برنامه­ ریزی استراتژیک گردشگری چارچوبی است که به منظور هدایت سازمان­ها و مقصدهای گردشگری طراحی شده و بر کیفیت، کارایی و اثربخشی تاکید دارد، جهت دست­یابی به یک برنامه­ ریزی استراتژیک مؤثر می­بایست از نگرش ذی­نفعان موجود در زمینه گردشگری اطلاع کسب کرد و اهداف ذی­نفعان کلیدی را به یک جهت سوق داده و از مدیریت و بازاریابی موثر بهره گرفت. به طور خلاصه می توان گفت، برنامه­ ریزی استراتژیک گردشگری رویکردی عملی و ویژه و به منزله تاکتیکی است که هدف آن افزایش منابع در دسترس و بهینه ساختن منافع گردشگری از طریق برنامه­ ریزی دقیق، کنترل و ارزیابی، با لحاظ کردن منافع اجتماعی و اقتصادی محلی و توسعه زیست ­محیطی و پایداری آن می­باشد؛ که نتیجۀ آن تعادل کیفی و کمی عرضه با سطح مناسبی از تقاضاست (ادگل و همکاران، ۳۰۰:۲۰۰۸).
۱-۴-۳-۲) استراتژی­ های توسعه گردشگری
توسعه مقصد گردشگری باید همانند هر صنعت خدماتی از یک طرح یا استراتژی پیروی نماید. استراتژی­ های توسعه گردشگری (TDS)^[56] با بررسی عرضه و تقاضای محلی این امکان را به وجود می ­آورد که بتوان برای بهبود محصولات موجود، کشف فرصت­های نفوذ در بازارهای جدید و تعیین الویت­های بلندمدت برای صنعت محلی برنامه­ ریزی نمود. استراتژی گردشگری یک چارچوب برنامه­ ریزی می­باشد که راهنمایی برای همه فعالیت­های توسعه به حساب می ­آید. نقاط قوت و نقاط ضعف محصول محلی را شناسایی نموده، یک سری از اهداف غایی و اجرایی را با توجه به این مسائل طرح کرده و سپس، یک طرح عملیاتی را برای دست­یابی به این اهداف برنامه­ ریزی می­نماید (گادفری^[۵۷]،۹:۲۰۰۲).

