۲-۴-۱۴) نوآوری درگمرک
گمرک بعنوان یک سازمان تأثیرگذار در توسعه و بهبود وضعیت تجارت خارجی، علاوه بر ایفای نقش در عرصۀ سیاستگذاری اقتصادی وتأمین درآمد برای دولت، بطور مستقیم با مردم سروکار داشته و عملکرد آن می ­تواند موجب رضایتمندی یا عدم رضایت خدمت گیرندگان شود، از اینرو ناگزیر از انتخاب روش­ها و بکارگیری شیوه­ هایی است که بر بستر طرح­های خلاقانه و نوآور قرار داشته باشد، تا بتواند به انتظارات ذینفعان پاسخ دهد و به همین دلیل است که گمرک بعنوان یکی از محورهای طرح تحول اقتصادی تعیین گردیده و دولت تلاش می کند با اجرای پروژه ­هایی چون ایجاد پنجره واحد تجاری، راه اندازی سیستم ارزش وب بنیاد، استقرار سیستم آسیکودای جهانی، تجهیز مبادی ورودی و خروجی به دستگاه­های پیشرفته، راه اندازی سامانه هوشمند ورود و خروج کالا و ترانزیت و اصلاح نظام گمرکی و رفع مشکلات آن، پیشگیری از فساد با افزایش سلامت اداری و کرامت انسانی، و نیز طرح آمایش سرزمینی گمرک و ایجاد گمرکات تخصصی به اهداف و سیاست­های میان مدت و بلندمدت در جهت تحقق توسعه اقتصادی دست یابد و آنچه تاکنون درگمرک انجام شده، تنها بخشی از ضروریات تغییر و تحول در این سازمان بوده و پایان راه نیست و گمرک همواره نیازمند اجرای طرح­های نو و نوآوری در ارائه خدمات به مشتریان است و حتی این ضرورت در سطح جهانی نیز حس شده تا بدانجا که کونیومیکوریا دبیرکل سازمان جهانی گمرک (WCO) سال ۲۰۱۳ را سال نوآوری برای پیشرفت گمرک تعیین نمود.(۴و۵بهمن ۱۳۹۱، گزارش همایش روز جهانی گمرک،ص۳) و پیامی به شرح ذیل برای اعضاء سازمان جهانی گمرک منتشر نمود:

“اعضای سازمان جهانی گمرک فرصت آن را خواهند داشت که به ارائۀ ایده­های جدید و تجربیات به دست آمده دراین خصوص ازجمله همکاری­های تازه درجهت گسترش روابط با سازمان­های دولتی و عوامل خارجی و راه­حل­ها و فناوری­های نوین به کار گرفته شده، بپردازند. نیاز به نوآوری در مواجهه با مسائل متغیرگمرکی همانند تأمین امنیت زنجیرۀ عرضۀ جهانی، تسهیل تجارت بین المللی، حصول اطمینان از جمع آوری عادلانه و منصفانۀ درآمدها و حمایت از جامعه در مقابل تجارت غیر قانونی، امری اجتناب ناپذیر تلقی می­ شود.” (۴و۵بهمن ۱۳۹۱، گزارش همایش روز جهانی گمرک، ص۵)
به عقیده نظام الدین برزگری^[۱۴۱]چنانچه گمرک بتواند درسال­های آتی خودش را باسیستم­های جهانی گمرکی هماهنگ کند و همگام با دستورالعمل­های سازمانی جهانی گمرک حرکت کند، به نحو احسن شعار “نوآوری برای پیشرفت گمرک” را محقق خواهد ساخت. او می­افزاید: گمرک باید تحت یک سامانه جامع با تمام سازمان­های مرتبط با امر تجارت ارتباط الکترونیکی بر قرار کند تا از این طریق از مراجعات حضوری مراجعان و تبادل مدارک کاغذی کاسته شود. درشرایط فعلی کشور، صدور بخشنامه­های متعددی که از سوی برخی از دستگاه­های ذیربط صادر می­ شود، قطعاً در کار گمرک خلل ایجاد می­ کند. به اعتقاد برزگری گمرک به عنوان دیده­بان اقتصادی کشور باید دارای خط مشی مشخص باشد تا بتواند به واسطۀ ثبات رویه­ ها و دستورالعمل­ها نسبت به اصلاح فرآیندها اقدامات لازم را به عمل آورد. بر این اساس ضرورت دارد اوایل هر سال دستگاه­های مرتبط با امر تجارت خط مشی خود را به گمرک ارائه دهند تا اساس دستورالعمل­های مسئولان گمرک مشخص گردد. این امرعلاوه بر تدوین نظام گمرکی سالانه، موجب می­ شود گمرک به واسطۀ ثباتی که از آن برخوردار خواهد بود، در قبال کاستی­ها پاسخگو باشد. برزگری