روستاهای تابعه

با توجه به جدول شماره ۹ ، نرخ رشد جمعیتی بخش باغبهادران در فاصله سالهای ۷۵-۶۵ ، حدود ۵۱/۱درصد بوده است که این نرخ رشد و مقایسه آن با نرخ رشد روستاهای تابعه بخش نشان می دهد که در این منطقه مهاجرت به صورت منظومه ای صورت گرفته ؛ به این مفهوم که مهاجرت از روستاها به سمت مرکز بخش و از مرکز بخش به طرف شهرهای بزرگتر و مرکز شهرستان و استان بوده است . البته رونق صنعت گردشگری به همراه گسترش سایر زیرساختهای اقتصادی منطقه می تواند باعث بهبود اوضاع اقتصادی منطقه شده و از افزایش بی رویه مهاجرت روستائیان به سمت مراکز شهری جلوگیری نماید .
۳-۲۰ جغرافیای تاریخی
۳-۲۰-۱- جغرافیای تاریخی شهرستان لنجان
وقتی در بعد تاریخی ، سخن از لنجان به میان می آید ، منظور این لنجان و در محدوده فعلی نیست ؛ زیرا تاریخ پرتحول چند دهه اخیر منطقه آنقدر شتاب داشته که نظام اداری و سیاسی کشور را بارهابه تجدید نظر در تقسیمات اداری و سیاسی منطقه وا داشته است .
به هر ترتیب ما از لنجانی سخن می گوییم که در منابع تاریخی از جمله « نصف جهان فی تعریف اصفهان » اینگونه مشخص شده است : « مغرب این بلوک فریدن است و بخشی از چهارمحال ، شرق آن جی و ماربین است . شمال آن نجف آباد و کرون است و جنوب آن سمیرم و از جمله نه بلوک اصفهان به شمار می رفته و از نظری این بلوک نافع ترین بلوکات اصفهان است و تقریباً مشتمل است بر ۳۶۰ قریه بزرگ و کوچک که بعضی از آنها را شهر می گفتند » . ( محمد مهدی بن محمد رضا الاصفهانی ، ۱۳۶۸ ، ۱۱۲ )
موقعیت طبیعی و جغرافیایی لنجان ، این منطقه را از دیرباز در کنار مراکز پر سابقه و تاریخی جمعیتی و شهرنشینی چون اصفهان و … و از طرف دیگر در مجاورت ترددگاهها و اتراقگاههای ایلات و عشایر اطراف قرار داده است و آبادیهای چسبیده به منطقه بختیاری ، در حکم پادگانهای مرزی عمل می کرده است . بخصوص از دوره صفویه به بعد و قدرت گرفتن ایل بختیاری در اواخر دوران قاجار ، درگیریهای آبادیها با ایلات و عشایر بیشتر شده است .
ناصر خسرو در قرن پنجم از این مکان عبور کرده و در باره این منزلگاه می نویسد :« و از آنجا به خان لنجان رسیدیم بر دروازه شهر به نام سلطان طغرل بیک نوشته دیدم و از آنجا به شهر اصفهان هفت فرسنگ بود» .
پلهای قدیمی روی رودخانه در منطقه لنجان ، حکایت از اهمیت ارتباطی ، سابقه تاریخی و رشد سکونتگاه های منطقه دارد . وجود شهرهایی چون شهر فیروزان در قرن ۶ هجری و خان لنجان و اشترگان در قرن ۷ و آثار تاریخی به جا مانده ، همه دلیل بر اهمیت تاریخی وگذشته این منطقه است .
ابن حوقل در قرن چهارم هجری درباره خان لنجان می گوید : « خان لنجان شهری است کوچک و فراخ نعمت و پر برکت و قلعه و آتشکده ای دارد و گویند آتش آن از آتشهای ازلی و قدیم است » . ( ابن حوقل ، ۱۳۶۱ ، ص ۴۰ )
دوران صفویه نقطه‌ی عطفی در تاریخ قدیم بلوک لنجان است ؛ در این دوره لنجان به واسطه استعداد طبیعی و سطح بالای نیروی مولد خود نسبت به آن دوران ، جزء مناطقی بوده که بالاخص مورد توجه شاهان صفوی و امرا قرار گرفته و به قول عالم آرای عباسی ، « اراضی اطراف اصفهان عمده جزء اراضی خاصه و دولتی به حساب می آمده است » و یکی از اقدامات اساسی این دوره اصلاحاتی است که در سیستم آبیاری منطقه صورت گرفته و این اصلاحات به طومار شیخ بهایی معروف است . بر اساس این طومار بلوک لنجان ۷۵ روز ، ماربین ۵۳ روز ، براآن وکرارج ۳و ۴ روز و رودشتین ۳ روز در ماه های نقصان آب ، از آب زاینده رود سهم می برده اند .