۲-۴-۳-۲)استراتژی­ های توسعه محصول
بخش­های عمده استراتژی کلی که مستقیماً به توسعه محصول مربوط هستند عبارتند از:
فرصت­های بازاریابی گردشگری بر اساس هدف از مسافرت و سایر معیارهای بخش­بندی بازار.
تقسیم ­بندی استان به نظام معقول از حوزه ­های توسعه گردشگری. این حوزه ها باید به واحدهای اداری دولت نظیر منطقه، ایالت، بخش، فرمانداری، شهرداری و شهرستان مربوط باشد.
وضعیت تأسیسات زیربنایی مثل فرودگاه­ها، جاده­ها، بنادر و راه­های آبی، ذخایر آب و انرژی و طرح­های تأمین آب شرب، شرح پروژه­ های جدید و الویت­های توسعه.
شرح اقدامات توسعه و بهبود محصول بر اساس حوزه ­های توسعه گردشگری که شامل این موارد می­ شود: مسیرهای دسترسی بهبود یافته، مناطق استراحتگاهی، هتل­ها، رستوران­ها، خدمات گردشگری و خرید، توسعه جاذبه­های فرهنگی، منظره­ای و افزودن جاذبه­های دیگر نظیر تسهیلات ورزشی و تفریحی.
توسعه مورد انتظار گردشگری همراه خلاصه­ای از چشم­اندازهای سرمایه ­گذاری، همچنین معرفی حجم مورد انتظار بازدیدکنندگان و عواید گردشگری (ازهری،۱۳۹۱).
۵-۳-۲) گام­های تدوین استراتژی
۱-۵-۳-۲)تدوین چشم انداز برای جامعه گردشگری
فرایند تدوین چشم انداز برای یک جامعه گردشگری اغلب شامل مشارکت دادن ذی­نفعان جامعه و سهیم نمودن آرزوها و نگرانی­های آن­ها برای آینده و شکل دادن تنوعی از این نگرانی­ها و خواسته ­ها در قالب یک چشم­انداز جامع و پاسخگو برای جامعه گردشگری است (پورتر^[۵۸]،۹۵:۲۰۰۴).
تدوین چشم انداز به طور گسترده در برنامه­ ریزی برای جامعه گردشگری به کار برده می­ شود. به طوری که طبق نظر بوسلمن^[۵۹] و همکارانش (۲۶:۱۹۹۹) زمانی که یک جامعه شیوه­ هایی را برای مدیریت و اداره توسعه گردشگری و استفاده از منابع مشترک خود مورد توجه قرار می­دهد، آن جامعه برای ایجاد یک فرایند به منظور مشارکت دادن معنادار بخش­های مختلف جامعه به اهداف متفاوت نیاز دارد. در برنامه­ ریزی گردشگری مدرن، این موضوع به “نظریه چشم­انداز” معروف است. جمال^[۶۰] و گتز^[۶۱] (۲۱۵:۱۹۹۷) در رابطه با تدوین چشم انداز معتقدند:
یک بیانیه چشم­انداز مناسب و جامعه محور جهت­دهی اثربخشی را برای بخش دولتی و خصوصی به منظور مدیریت منابع گردشگری جامعه در بلندمدت ارائه می­دهد.
موفقیت بیانیه چشم­انداز جامعه محور در دست­یابی به یک اجماع در جامعه در قبال برنامه­ ریزی و توسعه مقصد به طور مستقیم به سطح مشارکت جامعه در فرایند تدوین چشم انداز بستگی دارد.
۲-۵-۳-۲)بیانیه مأموریت^[۶۲] جامعه گردشگری
بیانیه مأموریت سندی است که یک سازمان را از سایر سازمان­های مشابه متمایز می­نماید. مأموریت سازمان نشان­دهنده طیف فعالیت از نظر محصول و بازار می­ شود. در بیانیه مأموریت پرسشی که پیش روی همه استراتژیست­ها وجود دارد، مطرح می­ شود؛ یعنی، “ما به چه کاری مشغول هستیم؟". یک رسالت بیانگر ارزش­ها و الویت­های یک سازمان است. رسالت یا مأموریت سازمان نموداری است که مسیر آینده سازمان را مشخص می­نماید. در تدوین مأموریت قبل از هر اقدامی باید منطقه­ای که توسعه گردشگری آن مدنظر است از لحاظ بررسی عوامل خارجی و عوامل داخلی مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد. بررسی فرصت­ها، تهدیدات، نقاط قوت و ضعف باعث می­ شود که مأموریت به صورت واقع­گرایانه تدوین شود، همچنین با داشتن یک مأموریت روشن می توان استراتژی­ های قابل اجرا تدوین نمود، بنابراین تعیین مأموریت و عوامل خارجی و عوامل داخلی با یکدیگر مرتبط هستند. تحقیقات بیانگر آن بوده است که سیستم­های دارای عملکرد عالی، دارای سند مأموریت مستند بوده اند (دیوید،۱۷۳:۱۳۸۴).
یک بیانیه مأموریت کامل برای شهر، توضیح می­دهد که شهر چه چیزی برای ارائه به بازدیدکنندگان دارد و می­خواهد چه گروهی از گردشگران را به خود جذب کند. به علاوه در بیانیه مأموریت شرح داده خواهد شد که مزایای صنعت گردشگری برای جامعه چه خواهد بود (کلب،۱۳۳:۲۰۰۶). بیانیه مأموریت فلسفه وجودی (غایت یا مقصود بودن) سازمان را توصیف می­ کند. یک بیانیه مأموریت اثربخش حداقل به سؤالات زیر پاسخ می­دهد:
کسب و کار (فعالیت) اصلی سازمان چیست؟
سازمان برای چه کسی یا کسانی فعالیت می­ کند؟ (به چه کسی/ کسانی خدمت ارائه می­دهد؟)
سازمان چگونه کارکرد اساسی خود را تحقق می­بخشد؟
فلسفه وجودی
(فعالیت اساسی)
کارکرد (محصول)
اساسی و کیفیت تحقق
مشتری
(خدمت گیرندگان)
شکل شماره ۵-۲- عناصر اساسی مأموریت سازمان
(مأخذ: محمد قلی­ها و همکاران،۱۱۵:۱۳۸۸)
۳-۵-۳-۲)اهداف بلند مدت
تعیین اهداف از آن جهت با اهمیت به شمار می­رود که نتایج مورد انتظار و دلخواه را از توسعه گردشگری در یک منطقه بیان می­ کنند (سازمان جهانی جهانگردی،۳۲:۱۳۷۹). تدوین چشم­انداز و مأموریت به طور معمول توسط گروه ­های وسیعی از ذی­نفعان صورت می­پذیرد، تدوین اهداف بلندمدت، اهداف کوتاه مدت و استرتژی­های توسعه، اغلب با بهره گرفتن از یک گروه کوچک از متخصصین صورت می­پذیرد. بوسلمن و همکارانش در رابطه با اهداف بلندمدت بیان می­نماید (۱۰:۱۹۹۱): هدف بلندمدت هر جامعه گردشگری حساس نسبت به مسائل می­بایست به حداکثر رسانیدن منافع و حداقل نمودن ریسک­های گردشگری باشد. اهداف بلندمدت هر مقصد گردشگری تقریبا مشابه هم است، شامل:
تأمین منافعی که در جهت خواسته­ های جامعه است؛ اجتناب از تأثیراتی که به جامعه آسیب می رساند؛ تقسیم نمودن منافع به شیوه­ای منصفانه و با انعطاف­پذیری کافی به منظور انطباق استراتژی انتخاب شده با تغییرات آینده.
۴-۵-۳-۲)اهداف عملیاتی/کوتاه مدت
اهداف عملیاتی عبارت است از نتایج پایانی فعالیت برنامه­ ریزی شده (اعرابی و ایزدی،۲۳:۱۳۷۸). دست­یابی به اهداف عملیاتی می­بایست منجر به موفقیت مأموریت مقصد گردشگری شود. تدوین اهداف عملیاتی یا کوتاه مدت، مرحله عملیاتی و واقعی از فرایند برنامه­ ریزی استراتژیک گردشگری می­باشد، به طوری که در قالب نتایج قابل انتظار در پروژه­ ها تعریف می­ شود. اهداف عملیاتی از اهداف بلندمدت طرح گردشگری جامعه ناشی شده و از آن حمایت می­ کند. اهداف کوتاه مدت تعهدات واقعی را نشان داده و آن­ها به طور معمول به صورت کمی نشان داده می­شوند (ازهری،۱۳۹۱).
بخش دوم: گردشگری شهری و استراتژی­ های توسعه آن
۴-۲) گردشگری شهری
گردشگری در چارچوب الگوهای فضایی خاصی عمل می­ کند که یکی از این الگوهای فضایی گردشگری شهری است. نواحی شهری به علت آنکه جاذبه­های تاریخی و فرهنگی بسیار زیادی دارند غالباً مقصد گردشگری مهمی محسوب می­شوند. شهرها معمولاً جاذبه­های متنوع و بزرگی شامل موزه­ها، بناهای یادبود، تئاترها، استادیوم­های ورزشی، پارک­ها، شهر بازی، مراکز خرید، مناطقی با معماری تاریخی و مکان­هایی مربوط به حوادث مهم با افراد مشهور دارا بوده که این خود گردشگران بسیاری را جذب می­ کند (تیموتی و جئوفری^[۶۳]،۱۹۹۵).
گردشگری شهری شاخه­ای از جغرافیای گردشگری است که سعی دارد گردشگری را به عنوان یک پدیده مهم و مؤثر در تغییرات شهری (کالبدی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و مدیریتی و…) و توسعه­ مورد بررسی قرار دهد (موحد، ۱:۱۳۸۶). به بیان دیگر گردشگری شهری عبارت است از مسافرت به شهر با انگیزه­ های مختلف بر پایه­ جاذبه­های گوناگون، و تسهیلات و خدمات شهری که در شخص ایجاد جذابیت و انگیزه می­نماید (موحد،۳۴:۱۳۸۶).
لاو^[۶۴] (۴:۲۰۰۲)، نیز گردشگری شهری را فعالیت­های گردشگری در محیط­های شهری توصیف می­ کند. بنابراین برای بررسی ویژگی­های گردشگری شهری ابتدا باید ویژگی­های محیط­های شهری را ارزیابی کرد. محیط­های شهری معمولاً به فعالیت­های تولیدی و خدماتی وابسته­اند، در حالی که روستاها به فعالیت­های مبتنی بر زمین مانند کشاورزی متکی هستند. علاوه بر نوع فعالیت­های اقتصادی، وسعت و جمعیت یک مکان نیز در شهر یا روستا نامیدن آن مؤثر است. البته اندازه­ این شاخص ­ها در مطالعات مختلف، متفاوت است (رافای^[۶۵]،۴۳:۲۰۰۷). به طور مثال فدراسیون مؤسسات گردشگری شهری اروپا، داشتن حداقل ۱۰۰۰۰۰ نفر جمعیت را شرط لازم برای عضویت در این نهاد قرار داده است (لاو،۴:۲۰۰۲). کازس و پوتیته (۸:۱۳۸۲) نیز در مطالعه گردشگری شهری در فرانسه، حداقل جمعیت یک شهر را ۲۵۰۰۰ نفر فرض کرده ­اند. هنگامی که شهرها به عنوان مقصدهای گردشگری توسعه می­یابند، پیچیدگی محیط­های شهری، آن­ها را از سایر مقصدها (روستاها، تفرجگاه ها، سواحل و ….) متمایز می­سازد. گردشگری، تنها یکی از کارکردهای شهر بوده و گردشگران، ساکنین شهرها و سایر کاربران، در استفاده از خدمات، فضاها و امکانات موجود در شهر با یکدیگر رقابت می­ کنند و یا به طور مشترک از آن­ها استفاده می­ کنند.
یک شهر ممکن است علاوه بر این که مقصد گردشگری است، نقش­های مختلف و گاه متداخلی را در فرایند جریان حرکت گردشگران ایفا کند: دروازه ورودی، مرکز طراحی رویدادها و منطقه­ای گردشگر فرست (پیرس،۲:۲۰۰۱).
یک شهر هنگامی “دروازه ورودی” محسوب می­ شود که محلِّ تلاقی راه­های دسترسی به مقصدهای مجاور باشد. مثلاً شهر لندن را یک “دروازه ورودی” برای گردشگران ورودی به انگلستان می­دانند که سفرهای یک روزه به شهرهای اطراف، مانند آکسفورد^[۶۶]، باث^[۶۷] و استرانفورد-اپان-اون^[۶۸] دارند. شهرها در صورت میزبانی رویدادهای ویژه، نقش مرکز طراحی رویداد را ایفا می­ کنند، مانند نقش شهر بارسلونا در بازی های المپیک سال ۱۹۹۲(اسمیت،۵:۲۰۰۵). علاوه بر این، شهرها به دلیل داشتن جمعیت زیاد، مهم­ترین مناطق گردشگرفرست نیز محسوب می­شوند (باسلی^[۶۹]،۴۷:۲۰۰۹).
اشورث و تانبریج^[۷۰] (۲۷:۱۹۹۰)، سه ویژگی مهم گردشگری در شهرها را این طور بیان می­ کنند:
فعالیت گردشگری در شهرها، به لحاظ تصویر ذهنی مقصد، در یک محیط وسیع­تر از گردشگری منطقه ای و ملی قرار دارد.
همکاری و همچنین رقابت میان شهرهای مختلف، باعث شکل­ گیری مسیرهای مختلف گردشگری و جابجایی گردشگران بین شهرها در سطح ملی و بین المللی می­ شود.