تأکید کرد: تحقق این امر قبل از هر چیز نیازمند اصلاح فضای کسب و کار است، به نحوی که ثبات جایگزین تغییرات لحظه­ای و بعضاً سلیقه­ای شود. باید در نظر گرفت هر تغییری علی رغم ضروری یا غیرضروری بودن منشأ آن، باعث سر درگمی کارکنان گمرک و خدمت گیرندگان از گمرک می­ شود و ایجاد ضررهای مادی و غیرمادی به عرصۀ صادرات و واردات کشور و به فراخور آن صاحبان این حرفه­ها را، درپی خواهد داشت. برزگری در ادامه می­افزاید؛ نوآوری در گمرک باید به سمت شفافیت قوانین و رویه­ ها حرکت کند و حرکت گمرک به سمت نوآوری، سبب بهبود عملیات گمرکی شده است. (۴و۵بهمن ۱۳۹۱، گزارش همایش روز جهانی گمرک، ص۲۵)
۲-۵) پیشینه تحقیقات
در خصوص مدیریت دانش و نوآوری سازمانی به صورت مجزا پژوهش­های بسیاری صورت پذیرفته لیکن در خصوص رابطۀ بین این دو تحقیقات کمتری انجام شده است. دراین قسمت پیشینه تحقیقات انجام شده را در ۲ بخش داخلی و خارجی تقسیم بندی می­­­­­نماییم:
۲-۵-۱) تحقیقات داخلی
- حاجی پوروحسینی(۱۳۸۵) ، به تبیین ارتباط ذهنیت مشترک، ظرفیت جذب و نوآوری و انعطاف­پذیری در شرکت­های عمدۀ تولید دارو پرداختند. در این پژوهش، ظرفیت جذب به عنوان فعالیتی چند سطحی و اقدامی جمعی تبیین شده است. نتایج پژوهش حاکی از تأثیر معنادار ذهنیت مشترک برظرفیت جذب دانش و ظرفیت جذب دانش بر نوآوری و انعطاف­پذیری است.
- در مطالعه­ ای که توسط صفرزاده و تدین و حرمحمدی درسال ۱۳۹۰ تحت عنوان «بررسی استراتژی­ های مدیریت دانش برنوآوری و عملکرد سازمانی مطالعه موردی مراکز بهداشتی و درمانی شمال فارس به منظور بررسی تأثیر کدگذاری دانش و شخصی سازی دانش برنوآوری و عملکرد انجام شد ۳۰ برابر متغیرهای تحقیق که ۱۲۰ نفرمی باشد به عنوان نمونه آماری انتخاب گردید. برای تست فرضیات این تحقیق از پرسشنامه­ای مشتمل بر۲۰ سئوال بسته استفاده شد. به منظور بررسی اعتبار سازه با بهره گرفتن از نرم افزار لیزرل از تحلیل عاملی تأییدی استفاده گردید و به منظور تجزیه و تحلیل یافته­ ها از آزمون معادلات ساختاری استفاده شد و نتایج تحقیق نشان می­دهد که شخصی­سازی دانش و کدگذاری دانش تأثیر مثبتی بر نوآوری و عملکرد سازمانی دارد و همچنین این متغیرها از طریق نوآوری بر عملکرد سازمانی تأثیر مثبتی می­گذارند و بین نوآوری و عملکرد سازمانی نیز رابطۀ مثبت و معنی­داری وجود دارد.
- یوسفی و صادق فیضی و سلیمانی درسال ۱۳۹۰ مطالعه­ ای را تحت عنوان بررسی میزان تأثیر مدیریت دانش بر نوآوری (درمیان مدیران و کارکنان شرکت­های فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه ارومیه) انجام شد در این پژوهش از طریق روش نمونه گیری دومرحله­ای خوشه­ای و طبقه­ای تصادفی ابتدا از بین ۵۴ شرکت در هرخوشه صنعتی تعدادی از شرکت­های فعال در آن خوشه انتخاب و پرسشنامه تحقیق به تعداد ۱۵۰ عدد بین پاسخگویان توزیع گردید. از میان پرسشنامه ­های توزیع شده تعداد۱۲۰ پرسشنامه به طور کامل پاسخ داده شد و مورد تجزیه و تحلیل قرارگرفت. هدف از این تحقیق بررسی میزان تأثیر مدیریت دانش بر نوآوری در شرکت­های فناور مستقر در پارک علم و فناوری دانشگاه ارومیه می­باشد و از نظر هدف کاربردی و از نظر ماهیت از نوع توصیفی و همبستگی می­باشد. یافته های پژوهش نشان دهندۀ وجود رابطه معنادار بین مدیریت دانش و نوآوری (محصول، فرایند، تدریجی و بنیادی) می­باشد بنابراین توجه بیشتر شرکت­ها به مدیریت دانش، باعث افزایش نوآوری در آنها خواهد گردید.