همچنین بندها و پلهای متعددی نیز برای بهره گیری از آب و بالابردن سطح تولید ساخته شده است ( مانند پل ورگان یا پل بابا محمد در گرگن لنجان ) .

اقدامات دیگر تلاشی بوده که جهت افزایش آب زاینده رود صورت گرفته است ؛ ولی دنباله کار بخاطر به خطر افتادن منافع عده ای از زمین داران بزرگ و صاحب نفوذ ( مانند شیخ علی خان رئیس الوزراء )، انجام نشده است .
پس از سقوط صفویه به دست افغانها ( بین سالهای ۱۳۴۵- ۱۱۳۵هجری ) و شروع دوران افول و خرابی اصفهان و منطقه ، دوران خرابی روستاهای منطقه ، کاهش و فرار جمعیت ، ویرانی قناتها و نهرها و از هم پاشیدگی نظم سنتی امور و به ویژه انتقال پایتخت از اصفهان به مشهد ، شیراز و تهران به انحطاط عمومی منطقه افزوده شد .
نقطه عطف تاریخ لنجان در سبز فایل ، از دهه ۴۰ و با ورود صنایع بزرگ به منطقه و استقرار صنایعی چون ذوب آهن ، پلی اکریل ، سیمان سپاهان ، فولادمبارکه ، صنایع دفاع و دهها صنعت دیگر آغاز می شود . بدیهی است استقرار این صنایع در لنجان و تبدیل آن به یک قطب صنعتی در مقیاس منطقه ای و محلی ، به معنای شروع تحولی عظیم در زندگی اقتصادی و اجتماعی بوده و مراکز جمعیتی منطقه را شدیداً تحت تأثیر خود قرار داده است که تا به امروز ادامه دارد .
۳-۲۰-۲- وجه تسمیه باغبهادران
باغبهادران در فرهنگنامه ها و کتب تاریخی به نامهای متعدد خوانده شده است که به بعضی از آنها و وجه تسمیه آنها اشاره می شود :
نام باغبهادران در اصل باغ آذران ( آذران به معنای آتشکده ) بوده است و با توجه به وجود آتشکده ای که هنوز هم آثاری از آن به نام قلعه کافر، در قسمت شرق باغبهادران در حاشیه شمالی زاینده رود در نزدیکی محله ملک آباد بر فراز تپه ای باقی مانده است ، می توان این وجه تسمیه را پذیرفت ؛ همچنین در رقبات نادری ۱، این قریه به نام باغ باباداران یادداشت شده است و به عقیده عده‌ای دیگر ، باغبهادران در اصل بغ ( خدای بزرگ ) ، باد ( نگهبان ) ، ران ( محل ) بوده است . ( بغبادران ) . ( کتابچه انجمن شهر باغبهادران ، ۱۳۴۱ ، ص ۶ )
همچنین در بعضی از منابع به نامهای دیگری آمده که به آنها اشاره می شود :
باغ وردان : در صورت صحت این نظر ، وجه تسمیه این نام وجود باغهای گل سرخ در هنگام تشکیل آن بوده است . ۰ شکر چی باغبادرانی ، غلامحسین ، ۱۳۷۳ ، ص ۳۴ )
باغ بادران : باغِ بادران ( بادران : فرشته ای که باد را حرکت می دهد ، حرکت دهنده باد ) (عمید ، حسن ، ۱۳۶۰ )
BAGH- E- BAD – RAN باغِبادِران BAGH-E-BADERANو باغباداران BAGH-BADARAN ؛ همه و همه تلفظهایی هستند از نامی که امروزه بیش از هر نام دیگر و تحت عنوان باغبادران BAGH- BADORAN مورد قبول عامه مردم واقع شده است و وجه تسمیه آن را عمدتاً در ریشه باغ آذران یا بغ بادران می دانند و دلایل و مدارک گوناگون و متعددی مؤید این نظر می باشد .