امین غ .(۱۳۷۰). گیاهان دارویی سنتی ایران ، معاونت پژوهشی وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی جلد اول .
ایران شاهی م و فامیلی ا . (۱۳۸۸). فصلنامه گیاهان دارویی ، سال نهم ، دوره چهاردهم ، شماره سی و ششم
بای بوردی م و کوهستانی ا . (۱۳۶۶). خاک ، تشکیل وطبقه بندی ؛انتشارات دانشگاه تهران .
بخشی ر . (۱۳۸۳). اثر ارتفاع از سطح دریا بر خواص کمی و کیفی گونه زرمین در جنگلکاری های منطقه نوشهر ، رساله دکتری ، واحد علوم و تحقیقات تهران ، دانشگاه آزاد اسلامی .
بنایان م و نجفی ف .(۱۳۸۳). مطالعه خصوصیات جوانه زنی در بذرهای برخی از گیاهان دارویی وحشی ایران ، گزارش نهایی طرح تحقیقاتی مطب علمی گیاهان زراعی ویژه دانشگاه فردوسی مشهد .
بیگی ا .(۱۳۷۴). رهیافته های تولید و فرآوری گیاهانت دارویی ؛ انتشارات فکر لاز .
تقی پور ع و مصداقی م و حشمتی غ و رستگار ش .(۱۳۸۶).گروه مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان ، اثر عوامل محیطی بر پراکنش گونه های مرتعی در منطقه هزار جریب بهشهر (مطالعه موردی: مراتع سرخ گریوه)
جعفری - ع .(۱۳۷۲). بررسی اکوفیتوسوسیولوژی رویش های گیاهی شمال شرقی یاسوج - کنگره زیست شناسی ایران ، شیراز .
جعفری – ع .(۱۳۸۴). بررسی اکوفیتوسوسیولوژی رویش های گیاهی دنای غربی ، پایان نامه دکترای تخصصی دانشگاه تهران
جعفری – ع .(۱۳۸۴). اثر عوامل اکولوژیکی بررشد و نمو آویشن دنایی در دنای غربی ، همایش گیاهان دارویی و توسعه پایدار مشهد
جلالی غ و حسینی م .(۱۳۸۲). اثر ارتفاع از سطح دریا و خاک در زادآوری طبیعی و سایر خصوصیات کمی و کیفی درخت بلند مازو در جنگل گلندرود نوشهر .
جلیلیان ن و همکاران .(۱۳۸۷). بررسی ترکیبهای اسانس گونه Ferulago angulata در استان کرمانشاه،
جمشیدی ا و امین زاده م و عابدی م .(۱۳۸۵). تاثیر ارتفاع بر کمیت و کیفیت اسانس گیاه آویشن کوهی ، فصلنامه گیاهان دارویی سال پنجم شماره هیجدهم
حبیبی ح و مظاهری د .(۱۳۸۵). اثر ارتفاع بر روغن اسانس و ترکیبات گیاهان دارویی آویشن وحشی ، نشریه زراعت و باغبانی ، شماره ۷۳
حسینی ا و معیری م و حیدری ح .(۱۳۸۷). اثرتغییرات ارتفاع از سطح دریا در زاد آوری طبیعی و سایر خصوصیات کمی و کیفی بلوط غرب ، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی جلد پانزدهم ش اول
حمصی ا و سورمند ر و ورشویی ع و بازیار ب . (۱۳۸۵). بررسی اثر ارتفاع روی ضرایب بیومتری و جرم ویژه خشک چوب درخت راش ایرانی در جنگل های سیاهکل ، مجله علمی پژوهشی علوم کشاورزی ، سال دوازدهم شماره ۴
خان احمدی م .(۱۳۸۷). عضو هیأت علمی جهاد دانشگاهی کرمانشاه - کرمانشاه-سرخه لیژه- محوطه پردیس دانشگاه رازی ، مقاله علمی بررسی خواص آنتی اکسیدانی گیاه چویر (Ferulago angulata)
خدری غریب وند ح و دیانتی تیلکی ق و مصداقی م و سهرابی ه و سرداری م .(۱۳۸۶). مقاله علمی تاثیر خصوصیات خاک، جهت شیب و ارتفاع بر پراکنش گونه کافوری در منطقه دوتو - تنگ صیاد استان چهارمحال و بختیاری
رجبیان ، ط ع ، صبورا ‌ب ، حسنی ف .(۱۳۸۶). اثر جیبرلی اسید و سرما دهی بر جوانه زنی بذر کما ، فصلنامه علمی – پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران
رسولی ع و قاسمی گلعذانی ک و سبحانی ب .(۱۳۸۴). نقش بارش ارتفاع در تعیین مناطق مساعد برای کشت گندم دیم با بهره گرفتن از سامانه اطلاعات جغرافیایی ؛ مجله جغرافیا و توسعه ، بهار و تابستان ۱۳۸۴