- طالقانی و انواری و افتخاری درسال ۱۳۹۰ مطالعه­ ای را تحت عنوان رابطۀ مدیریت دانش و نوآوری سازمانی در یک شرکت بیمه انجام دادند. جامعه آماری آن ۱۸۰ کارشناس شرکت بیمه مورد بررسی بودند که ۸۶ نفر به شیوۀ تصادفی ساده به عنوان گروه نمونه تحقیق انتخاب شدند. اطلاعات مربوط به متغیر مدیریت دانش براساس مدل «ویگ» که توسط «نیومن» و «سدراوگبل» نیز استفاده گردید و اطلاعات مربوط به متغیر نوآوری سازمانی براساس مدل «مقیمی» و «شاه حسینی و کاووسی» به دست آمد. نتایج ضریب همبستگی رتبه­ای اسپیرمن نشان می­داد که شاخص­ های خلق دانش، حفظ دانش، انتقال دانش و کاربرد دانش با نوآوری سازمانی رابطۀ معناداری دارند. بیشترین ضریب همبستگی درخصوص پیش بینی نوآوری سازمانی مربوط به متغیر کاربرد دانش و کمترین مربوط به حفظ دانش بود. برای اینکه نوآوری سازمانی حاصل شود، مدیران به یکپارچه­سازی سرمایه ­های دانشی در بخش­های مختلف و در اختیار داشتن دانش نیروی داخلی و خارجی نیاز دارند. از طرفی باید دانش در سرتاسر سازمان توزیع شود، توزیع بهتردانش، احتمال ظهور نوآوری سازمانی را افزایش خواهد داد.
- درمطالعه­ای که توسط مهدوی درسال ۱۳۹۱ تحت عنوان بررسی رابطه بین بلوغ مدبریت دانش و نوآوری و کیفیت خدمات در بانک مسکن شهرستان ارومیه انجام شد به بررسی سطوح بلوغ مدیریت و ارتباط بین بلوغ مدیریت دانش و نوآوری و کیفیت خدمات و همچنین ارتباط نوآوری وکیفیت خدمات پرداخته است و در آن از آزمون همبستگی و رگرسیون استفاده شده است .جامعۀ آماری این تحقیق بانک مسکن شهرستان ارومیه بوده و ابزارجمع­آوری اطلاعات شامل مطالعه ادبیات تحقیق و پرسشنامه است. تأیید آزمون فرضیه ­ها، ارتباط مثبت و معنی­دار بلوغ مدیریت دانش و نوآوری و کیفیت خدمات را به اثبات می­رساند و همچنین سطح بلوغ مدیریت دانش در سازمان را نیز مشخص می­ کند.
۲-۵-۲) تحقیقات خارجی
-"رابط مدیریت دانش و رفتارهای نوآورانۀ سازمان ها “نیزیکی دیگر از مطالعاتی بوده که توسط سابرامانیم ویونت^[۱۴۲] سال ۲۰۰۵ انجام شده است. در این مطالعه که جامعه آماری آن شرکت­های تولیدی و خدماتی بوده و ۱۳۶ سازمان مورد مطالعه قرارگرفته، اشاره شده است که اگر سازمان­ها به گسترش و ایجاد مدیریت دانش در سازمان­های خود توجه کافی مبذول دارند و اگر کارکنانی در اختیار داشته باشند که به نقش با اهمیت دانش در تمامی سطوح سازمانی پی برده باشند می توانند دست به نوآوری زده و در نهایت رفتارهای نوآورانه داشته باشند.