و سرانجام باغبهادران BAGH-BAHADERANکه عموماً به صورت باغبهادران BAGH-BAHADORAN تلفظ می گردد ، مطرح می شود که با توجه به توضیح وجه تسمیه ، بعضی معتقدند نام اصلی شهر نیز می باشد .
از آنجا که وزارت کشور ، بالاترین مرجع تصمیم گیری در خصوص تعیین نام شهرها
می باشد و سایر دستگاه ها ملزم به رعایت مفاد مصوبات آن وزارت خانه می باشند ، آخرین نام مورد ملاک آن وزارت خانه محترم که در نامه شماره ۶۹۱۴/۳۴/۲/۱ مورخ ۳۰/۳/۶۹ در خصوص تعیین درجه شهرداری منعکس گردیده، باغبهادران می باشد . ( شهرداری باغبهادران ، ۱۳۷۰ ، ص ۳۴ )
۳-۲۱ پیدایش و گسترش شهر باغبهادران
کناره زاینده رود از دیرباز مهد پیدایش و گسترش تمدن بوده است . در این میان باغ آذران از کهنسال ترین آنان است . آثار باقیمانده ای مانند آتشکده ( قلعه کافر ) و قلعه نظامی متعلق به دوران صفویه و یا افشاریه و ظروف سفالین و کاشی های دوران صفویه ، نشان دهنده رونق این شهر در تمام این دوره هاست .
وجود آب فراوان ، زمین کافی و مناسب بودن آب و هوا ، موقعیت خوبی برای رشد و گسترش فراهم آورده است . شهر با وجود باغهای فراوان میوه و زمینهای کافی برای کشت برنج و گندم ؛ نه تنها خودکفا بوده بلکه قادر به صدور آنها نیز در گذشته بوده است .
وجود چوب بخاطر بیشه های فراوان ، برای ساخت و ساز و آب و هوای خوب ، محل مناسبی از نظر زیستی فراهم آورده است . پیدایش و گسترش شهر به احتمال زیاد ازمحله سرچشمه شروع شده است . قدیمی ترین محلی که اکنون وجود دارد ، بر گرد قلعه باقیمانده از دوره صفویه است و سپس محله های سرچشمه ، محله پایین و محله بالا در سالهای بعد گسترش پیدا کرده اند . اغلب ساختمانها و محلات به طرز زیبایی در دامن تپه ها و رو به جنوب قرار دارند و کوچه ها همه با یک شیب نسبتاً تند به تک تک خانه ها منتهی می شوند . مصالحی که در خانه ها بکار رفته اند ؛ دیوارها و پایه های ساختمانها از سنگ و آجر و خشت و اکثر طاقها به وسیله تیرها و تخته های چوبی و سپس کاهگل پوشانده شده اند . وجود بیشه ها و درختان زیاد باعث شده است که اهالی به نحو مطلوبی از این امکان استفاده کرده و از تیرهای چوبی در ساختمانهای مسکونی استفاده کنند . طاقهای قابکاری شده چوبی و در و پنجره های ظریف و زیبا حاکی از رشد صنعت نجاری در شهر دارد ، که از قدیم افراد زیادی در این کار مهارت داشته اند و به همین خاطر طاقهای زیبای چوبی و قابکاری شده در شهر قابل توجه است .
احداث جاده جدید اصفهان ـ شهرکرد که در دو کیلومتری شمال شرقی باغبهادران قرار دارد و همچنین ایجاد کارخانه ذوب آهن در ۱۰ کیلومتری و قطب صنعتی فولاد مبارکه و رفت و آمد و کار در کشورهای حاشیه خلیج فارس در سطح زندگی اهالی مؤثر بوده و بسیاری از اهالی هم اکنون در این صنایع مشغول به کار هستند و این موضوع باعث گسترش بیشتر شهر شده است .
این محل ، بخاطر موقعیت طبیعی خاص ، محل ییلاقی مناسبی برای مردم اصفهان است و همه ساله در تابستانها میهمانان زیادی را از خوزستان ، تهران و اصفهان پذیرا است و این امر بیش از پیش باعث گسترش و رشد شهر شده است .( طرح هادی شهر باغبهادران ، ۱۳۷۳ ، ص ۴۷ )
۳-۲۲ قدمت و دیرینگی و سوابق تاریخی باغبهادران
این محل بدون تردید در دو هزار سال پیش ، محل سکونت قوم زرتشتی بوده است که در محلی به نام وشمندگان یا سمندگان ، واقع در شمال غربی شهر باغبهادران زندگی می کردند که اکنون یکی از ۳۶ مزرعه‌ی سر سبز باغبهادران به حساب می آید وبه زبان محلی به آن « وشمندجان » یا « بشمگون » می گویند .