زرگری ، ع .(۱۳۶۷). گیاهان دارویی ، جلد دوم ، انتشارات تهران
زرین کمر ف و مرزبان آ .(۱۳۸۹). اثر ارتفاع بر آناتومی دو گونه Plantago lanceolata & Plantago major ، تهران ، دانشگاه تربیت مدرس ، دانشکده علوم زیستی ، گروه علوم گیاهی
شاه قاسمی ا .(۱۳۸۶). مقاله علمی بررسی تاثیر عامل اکولوژیکی ارتفاع و … بر استقرار رویش های دنای شرقی
شهسوار کُندری ق و مصداقی م و ریاضی ه و عسکرزاده م و محمدی م و توکلی ح .(۱۳۸۲). بررسی اثر عوامل محیطی بر روی تراکم گیاه دارویی کُمای بیابانی (Ferula foetida REGEL.) در منطقه عطاییه نیشابور
طاهریان ک .(۱۳۸۰). بررسی نیازهای اکولوژیکی گیاهان صنعتی دارویی وشق و پراکنش آن در استان سمنان ، مجموعه مقالات همایش ملی گیاهان دارویی ایران ، موسسه تحقیقات جنگل ها و مراتع
عبدی ن و مداح عارفی ح .(۱۳۸۶). استفاده از روش تجزیه چند متغیره تطابق کانونیک، جهت مدیریت جمع آوری بذر از عرصه های طبیعی
عطری م .(۱۳۷۶). فتو سوسیولوژی گیاهی ، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع
علی عرب ع و خیری م و اسپهبدی ک و هدایتی م .(۱۳۸۵). اثر اندازه بذر و ارتفاع رویشگاه بر جوانه زنی ، بنیه بذر و ویژگی های ظاهری نونهال های بلند مازو ، نشریه جنگل و فرآورده های چوب دانشکده منابع طبیعی دوره ۶۲ شماره ۴
عمو آقایی ر .(۱۳۸۴). تاثیر خیساندن بذرها ، مدت زمان و دمای پیش سرمای مرطوب بر شکست خواب بذر کما ، مجله زیست شناسی جلد ۱۸
عمو آقایی ر .(۱۳۸۶). تاثیر برخی تنظیم کننده های رشد در تحریک جوانه زنی بذر کما ، مجله پژوهشی دانشگاه تهران
عمو آقایی ر .(۱۳۸۹). تاثیر جیبرلین و سرمای مرطوب برشکست خواب بذرکما ، نشریه علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی ، سال یازدهم ، شماره چهلم
عموآقایی ر .(۱۳۸۵). تاثیر برخی تنظیم کنندگان رشد در تحریک جوانه زنی بذرکما Ferula ovina Boiss نشریه مجله پژوهشی علوم پایه دانشگاه اصفهان ۱۳۸۵
فرهنگی ع و توکلی ح .(۱۳۸۵). خصوصیات اکولوژیکی کما کندل (Dorema ammoniacum) و اهمیت آن در جنوب خراسان
قاسمی آ .(۱۳۷۳). بررسی نیازهای بوم شناختی گونه کندل و لزوم حفظ و تکثیر آن به عنوان یک گیاه دارویی ، صنعتی و علوفه ای در منطقه جنوب غربی سبزوار ، پایان نامه کارشناسی ارشد ، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران
قلیوند م و دستان فر د و خسروی ل .(۱۳۸۸). استخراج و شناسائی مواد موثره موجود در اسانس گیاه Ferulago angulata قبل و بعد از زمان گل دهی (کوه دالاهو- کرمانشاه) - دانشکده شیمی، دانشگاه رازی, - پژوهشکده گیاهان و مواد اولیه داروئی دانشگاه شهید بهشتی, - دانشگاه پیام نور، اسلام آباد غرب،
قهرمان ا .(۱۳۷۵-۱۳۵۸). جلد یک تا ۲۶ ، فلورنگی ایران ، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور ۱۳۵۸ تا ۱۳۷۵
کرمی م .(۱۳۷۱). مطالعات هوا و اقلیم منطقه سبزوار ، پایان نامه کارشناسی ارشد
کریم پور س .(۱۳۸۶). دانشجوی رشته تولید و بهره برداری گیاهان دارویی و معطر /دانشگاه فردوسی مشهد / واحد شیروان گیاه دارویی باریجه
کوچکی ح و هاشمی دزفولی .(۱۳۷۴). کشاورزی پایدار انتشارات جهاد دانشگاهی
مافی ح .(۱۳۸۸). زراعت گیاهان دارویی و ادویه ای . مقاله علمی ص ۱

در این روش وزنه­ای از ارتفاع مشخص سقوط آزاد نموده و در اثر برخورد به زمین انرژی خود را به زمین منتقل کرده و باعث متراکم شدن خاک می­ شود. این عمل با تکرار کوبیدن زمین توسط وزنه انجام می­ شود. عکس­العمل خاکها در طی تراکم دینامیکی با توجه به نوع خاک و انرژی وارده متفاوت است. درک وسیع و گسترده از رفتار خاک همراه با روش های مختلف تراکم برای مفید واقع شدن بهسازی زمین اساسی است. با وجود کاربرد گسترده این روش اساس طراحی آن هنوز تجربی یا نیمه تجربی است و فرآیندهای درگیر در مسئله به طور کامل مشخص نشده است. از آنجا که این روش هزینه­ های پی سازی ساختمانهای واقع در زمینهای سست را به شدت کاهش می­دهد لذا از دیدگاه اقتصاد کلان مملکتی تحقیق در زمینه شناسایی و جنبه های فنی و اجرایی این روش ضرورت دارد.