- لیائو و فی و چن(۲۰۰۷) ، رابطۀ میان تسهیم دانش، توانایی جذب و قابلیت نوآوری در صنایع دانش بنیان را بررسی کردند. یافته­های پژوهش حاکی از این بود که توانایی جذب متغیری مداخله­گر بین تسهیم دانش و قابلیت نوآوری است.همچنین نشان دادند، ارتباط مثبت و معناداری بین تسهیم دانش و توانایی جذب و نیز بین توانایی جذب و قابلیت نوآوری وجود دارد.
- در تحقیقی که توسط لیائو و چن فی و چیانگ چن^[۱۴۳] در سال ۲۰۰۷ ، تحت عنوان ” اشتراک­گذاری دانش، ظرفیت جذب و توانایی نوآوری ( یک تحقیق تجربی از دانش متمرکز صنعتی تایوان ) به بررسی رابطه اشتراک گذاری دانش، ظرفیت جذب و قابلیت نوآوری در صنایع دانش محور تایوان می ­پردازد. در این تحقیق فرضیه ­های آماری و یک روش LISREL را برای این مطالعه بر پایۀ داده ­های حاصل از ۱۷۰ کارخانه تایوانی شامل : صنایع الکترونیک، بیمه تجاری و صنایع دارویی که از ۳۵۵ گزارش تحقیقاتی بدست آمده بود پیشنهاد شده است و بوسیله آزمون ۳ فرضیه­ای، این بررسی دریافت که ظرفیت جذب دانش، فاکتور میانی بین اشتراک گذاری دانش و قابلیت نو آوری است. همچنین نشان داده شد که اشتراک­گذاری دانش دارای اثری مثبت بر روی ظرفیت جذب بوده و آن یک روش میانی کامل است که نمایش دهنده الگوی عمومی و توسعه­ای خصوصیات در میان الگوهای متعدد سنجش، در نمونه­ها ی جمعیتی صنایع مختلف می­باشد.
- درتحقیقی که توسط اَندراوینا و گُوینداراجو^[۱۴۴]در سال ۲۰۰۹ ، تحت عنوان قابلیت اشتراک­گذاری دانش ، ظرفیت جذب و توانایی نوآوری ودر غالب یک مطالعۀ تجربی از صنعت فناوری اطلاعات و ارتباطات در کشور اندونزی ودر بین ۱۱۴ شرکت این صنعت صورت گرفت، نشان داده شد که قابلیت جذب یک عامل تعدیلگر بین قابلیت به اشتراک­گذاری دانش وتوانایی نوآوری است. همچنین نشان داده شد که ظرفیت جذب بالقوه بر ظرفیت جذب بالفعل تأثیرمثبت دارد و ظرفیت جذب بالفعل تأثیر مثبت بر توانایی نوآوری محصول و فرایند دارد.
- چن(۲۰۰۹)به بررسی اثر مثبت یادگیری و توانایی جذب بر نوآوری و مزیت رقابتی در بازارهای صنعتی پرداخت. او داده ­های خود را از صنعت اتومبیل­سازی تایوان جمع آوری کرده و به این نتیجه رسید که گرایش سازمان به یادگیری وتوانایی جذب به گونه ­ای مثبت بر کسب اطلاعات و فناوری­های جدید و سرانجام خلق نوآوری اثر گذاشته و به عنوان منبعی برای مزیت رقابتی پایدار محسوب می­ شود.
فصل سوم :روش اجرای تحقیق
فصل سوم
روش اجرای تحقیق
۳-۱)مقدمه
انسان همیشه جستجوگر و پژوهنده بوده است. در این راستا ، تحقیق بسیاری از پدیده های طبیعی را در کنترل خود درآورده و به اختراعات و اکتشافات گوناگون دست یافته است. تحقیق یک فعالیت منظم و منسجم با روشی سنجیده در جهت رسیدن به هدف است و هدف کشف حقیقت است. هدف از تحقیق پاسخگویی به سؤالات با روش های نظام مند علمی است. با بهره گرفتن از فنون و روش های تحقیق است که می توان به پاسخ علمی هر سؤال تحقیق رسید. (ایرانی، ۱۳۸۲)
از طرفی پایۀ هر علمی ، روش شناخت آن است و اعتبار و ارزش قوانین علمی به روش شناختی مبتنی است که در آن علم به کار می رود. از اصطلاح روش تحقیق ، معانی خاص و متمایزی در متون علمی استنباط شده است که از آن جمله عبارت است از اینکه ، روش تحقیق به عنوان یک فرایند نظام مند ، برای یافتن پاسخ یک پرسش یا راه حل یک مسأله به کار برده می شود ، به عبارتی روش تحقیق ، مجموعه ای از قواعد ، ابزارها و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقیعت هـــا ، کشف مجهولات و دستیــابی به راه حل مشکلات است. (خاکی، ۱۳۸۷)
در این فصل ، اجرای تحقیق ، که بخش عملی تحقیق را در بر می گیرد مورد بررسی قرار گرفته است. مباحث مطرح شده در این فصل عبارتند از: روش تحقیق ، جامعه آماری و روش نمونه گیری از آن ، روش جمع آوری اطلاعات ، معرفی ابزار اندازه گیری ، اعتبار و پایایی آن و روش تجزیه و تحلیل آماری.