شواهد و دلایل زیر حاکی از قدمت تاریخی این شهر است :
۱ - وجود بقایای آتشکده باغبهادران ( قلعه کافر ) واقع در ارتفاعات شرقی باغبهادران در ناحیه ملک آباد که هم اکنون توسط سازمان میراث فرهنگی کشور حصار کشی شده است ؛ دلیل بر این است که قبل از اسلام این قلعه وجود داشته است .
۲ ـ وجود امامزاده ای به نام شاهزاده ابراهیم که به اعتقاد مردم از اولاد حضرت موسی بن جعفر (ع ) می باشد . اگر این نکته را در نظر بگیریم که در اوان خلافت مأمون خلیفه عباسی سادات علوی مخصوصاً اولاد موسی بن جعفر(ع) و بالاخص حضرت امام رضا (ع ) در دربار مأمون با عزت و احترام می زیستند ، ولی بعداً مورد غضب واقع شده و به ایران مهاجرت نمودند و غالب آنها به دهات و نقاط کوهستانی پناهنده شدند ، می توانیم وجود این امامزاده را در شهر باغبهادران دلیل بر قدمت آن بدانیم .
۳ ـ دلیل دیگر ، وجود قلعه ای نظامی است که بر فراز تپه ای در حاشیه شمال و مرکز شهر باغبهادران قرار دارد . این قلعه به سبک قلاع دوره صفویه و سلاطین افشاریه ساخته شده و نقش حفاظت از شهر را به عهده داشته است .
۴ ـ دشت هموار و باغات انبوهی در سمت مغرب باغبهادران به نام ( وشمندجان ) که از توابع آن به شمار می رود . هنوز هم وقتی در آن کاوشهایی صورت می گیرد ، آثاری به دست
می آید که نشان دهنده قدمت تاریخی باغبهادران می باشد و مؤید این حقیقت است که از دیر زمان در این شهرخوش آب و هوا ، جمعیت انبوهی ساکن بوده اند .
در کاوشهایی که تا کنون انجام گرفته ، ظروف سفالی و کاشیهایی از دوران صفویه به دست آمده است . ( کتابچه انجمن شهر باغبهادران ، ۱۳۴۱ ، ص ۷و ۸ )
۳-۲۳ ویژگیهای اقتصادی منطقه
ویژگیهای اقتصادی هر منطقه ، حاصل برخورد معیشتی محیطهای اجتماعی و طبیعی با یکدیگر است . توانهای محیط طبیعی به تناسب تنوع خود ، محیط اقتصادی متفاوتی را به وجود می آورند . این محیط ها و ویژگیهای متفاوت اقتصادی ، نیروی خلاقیت و ابتکار انسان را متحول ساخته و باعث تبدیل شدن توانهای بالقوه منطقه به توانهای بالفعل می شود . این فعل و انفعالات ، باعث به وجود آمدن چشم اندازهای متفاوت شده که برای اشخاص خارج و داخل منطقه ( گردشگران ) بسیار جالب خواهد بود . ویژگیهای اقتصادی این بخش که زمینه را برای توسعه توریسم به وجود می آورند ، شامل موارد زیر هستند :
۳-۲۳-۱ زراعت و باغداری
سطح اراضی زیر کشت شهرستان لنجان به تفکیک سالیانه و دائمی ، برابر۵۴۷۱ و ۲۳۲۸ هکتار بوده است ، که در همین مقایسه برای بخش باغبهادران در خصوص سطح زیر کشت سالیانه و دائمی برابر ۱۲۵۰ و ۵۹۸ هکتار گزارش شده است که به ترتیب ۸/۲۲ و ۷/۲۵ درصد را تشکیل می دهد . ( طرح ساماندهی فضا و سکونتگاه های روستایی بخش باغبهادران ، ۱۳۸۱ ، ص ۶۷ )
جدول شماره ۱۵- سطح زیر کشت محصولات دائمی به تفکیک استان ،
شهرستان و بخش باغبهادران
( آمارنامه های کشاورزی استان ، ۱۲۷۵ ، ۱۳۶۷ )

درصد تغییرات

۱۳۸۵

۱۳۶۷

محدوده مورد نظر