۱-۳- اهداف و روش تحقیق
تراکم دینامیکی یک روش تجربی بوده و برای هر محل بر اساس مشخصات زمین آن محل و امکانات در دسترس، مؤثرترین و اقتصادی ترین الگو انتخاب می­ شود. در این تحقیق جهت بررسی و تعیین الگوی بهینه عملیات تراکم دینامیکی، پروژه انجام گرفته در بندر بوشهر بصورت عددی شبیه سازی شده است.
بدین منظور برای آَشنایی بیشتر با روش تراکم دینامیکی این تحقیق در پنج فصل انجام شده است. در فصل اول مقدمه­ای درباره ضرورت بهسازی خاک و روش­های مختلف آن بیان شده است. در فصل دوم در مورد روش تراکم دینامیکی، مبانی تئوری آن و مسائل مختلف اجرایی مرتبط با آن به اجمال سخن گفته شده است. فصل سوم به چگونگی مدلسازی با روش تفاضل محدود اختصاص یافته است. در فصل چهارم نتایج محاسبه شده در مدلسازی عددی با نتایج اندازه گیری شده در پروژه مجتمع کشتی سازی شهید محلاتی بندر بوشهر مقایسه شده است و تطابق خوبی بین این دو نتایج مشاهده شد. همچنین پارامترهای مختلف ژئومکانیکی مؤثر بر تراکم دینامیکی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم خلاصه نتایج حاصل از مدلسازی عددی و همچنین پیشنهاداتی جهت مطالعات بعدی ذکر شده است.
فصل ۲
مروری بر منابع
۲-۱ مقدمه
یکی از روش­های بهسازی عمیق خاک تراکم دینامیکی است. این عمل با تکرار کوبیدن زمین به وسیله وزنه­ای که از ارتفاع مشخص سقوط آزاد می­ کند انجام می­ شود. عکس العمل خاکها در طی تراکم دینامیکی با توجه به نوع خاک و انرژی وارده متفاوت است. درک وسیع و گسترده از رفتار خاک همراه با روش­های مختلف تراکم برای مفید واقع شدن بهسازی زمین اساسی است.
۲-۲ تاریخچه
متراکم کردن ماسه­های سست بوسیله سقوط آزاد وزنه قدمت زیادی دارد. از این روش ابتدا چینی­ها و سپس رومی­ها استفاده کردند [۴]. اما اولین منبع انتشار یافته در این زمینه پروژه­ای در آلمان بود. بکارگیری وزنه­های سنگین از سال ۱۹۷۰ در فرانسه توسط منارد آغاز شد. در طی دو دهه گذشته تراکم دینامیکی (که به آن متراکم کردن به وسیله­ ضربه (کوبش سنگین و تحکیم دینامیکی گفته می­ شود) بعنوان یک روش قابل قبول جهت بهسازی زمین در محل شناخته شده است [۵].
این روش بعنوان یک روش اقتصادی تر جهت آماده کردن زمین برای استفاده از پی های کم عمق می­باشد چراکه استفاده از پی­های عمیق، گودبرداری، جابجایی خاک و پیش بارگذاری و یا اضافه کردن موادی به زمین متحمل هزینه­ های بیشتر می­ شود. از این روش در پروژه­ های مختلف مهندسی نظیر ساختمان سازی، احداث بزرگراه و فرودگاه، احداث سازه در مناطق ساحلی نظیر تعمیرگاه و کارخانه کشتی سازی، کاهش پتانسیل روانگرایی در خاکهای ماسه­ای، استفاده می­ شود.
۲-۳ مبانی تئوری تراکم دینامیکی
۲-۳-۱ تئوری تراکم دینامیکی در خاکهای دانه­ای
برای بررسی رفتار ماسه حالت ساده­ای که شامل تعداد ذرات ماسه کروی و یکنواخت است در نظر گرفته می­ شود. ذرات در سست­ترین حالت آرایش مکعبی و در متراکم ترین حالت آرایش لوزی شکل دارند [۵].
با توجه به اینکه نهشته های طبیعی یکنواخت نیستند اما بررسی­ها نشان داده است که حداقل و حداکثر نسبت پوکی آنها اختلاف زیادی با آرایش یکنواخت ندارند، بنابراین امکان مشابه سازی روشی با دانه­ های یکنواخت جهت رسیدن از یک حالت سست به یک حالت متراکم وجود دارد [۵].
فرض کنید تنش تراکمی یکنواختی مشابه تنش همه جانبه به جسمی که در آن فرو رفته است به ذرات با آرایش مکعبی وارد شود. در این حالت هیچگونه تغییری در آرایش ذرات صورت نگرفته و نسبت پوکی ثابت می­ماند. اما با اعمال نیروی برشی یکنواخت ذرات به حداقل تخلخل می­رسند (شکل ۲-۱)[۵].
شکل (۲-۱) تنش برشی عامل تراکم در خاکهای دانه­ای
با توجه به اینکه ارتعاش باعث القاء تنش برشی و در نتیجه تغییر شکل برشی می­گردد لذا عکس­العمل ذرات به ارتعاش مشابه زمانی است که نیروی برشی یکنواختی به آنها وارد شود که باعث می­ شود ذرات به حداقل پوکی برسند. برای روشن شدن موضوع نحوه انتشار امواج در اثر بارگذاری در سطح توضیح داده می­ شود.
هنگامی که بار دینامیکی ناشی از ضربه به طور ناگهانی به جسم وارد می­ شود تمام جسم در یک لحظه متأثر نخواهد شد. قسمتی از جسم که به منبع تولید بار نزدیکتر است ابتدا متأثر شده و تغییر شکل­های ایجاد شده به علت بهم خوردگی و اغتشاش جسم به شکل امواج تنش در سایر نقاط جسم منتشر می­ شود.
در زمین همگن، ایزوتروپ و الاستیک اگر ناگهان در نقطه­ای نزدیک سطح بار دینامیکی وارد شود، سه موج الاستیک با سرعت­های متفاوت از محل ضربه به خارج انتشار می­یابد. دو موج به عنوان امواج پیکره­ای هستند که به صورت جبهه­های کروی انتشار یافته و خیلی کم تحت تأثیر سطح آزاد زمین قرار می­گیرند. سومین موج سطحی است و دامنه آن به سرعت با عمق کاهش می­یابد. دو موج پیکره­ای با هم متفاوت هستند. موجی که سریعتر حرکت می­ کند موج اولیه (P)، طولی یا فشاری نامیده می­ شود. این موج سبب حرکت ذرات در راستای انتشار می­ شود ولی موج کندتر یا موج برشی یا ثانویه (S) باعث حرکت ذرات در جهت عمود بر راستای انتشار می­گردد. این موج به دلیل طبیعت برشی در سیالات انتشار نمی­یابد.
هر سه موج همچنانکه به سمت خارج حرکت می­ کنند حجم بیشتری از مصالح را متأثر می­ کنند. بنابراین شدت انرژی هر موج با فاصله گرفتن از منبع انتشار آن کاهش می­یابد. دامنه ارتعاشات امواج پیکره­ای به نسبت (r فاصله از منبع تولید موج است) کاهش می­یابد این در حالی است که کاهش دامنه ارتعاشات در سطح به نسبت است. کاهش دامنه امواج سطحی (امواج رایلی) به نسبت است [۵].
(شکل ۲-۲) نحوه انتشار امواج در یک محیط پیوسته، همگن و ایزوتروپ در اثر بارگذاری دینامیکی ناشی از ضربه [۵]
در خاک­های اشباع موج P که تراکمی است از فاز سیال عبور می­ کند و باعث افزایش فشار آب منفذی شده و به دلیل حرکت کششی-فشاری^[۶] باعث تغییر در اسکلت خاک می­­شود. موج S که موج برشی است از دانه­ای به دانه دیگر به کندی عبور کرده و باعث قرار گیری ذرات در وضعیت متراکم­تر می­گردد و موج رایلی که زیر سطح و به موازات آن حرکت می­ کند نقشی مشابه موج برشی دارد [۵]. بنابراین در اثر بارگذاری دینامیکی موجی جهت القاء تنش برشی به ذرات وجود دارد. نتیجه این بارگذاری، تنش برشی همراه با تنش قائم ناشی از سربار، چرخش و انتقال دانه­ها از یک وضعیت سست مشابه آرایش مکعبی به یک وضعیت متراکم مشابه آرایش لوزی شکل می­باشد. در تراکم دینامیکی (شکل ۲-۳) بخش A دارای تغییر شکل پلاستیک بوده ولی هر نقطه روی جبهه B که در حاشیه بخش A قرار دارد به عنوان منبع تولید موج P و S است [۵].
(شکل ۲-۳) امواج برشی، تراکمی و سطحی ایجاد شده در اثر تراکم دینامیکی