۳-۲) روش تحقیق
این پژوهش از نظر ماهیت و روش گردآوری داده ­ها، توصیفی و از نوع همبستگی می باشد، و تحلیل داده ­های تحقیق با بهره گرفتن از روش معادلات ساختاری صورت می­گیرد. از آن جهت توصیفی است که متغیرها دستکاری نمی­شوند و وضعیت موجود آنها شناسایی می­ شود. در واقع تحقیق توصیفی،‌ آنچه را که هست توصیف و تفسیر می‌کند و به شرایط یا روابط موجود،‌ فرآیندهای ‏جاری، آثار مشهود و یا روندهای در حال گسترش توجه دارد. همچنین از آن جهت که در این تحقیق ارتباط بین متغیرها مورد سنجش قرار می­گیرد، لذا تحقیق از نوع همبستگی می­باشد. تحقیقات همبستگی شامل کلیه تحقیقاتی است که در آن ها سعی می­ شود رابطه بین متغیرهای مختلف با بهره گرفتن از ضریب همبستگی کشف یا تعیین شود. هدف روش تحقیق همبستگی، مطالعۀ حدود تغییرات یک یا چند متغیر با حدود تغییرات یک یا چند متغیر دیگر است.و از نظر هدف تحقیق حاضر در زمرۀ تحقیقات کاربردی می باشد.
۳-۳)جامعه آماری
برای درک و روشن شدن هدف هر تحقیق ابتدا باید جامعه مورد مطالعه تعریف شود. جامعۀ آماری عبارت است از مجموعه ای از افراد، اشیاء و… که حداقل در یک صفت مشترک باشند. (خاکی، ۱۳۸۷) جامعۀ آماری این تحقیق را ادارات گمرک جمهوری اسلامی ایران، تشکیل می دهند.
۳-۳-۱) نمونه آماری و روش نمونه گیری
نمونه عبارت است از مجوعه­ای از نشانه­ها که از یک قسمت، یک گروه یا جامعه­ای بزرگ­تر انتخاب می­ شود ، به طوری که این مجموعه معرف کیفیات و ویژگی­های آن قسمت، گروه یا جامعۀ بزرگ­تر باشد. نمونه گیری فرایندی است که طی آن تعدادی از واحدها به گونه ­ای برگزیده می­شوند که معرف جامعۀ بزرگ­تر که از آن انتخاب شده ­اند باشند. (خاکی، ۱۳۸۷)
در تحقیق حاضر روش نمونه گیری تصادفی از نوع خوشه­ای تک مرحله­ ای می­باشد. در این روش جامعه به خوشه ­ها یا گروه ­های مناسب تقسیم می­ شود و آزمودنی­های نمونه، به صورت تصادفی از تعدادی خوشه ­ها یا گروه­­های مورد نیاز، انتخاب می­شوند و همۀ عناصر از خوشه­ای که به صورت تصادفی انتخاب شده است مورد بررسی قرار می­گیرند. با توجه به توضیحات فوق محقق بصورت تصادفی ۳۶ گمرکِ دارای چارت سازمانی (درقالب ستاد مرکزی، حوزه نظارت، اداره کل) را از میان ۴۰ گمرک کشور انتخاب نمود، که هرکدام از این گمرکات، دارای چندین اداره گمرک، اماکن گمرکی و گمرک خانه می­باشند. ازمیان ۳۶ گمرک انتخابی،۳ گمرک آبادان و اهواز و قشم بدلیل عدم همکاری و یا همکاری ناقص و همچنین مفقود شدن پرسشنامه ­ها از دور خارج گردید. مطابق جدول۳-۱ مجموعاً تعداد ۳۶۶۰ پرسشنامه در میان ۳۳ گمرک توزیع گردید. که از این تعداد ۲۲۴۳ عدد جمع آوری شد، که از این میان۱۶۳۸ عدد پرسشنامه قابل بررسی بوده است.