الماءُ الّذی تُسَخُّنُه الشَمسُ لا تَوَضَّوؤا بِهِ، و لا تَغْتَسِلوا بِهِ، و لا تَعْجِنوا بِهِ، فَإنَّهُ یورِثُ البَرَصَ.
با آبی که به آفتاب گرم شده است نه وضو سازید، نه غسل کنید و نه خمیر بسازید، چرا که پیسی می آورد^[۲۲].
الوضوء شطر الإیمان و السّواک شطر الوضوء، وضو نصف ایمان است و مسواک زدن نصف وضو است^[۲۳].
الوضوء قبل الطّعام ینفی الفقر و بعده ینفی اللهم و یصّح البصر؛
وضو پیش از غذا فقر را ببرد و بعد از غذا وسواس را زایل کند و چشم را نیرو دهد^[۲۴].
الدّعاء مفتاح الرّحمه والوضوء مفتاح الصّلاه و الصّلاه مفتاح الجنه؛
دعا کلید رحمت و وضو کلید نماز است و نماز کلید بهشت^[۲۵].
فصل سوم : نحوه وضو گرفتن در فقه امامیه
نحوه ی وضوگرفتن در فقه امامیه
۳-۱انواع وضو
وضوی ترتیبی – وضوی ارتماسی
۳-۲وضوی ترتیبی
در وضو واجب است صورت و دست ها را بشویند و جلوی سر و روی پاها را مسح کنند، درازای صورت را باید از بالای پیشانی جایی که موی سر بیرون می آید تا آخر چانه شست، و پهنای آن به مقداری که بین انگشت وسط و شصت قرار می گیرد، باید شسته شود، و اگر مختصری از این مقدار نشوید، وضو باطل است. و برای آنکه یقین کند این مقدار کاملا شسته شده، باید کمی اطراف آن را هم بشوید.

اگر صورت یا دست کسی کوچکتر یا بزرگتر از معمول مردم باشد باید ملاحظه کند که مردمان معمولی تا کجای صورت خود را می شویند، او هم تا همان جا را بشوید. و اگر دست و صورتش هر دو برخلاف معمول باشد، ولی باهم متناسب باشند، لازم نیست ملاحظه معمول را بکند، و نیز اگر در پیشانی او مو روییده یا جلوی سرش مو ندارد باید به اندازه معمول پیشانی را بشوید.
۳-۳وضوی ارتماسی
وضوی ارتماسی آن است که انسان صورت و دست ها را به قصد وضو در آب فرو برد یا آن ها را در آب فرو برد و به قصد وضو بیرون آورد. چون در وضوی ارتماسی نیز باید ترتیب مراعات شود و دست و صورت از بالا به پایین شسته شود، بنابراین، وضوی ارتماسی به گونه های زیر انجام می شود:
به قصد وضو صورت را از پیشانی و دست را از آرنج در آب فرو برد و تا موقعی که آن ها را از آب بیرون می آورد و ریزش آب تمام می شود به نیت وضو باشد (چون آبی که بر دست می ماند و در مسح به کار می رود، باید آب وضو باشد).
بدون قصد وضو، صورت و دست را در آب فرو برد و به قصد وضو بیرون آورد، که صورت را باید ابتدا از پیشانی بیرون آورد و دست ها را از آرنج.
اگر بعضی از اعضای وضو را ارتماسی و بعضی را غیرارتماسی انجام دهد اشکال ندارد^[۲۶].
مسأله ۲۶۶ – شخصی که می تواند بدون کمک دیگران وضوی ارتماسی بگیرد نباید به کمک دیگران وضوی غیر ارتماسی (ترتیبی) بگیرد^[۲۷].
۳-۴وضوی جبیره ای چیست
دوایی که بر زخم می گذارند و چیزی که با آن زخم یا عضو شکسته را می بندند، “جبیره” نام دارد.
شخصی که بر اعضای وضویش زخم یا شکستگی است، اگر بتواند به طور معمول وضو بگیرد، باید چنین کند؛ مثلا:
روی زخم باز است و آب برای آن ضرر ندارد.
روی زخم بسته است ولی باز کردن آن امکان دارد و آب ضرر ندارد.
چنانچه زخم بر صورت یا دست هاست و روی آن باز است و آب ریختن روی آن ضرر دارد، اگر اطراف آن را بشوید کافی است.
اگر زخم یا شکستگی در جلو یا سر یا روی پاهاست و روی آن باز است، چنانچه نتواند آن را مسح کند، باید پارچه پاکی روی آن بگذارد و روی پارچه را با تری آب وضو که در دست مانده، مسح کند و اگر گذاشتن پارچه ممکن نباشد، باید به جای وضو تیمم کند و بهتر است یک وضوی بدون مسح نیز بگیرد^[۲۸].