۲-۳-۲ تراکم دینامیکی در خاک­های ریزدانه
تا سال ۱۹۷۰ تکنیکی که در آغاز با نام کوبش سنگین شناخته شده بود در مصالح شنی و ماسه­ای کابرد داشت. اما بعد از آن امکاناتی فراهم شد که این روش در خاک­های رسی اشباع نیز استفاده شود. از آن زمان به بعد این روش تحت عنوان تحکیم دینامیکی نامیده شد [۶].
قبل از اعمال ضربه های سنگین به رس­های اشباع، چنین تصور می­شد که امکان تحکیم این خاکها به نحو رضایت بخش جود ندارد. سپس مشخص شد که در این مصالح وجود حباب­های ریز گاز منجر به تراکم پذیری خاک تحت اثر نیروهای دینامیکی شدید می­ شود. علاوه بر آن ایجاد ترک­های شعاعی در اطراف محل ضربه نقش اساسی در تسریع از بین رفتن فشار آبهای منفذی دارند و حتی گاهی منجر به ظهور آبفشان­ها^[۷] در سطح می­گردند. به منظور درک مکانیزم تحکیم دینامیکی بایستی به ۴ نکته توجه داشت [۶]:
قابلیت تراکم پذیری خاک­های ریزدانه اشباع ناشی از وجود حباب­های ریز گاز است.
در اثر ضربه­های مکرر روانگرایی تدریجی در خاک اتفاق می­افتد.
در اثر ایجاد ترک­های شعاعی، زایل شدن فشار اب منفذی تسریع می­ شود.
بندش بازیافتی خاک باعث افزایش مقاومت خاک بعد از کوبش می­گردد.
۲-۳-۲-۱ قابلیت تراکم
خاک­های ریزدانه اشباع را به طور معمول به عنوان خاک­های تراکم ناپذیر طبقه بندی می­نمایند زیرا وقتی این خاک­ها در معرض بارگذاریهای سریع قرار می­گیرند، نفوذپذیری کم آنها مانع زهکشی سریع آبهای منفذی موجود در این خاک­ها می­ شود؛ این تخلیه و خرج آب شرط لازم و کافی برای نشست می­باشد. (تئوری تحکیم که توسط ترزاقی بسط و گسترش یافت).
به هر صورت مشاهدات اولیه به طور شگفت­انگیزی نشان داد که هر قدر هم طبیعت خاک قابل اصلاح شدن باشد، همیشه عملیات تراکم منجر به نشست سریع قابل ملاحظه­ای می­گردد. این نتیجه که برای خاک­های دانه­ای قابل قبول بود نمی­توانست به وسیله تئوری­های مرسوم برای خاک­های غیر قابل نفوذ تشریح گردد. تحقیقات بعدی نشان داد که بیشتر خاک­های کواترنری دارای گاز به شکل حباب­های ریز هستند و مقدار این گاز بین یک درصد برای نامطلوبترین حالت­ها تا ۴ درصد برای حالت­های مطلوب متغییر است. ضربه­ها یا ارتعاشات مکانیکی حالت­های تعادل این حباب­های ریز را به شکل کم و بیش غیر قابل برگشت تغییر می­دهد [۶].
۲-۳-۲-۲ روانگرایی
هنگامی که انرژی به شکل ضربه­های مکرر به خاک وارد می­ شود، گاز موجود در خاک به تدریج متراکم می­ شود. وقتی درصد حجمی گاز موجود در خاک به صفر می­رسد، خاک به شکل یک ماده تراکم ناپذیر عمل می­ کند و در این مرحله روانگرایی خاک اتفاق می­افتد. مقدار انرژی لازم برای رسیدن به این مرحله انرژی اشباع نامیده می­ شود [۶].
روانگرایی در نهشته­های طبیعی غالباً به تدریج رخ می­دهد. بیشتر نهشته­های طبیعی بطور لایه لایه بر روی هم قرار گرفته و رسوبات لایی یا ماسه ای قبل از رسوبات رسی روان می­شوند. این مطلب دارای اهمیت است که اگر روانگرایی در این لایه ­ها یا قسمت­ هایی از آن اتفاق بیفتد ولی از روانگرایی توده رس جلوگیری به عمل آید، از شکل گیری مجدد توده خاک ممانعت می­ شود [۶].
شناخت انرژی دقیق مربوط به این حالت مرزی الزامی است زیرا در این حالت فشار آب منفذی به مقدار حداکثر رسیده است. لازم به تذکر است هنگامی که انرژی اشباع حاصل شد، استعمال انرژی بیشتر صرف نطر از زیان­آور بودن، به طور کامل هدر می­رود [۶].
۲-۳-۲-۳ نفوذ پذیری
از بین رفتن خیلی سریع فشار آب منفذی اولیه با بهره گرفتن از ضریب نفوذ پذیری که قبل از تراکم اندازه گیری شده قابل توضیح نیست. بلکه خصوصیت ویژه­ای است که در محل­های تراکم دینامیکی مشاهده می­ شود.
افزایش فشار آب منفذی باعث گسستن بافت­های جامد خاک (ایجاد ترک) شده و در نتیجه جریان آب در این ترک­های جدید متمرکز می­ شود. تمایل به تشکیل ترک در خاک­های طبیعی محسوس است به خصوص اگر ساختمان خاک لایه­ای باشد، این مسئله برای خاک­هایی که دست نخورده­اند یا به طور مصنوعی یکنواخت شده ­اند کمتر دیده می­ شود [۶].
با متمرکز بودن انرژی تراکم در محل­های مشخص شبکه پیش ­بینی شده، ترک­های قائم ایجاد می­شوند و به طور منظم در اطراف نقطه ضربه پخش می­شوند؛ این مناطق زهکشی ترجیحی عموماً عمود بر امتداد کمترین تنش هستند. چشمه­های آب تحت شرایط زمین شناسی مشخص، چند ساعت پس از تراکم در نزدیکی گودی­ها ظاهر می­شوند که به وسیله این شبکه جریان آغاز و تغذیه می­گردند [۶].
در موارد خاص ملاحظه شده است که تراکم نا منظم و بی قاعده، جریان دائمی این کانال­های طبیعی را منقطع می­سازد و جایگزینی مجدد به منظور طراحی بعدی و بهتر مراحل تراکم را مشکل­تر می­نماید [۶].
همچنین در آزمایشگاه مشاهده شده وقتی تنش­های بین دانه­ای کاهش می­یابد، ضریب نفوذ پذیری افزایش می­یابد و هنگامی که خاک روان می­ شود، این ضریب به بیشترین مقدار خود خواهد رسید. در این حالت، فشار آب منفذی برابر فشار کل رو بار است. این مسئله نیز دلیلی است که در حین عملیات تحکیم دینامیکی در شرایط محلی عموماً منجر به روانگرایی می­ شود، نفوذپذیری زیادی می­ شود. این نفوذپذیری در آغاز همراه با فشار خیلی زیاد آب منفذی است. امواج ضربه، آبی را که جذب سطحی شده است، به آب آزاد تبدیل می­ کنند و در نتیجه منجر به افزایش مقاطع عرضی کانال­های مویی می­گردد. حالت عکس وقتی اتفاق می­افتد که خاک در اثر پدیده بندش دوباره سازی شود. لازم به ذکر است که این اطلاعات به علت آنکه اندازه گیری تغییرات ضخامت لایه­ های آب جذب سطحی عملی نیست، فقط می ­تواند به عنوان یک حدس مطرح شود [۶].
۲-۳-۲-۴ بندش بازیافتی خاک
در حین عملیات تراکم، ابتدا افت قابل ملاحظه­ای در مقاومت برشی مشاهده می­ شود که میزان حداقل آن وقتی است که خاک روان شده یا به حالت روانی می­گراید، در آن زمان مجموعه خاک به­ طور کامل گسیخته شده و قسمتی از آب جذب سطحی که نقش مهمی را در سختی ساختمان خاک ایفا می­ کند به آب آزاد تبدیل می­ شود؛ هنگامی که فشار آب منفذی از بین می­رود افزایش قابل توجهی در مقاومت برشی و مدول تغییر شکل ملاحظه می­ شود. این به علت تماس نزدیکتر ذرات و همچنین تثبیت لایه­ های جدید آب جذب سطحی است. این مرحله ممکن است چند ماه زمان صرف کند. خاصیت بندش که در رس­های حساس به خوبی شناخته شده است در حقیقت در همه خاک­های ریز دانه قابل تشخیص است [۶].
۲-۳-۲-۵ نمایش ترسیمی
شکل (۲-۴) دو سیستم تحکیم را نشان می­دهد. شکل (۲-۴ الف) تئوری تحکیم دینامیکی (منارد) را نشان داده و شکل (۲-۴ ب) تئوری تحکیم کلاسیک (ترزاقی) را نشان می­دهد [۶].
این دو سیستم از نظر چهار خصوصیت اصلی به شرح زیر با هم تفاوت دارند:

