینیلی در طول واکنش ایجاد اتصالات عرضی [۱۳].