-جدول فوق نشان می­دهد که بین محافظه ­کاری و مالکیت نهادی رابطه معکوسی برقرار شد ولی بین محافظه ­کاری و عدم تقارن رابطه مستقیمی برقرار شد. هم چنین مالکیت نهادی با بازده­سرمایه و عدم تقارن رابطه مستقیمی برقرار کرد.و بازده سرمایه ­گذاری نیز با عدم تقارن رابطه مستقیمی برقرار کرد

۴-۵- فرضیه ­های پژوهش

فرضیه یک: بین محافظه ­کاری و بازده سرمایه ­گذاری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه دو : عدم تقارن اطلاعاتی در رابطه بین محافظه ­کاری و بازده سرمایه ­گذاری نقش واسطه­ای ایفا می­ کند.
فرضیه سه: بین مالکیت نهادی و بازده سرمایه ­گذاری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد.
فرضیه چهار: عدم تقارن اطلاعاتی در رابطه بین مالکیت نهادی و بازده سرمایه ­گذاری نقش واسطه­ای ایفا می­ کند.

۴-۶- نتایج حاصل از آزمون فرضیه ­های پژوهش

۴-۶-۱- نتایج حاصل از آزمون فرضیه­ اول پژوهش

هدف از انجام فرضیه اول، بررسی رابطه­ بین محافظه ­کاری و بازده سرمایه گذاری می­باشد و فرضیه آماری آن به شرح زیر تعریف می­ شود:
H0: بین محافظه ­کاری و بازده سرمایه ­گذاری رابطه مثبت و معنی داری وجود ندارد،
H1: بین محافظه ­کاری و بازده سرمایه ­گذاری رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد،
این فرضیه با بهره گرفتن از مدل ۱بر اساس داده ­های تلفیقی برآورد می­ شود.
مدل۱:
ROI_it=α+βCo_it+ε_it
نتیجه آزمون لیمر برای فرضیه اول نشان می­دهد که سطح معنی­داری آن کمتر از ۵ درصد لذا برای تخمین مدل این فرضیه از روش تلفیقی استفاده می­ شود. بنابراین طبق نتایج آزمون هاسمن، برای برآود ضرایب مدل در این فرضیه از روش اثرات تصادفی^[۱۳۵] بهره برده شده است. میزان دوربین واتسون به دست آمده برای این فرضیه بین ۵/۱ تا ۵/۲ قرار گرفته پس استقلال خطا پذیرفته شده است. به عبارتی خطای متغیرها مستقل از هم هستند. ولی ضریب تعیین به دست آمده برابر ۳۳/۰ درصد بوده که این مقدار نشان می­دهد متغیر مستقل توانایی پیش ­بینی متغیر وابسته را ندارد به عبارتی مدل تبیین نشده است. از طرفی سطح معنی داری آزمون فیشر(f) بیشتر از ۵ درصد بنابراین بین دو متغیر در این فرضیه همبستگی ایجاد نشده و مدل معنی­دار نشده است.هم چنین در این فرضیه دیده می­ شود که سطح معنی­داری آزمون t برای متغیر محافظه ­کاری بیشتر از ۵ درصد (۷۱۱/۰) پس فرض H0 تایید و فرض H1 رد می­ شود. بنابراین، می­توان نتیجه گرفت بین محافظه ­کاری و بازده سرمایه گذاری رابطه معنی­داری وجود ندارد.

جدول (۴-۹): نتایج آزمون فرضیه یک

یکیازنظامهایمهموموثردرجهانامروزوآینده،نظامآموزشوپرورشهرکشوراست.پیشرفتتحصیلی،بروندادمدارس،دانشگاههاوسایرمراکزآموزشیاستکهنشانهمهمیازکسباهدافمیباشد. یکیازویژگیهایمدرسهبرترکارکردمناسبعلمیآنوسطحبالایتحصیلیدانشآموزانآناست؛زیراجوهرهاصلیمدرسههمانکارکردعلمیوتربیتنیروهایمتخصصاستکهیکجامعهبراینیلبهپیشرفتوتوسعهنیازمندآناست.

پیشرفتتحصیلیرامیتوانمجموعهایازمعلوماتیامهارتهایاکتسابیعمومییااختصاصیدرموضوعاتدرسیدانستکهمعمولابهوسیلهآزمایشهاونشانههایاهردواندازهگیریمیشود(ادراکی و همکاران، ۱۳۹۰:۲).
شاخص‌ پیشرفت تحصیلی( شناختی)با بهره گرفتن از وزن دهی آنتروپی و تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره تاپسیساز تلفیق شاخص های زیر محاسبه شده است:

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریریاضی درمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریتجربی درمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریانسانی درمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریهنردرمنطقه،

1. 1. درصدقبولیدانش‌آموزاندرکنکورسراسریزباندرمنطقه،

1. 1. متوسطمعدلدانش‌آموزانسومدرهرمنطقه،

1. 1. ضریبپوششتحصیلیدورهدبیرستاندرهرمنطقه،

1. 1. نرخ ارتقای پایه در مقطع متوسطه

نحوه محاسبه این شاخص ها در جدول شماره ۳-۳ در فصل سوم ارائه شده است.
ب. تعریف عملیاتی:برای سنجش پیشرفت تحصیلی از شاخص معدل کتبی سال سوم و معدل ترم اول در مقطع پیش دانشگاهی استفاده شده است. لازم به ذکر است دروس نهایی پایه سوم شامل ۲۴ درس که شامل: دین و زندگی ۳، زبان فارسی، زبان خارجی ۳، عربی، ادبیات فارسی، فیزیک، جبر و احتمالات، شیمی، حسابان، هندسه ۲، فیزیک ۳ ریاضی، ریاضی ۳ تجربی، زیست شناسی ۲، زمین شناسی، فیزیک ۳ تجربی، زبان فارسی تخصصی انسانی، ادبیات فارسی انسانی، عربی ۳ انسانی، آرایه های ادبی، تاریخ ایران و جهان ۲، جامعه شناسی ۲، جغرافیای ۲، فلسفه و منطق و ریاضی علوم انسانی می باشد. نحوه محاسبه این شاخص ها در جدول شماره۳-۳ در فصل سوم ارائه شده است.

1. 1. برونداد غیرشناختی

برونداد غیرشناختی آموزش به نتایج و پیامدهای طولانی مدت و تغییر در نگرش و انگیزه های فرد اطلاق می شود(Vignoles and Meschi, 2010:1).در تحقیق حاضر این بروندادها شاملنگرشنسبتبهمدرسه،تعلقبهمدرسه،خودپندارهتحصیلی ورشداعتقادی می باشد.

1. 1. نگرش نسبت به مدرسه

الف. تعریف مفهومی :نگرش عمیق ترین لایه رفتار هر فرد را تشکیل می دهد و از این نظر تأثیر پایدار در شکل دهی به رفتار، مواضع و جهت گیریهای اشخاص نسبت به پدیده ها و محیط پیرامون خوددارد(بیات،۱۳۸۹).
ب. تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر انگیزش نسبت به مدرسه از پرسشنامه(ون دام^[۲۵] و همکاران(۲۰۰۲) با ۳ سوال استفاده شده است .

1. 1. تعلق به مدرسه

الف. تعریف مفهومی :تعاریف متعددی درباره احساس تعلق به مدرسه عنوان شده است. جامع ترین تعریف مبتنی بر دیدگاه زیست بوم شناسانه یا مبتنی بر بعد اجتماعی است . در این رویکرد احساس تعلق به صورت عمومی عبارت است از توصیف کیفیت ارتباطات در سطح جامعه و به صورت اختصاصی احساس تعلق به مدرسه به عنوان دیدگاه افراد که باعث افزایش پیوند آنان با محیط مدرسه می شود تعریف می گردد(McNealy and alt, 2002).
ب. تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر تعلق به مدرسه از پرسشنامه(ون دام و همکاران(۲۰۰۲) استفاده شده است.

1. 1. خودپنداره تحصیلی

الف. تعریف مفهومی :خود پنداره تحصیلی مجموعه ای از افکار و احساسات و نگرشهایی است که هر کس در حیطه تحصیل و مدرسه درباره خودش پرورش می دهد(اسکندری نژاد،۱۳۸۳ و نادری و همکاران،۱۳۸۴).
ب. تعریف عملیاتی: برای سنجش متغیر خودپنداره تحصیلیاز پرسشنامهون دام و همکاران(۲۰۰۲) استفاده شده است.

1. 1. رشد اعتقادی

الف: تعریف مفهومی: هر دین دست کم از دو بخش الف) عقایدی که حکم پایه٬ اساس و ریشه را دارند و ب) دستورات عملی که متناسب با آن آیه های عقیدتی و برخاسته از آنهاست تشکیل شده است. بنابراین کاملا بجاست که دانشمندان اسلامی اصطلاحات اصول و فروع دین را بکار برده اند. اصول دین و مذهب شامل توحید٬ نبوت٬ معاد٬ عدل و امامت و فروع دین شامل نماز٬ روزه٬ حج٬ جهاد٬ امربه معروف و نهی از منکر٬ خمس و زکات٬ تبری و تولی است که هر یک از آنها بیانگر بخشی از اعتقادات و اعمال دین اسلام هستند که انتظار می رود یک فرد مسلمان به همه آنها عمل کند(معنوی پور و پاشا شریفی، ۱۳۸۳).
ب. تعریف عملیاتی:رشد اعتقادی شامل دو بعد انجام فرائض و اعتقادات است که از پرسشنامه رشد اعتقادی معنوی پور و پاشا شریفی(۱۳۸۳) با ۱۸ سوال برای سنجش آن استفاده شده است.
شایان ذکر است که شاخص برونداد غیرشناختی از تلفیق نمره میانگین متغیرهای(مولفه های) نگرش نسبت به مدرسه، تعلق به مدرسه، خودپنداره تحصیلی و رشد اعتقادی به عنوان شاخص همان متغیر با بهره گرفتن از وزن دهی آنتروپی و تکنیک تصمیم گیری چندمعیاره تاپسیس محاسبه شده است.
فصل دوم
ادبیات نظری و پژوهشی
۲-۱٫مقدمه
دراینفصلباتوجهبه هدف پژوهشسعی می شودتصویردقیقی ازهر یکازمتغیرهاارائهشود. برای اینمنظور،ابتدابحث توسعه پایدار به میان می آید سپس نقش آموزش در توسعه پایدار مطرح می شود و بعد از آن نابرابری های آموزشی موردبررسی قرارمی گیرد . بعدازآنعواملتاثیرگذاربرنابرابری های آموزشی بهتفصیلبررسی می شودکهدراینبخشپسازبحثمفهومی روی آنهارابطهنظری آنهابانابرابری های آموزشی موردمطالعهقرارمی گیرد. درانتهای فصلنیزبحثی دررابطهباپژوهشهای انجام یافتهقبلی آمدهاست.
۲-۲ . توسعه پایدار
تا اوایل دهه هشتاد میلادی با حاکم بودن الگوواره رشد، تصور بر این بود که تنها راه رسیدن به توسعه، افزایش رشد اقتصادی و به تبع آن، افزایش تولید و مصرف و استفاده بیش از پیش از منابع طبیعی و در نتیجه شکل گرفتن چرخه معیوب رشد اقتصادی، افزایش جمعیت، تخریب منابع و … بود. به منظور رفع مشکلات پیش آمده، سازمان ملل متحد در سال ۱۹۸۳ رویکرد جدید توسعه پایدار را مطرح ساخت.
واژه توسعه پایدار^[۲۶]را اولین بار به طور رسمی براندت لند^[۲۷] در سال ۱۹۸۷ در گزارش"آینده مشترک ما ” مطرح کرد. این واژه در مفهوم گسترده خود به معنی” اداره و بهره برداری صحیح و کارا از منابع طبیعی پایه و نیروی انسانی برای دستیابی به الگوی مصرف مطلوب است که با بکارگیری امکانات فنی و ساختار و تشکیلات مناسب ، رفع نیاز نسل امروز و آینده به طور مستمر و رضایت بخش امکان پذیر می سازد"(زیاری٬ ۱۳۸۰: ۳۷۳).
توسعه پایدار توسعه­ای است که نیازهای نسل کنونی را برآورده سازد، بدون اینکه نسل­های آینده در رفع نیازهایشان با خطر مواجه شوند.ریشه اصلی “توسعه پایدار” را می توان به کنفرانس بین دولتی نسبت داد که توسط یونسکو در سال ۱۹۶۸ با هدف آشتی محیط زیست و توسعه برگزار شد و منجر به تدوین برنامه انسان و بیوسفر گردید. این کنفرانس گامی اساسی به سوی برگزاری اجلاس محیط زیست انسانی در استکهلم در سال ۱۹۷۲ گردید. در سال ۱۹۷۲ اولین کنفرانس سازمان ملل و محیط زیست و در سال ۱۹۸۷ دومین کنفرانس در استکهلم سوئد برگزار شد و در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس موسوم به اجلاس زمین درریودوژانیروی برزیل که بعدها به اجلاس ریو مشهور شد در دستور ۲۱ بحثی بنام عدالت درون نسلی و عدالت برون نسلی مطرح شد. فعالان عرصه های مختلف توسعه پایدار برآنند که بازدودن محرومیت از چهره جهان، دنیای آینده به محیطی با آزادی وصلح و برابری تبدیل شود.توسعه پایدار به عنوان یکی از مناظرات محوری جهان تقریباً همه عرصه های حیات بشری نظیر فقر، نابرابری، آموزش و بهداشت، محیط زیست، حقوق زنان و کودکان، آزادی ملتها و نیز صنعت و سیاست و اقتصاد و همکاریهای بین المللی را تحت تاثیر قرار داد، و به عنوان گستره ای نوین با داعیه پاسخ به مسائل خطیری که چرخه حیات و طبیعت و نوع بشر را به مخاطره افکنده است، درعصر جدید مطرح شده است.در توسعه پایدار، انسان مرکز توجه است و انسانها، هماهنگ با طبیعت، سزاوار حیاتی توأم با سلامت و سازندگی هستند؛ فعالان عرصه های مختلف توسعه پایدار برآنند که بازدودن محرومیت از چهره جهان، دنیای آینده بهمحیطی برازنده برای زندگی توأم با آزادی، صلح و برابریتبدیل شود( فراهانی فرد، ۱۳۸۴).توسعه پایدار در بهره برداری از داده های طبیعی محدود به حد بازتولید و جبران آنهاست . در غیر اینصورت موازنه منفی در بهره برداری از سرمایه طبیعی به کاهش تدریجی آن منجر شده و توسعه را ناپایدار می کند. مفهوم جدید توسعه پایدار کلی نگر است و همه ابعاد اجتماعی، اقتصادی،فرهنگی و دیگر نیازهای بشری را دربرمی گیرد. به اعتباری، مهمترین جاذبه درتوسعه پایدار در جامع نگری آن است. در بحث توسعه پایدار در آموزش نیز منظور برخورداری همه نواحی از آموزش برابر و با کیفیت می باشد.
آرمان­ها و اصول توسعه پایدار، مفاهیم گسترده­ای از جمله برابری بین نسلی، برابری جنسیتی، تعادل اجتماعی، کاهش فقر، عدالت اجتماعی، حفاظت و احیای محیط­زیست و منابع طبیعی و ایجاد جوامعی که صلح برآنها حاکم است را دربر می­گیرد (آراسته و امیری، ۱۳۹۰: ۳۰). آموزش، ابزاری است که با بهره گرفتن از آن می­توان ابعاد گوناگون توسعه پایدار را تحقق بخشید.
امروزه دستیابی به رشد و توسعه پایدار از مباحث عمده کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه به شمار می رود. کشورهای در حال توسعه جهت جبران عقب ماندگی ها و فرار از فقر سیاسی ٬ اجتماعی و فرهنگی و … و برای رسیدن به توسعه ای متعادل و همه جانبه که منجر به بهبود زندگی همه انسانها گردد نیازمند برنامه ریزی مناسب و بهینه در سطح ملی و منطقه ای هستند. شکاف رو به تزاید فقیر و غنی در سطح ملی و منطقه ای در نیم قرن اخیر همه شواهدی بر عدم موفقیت کامل اهداف و راهبردها توسعه است ( سرور و موسوی ۱۳۹۰ : ۹).
به دنبال اثربخشی برنامه های آموزش محیط زیست “آموزش برای توسعه پایدار” برای اولین بار در فصل ۳۶ دستورکار ۲۱ گنجانده شد. این فصل چهارمولفه اصلی برای آغاز کار مشخص نمود که عبارت بودند از:

1. بهبود آموزش پایه