۳-۵ چند مسئله درباره ی وضوی جبیره ای
مسأله ۳۴۵ – کسی که باید با وضو یا غسل جبیره ای نماز بخواند، چنانچه بداند که تا آخر وقت عذر او برطرف نمی شود، می تواند در اول وقت نماز بخواند و اگر بعد از نماز عذر زائل شد اعاده ی نماز لازم نیست، بلکه با همان وضوی جبیره ای می تواند کارهای دیگری هم که وضو لازم دارد انجام دهد. ولی اگر امید دارد که تا آخر وقت عذر او برطرف می شود، احتیاط واجب آن است که صبر کند و اگر عذر او برطرف نشد در آخر وقت نماز را با وضو یا غسل جبیره ای بجا آورد^[۲۹].
مسأله ۳۴۷ – کسی که نمی داند وظیفه اش تیمم است یا وضوی جبیره ای در صورتی که حجتی بر تعیین یکی ندارد بنا بر احتیاط واجب باید هر دو را بجا آورد^[۳۰].
مسأله ۳۴۸ – نمازهایی را که انسان با وضوی جبیره ای خوانده صحیح است و بعد از آن که عذرش برطرف شد، با همان وضو می تواند نماز های بعد را نیز بخواند. ولی اگر برای آن که نمی دانسته تکلیفش جبیره ای است یا تیمم هر دو را انجام داده باشد، بنابر احتیاط واجب در صورت بقای جهل، برای نماز های بعد وضو بگیرد^[۳۱].
۳-۶ تیمم چیست
یکی از شرایط صحت نماز طهارت ظاهری بدن از هر نوع آلودگی و نجاست ظاهری است و آنچه با استحمام و امثال آن حاصل می شود. طهارت ظاهری از این آلودگی ها است، اما علاوه بر طهارت ظاهری، یکی دیگر از شرایط نماز تحصیل طهارت معنوی است که تنها از راه وضو و غسل به دست می آید و اگر استفاده از آب امکان پذیر نباشد، این طهارت معنوی و باطنی به وسیله ی تیممی که خدای متعال آن را به جای وضو یا غسل قرار داده است، به دست می آید.
البته باید توجه داشت که نکته ی بیان شده به معنای آن نیست که تیمم نقشی در پاکیزگی و آثار ظاهری ندارد. امروزه ثابت شده است که خاک اثر پاک کنندگی دارد و از این نکته سر این حکم الهی دانسته می شود که چرا در بعضی موارد باید ظرف نجس را سه یا هفت مرتبه خاک مالی کرد.
خداوند متعال پس از آن که بعضی از اسباب پدید آمدن آلودگی های روحی و باطنی را بیان فرموده، راه از بین بردن این آلودگی ها را بیان کرده که اگر از عواملی است که با وضو مشکل برطرف می گردد، باید وضو بگیرد و اگر از عواملی است که با غسل برطرف می گردد باید غسل کند. سپس می فرماید که اگر استفاده از آب مقدور نبود به وسیله ی خاک پاک تیمم کند. آن گاه به حکمت آن می پردازد که «و لیطهّرکم» تا پاکیزه گردد.
۳-۷تیمم بدل از وضو چیست
تیمم به معنی قصد کردن است، ولی در اصطلاح شرع، قصد کردن به خاک پاک را می گویند که به جای وضو و یا غسل و در نبودن آب می باشد.
حکم تیمم در قسمتی از آیه ی ۶ سوره ی مائده آمده است:
( وَ إِنْ کُنْتُمْ مَرْضى‏ أَوْ عَلى‏ سَفَرٍ أَوْ جاءَ أَحَدٌ مِنْکُمْ مِنَ الْغائِطِ أَوْ لامَسْتُمُ النِّساءَ فَلَمْ تَجِدُوا ماءً فَتَیَمَّمُوا صَعیداً طَیِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِکُمْ وَ أَیْدیکُمْ مِنْهُ … )
اگر بیمار یا در سفر باشید یا یکی از شما از قضای حاجت آمد یا با زنان نزدیکی کردید و آبی نیافتید، پس با خاک تیمم کنید و از آن به صورت و دست هایتان بکشید …
۳-۸چگونه تیمم کنیم
مسأله ۵۹۷ – در تیمم چهار چیز واجب است
اول: نیت
دوم: زدن تمام کف دو دست با هم بر چیزی که تیمم به آن صحیح است. و بنا بر احتیاط واجب همراه با ضربه باشد و گذاشتن دو دست بر زمین کافی نیست.
سوم: کشیدن کف هر دو دست به تمام پیشانی و دو طرف آن، از جایی که موی سر می روید تا ابروها و بالای بینی، و بنا براحتیاط واجب باید دست ها روی ابروها هم کشیده شود.
چهارم: کشیدن کف دست چپ به تمام پشت دست راست و بعد از آن کشیدن کف دست راست به تمام پشت دست چپ.
مسأله ۵۹۸ – تیمم بدل از غسل و بدل از وضو با هم فرقی ندارند ولی احتیاط مستحب آن است که در تیمم بدل از غسل بلکه در هر تیممی، بعد از مسح پیشانی، یک بار دیگر کف دست ها را به زمین بزند و پشت دست ها را به همان صورتی که گفته شد با کف دست دیگر مسح نماید.
۳-۹کیفیت وضو گرفتن در مذاهب اسلامی
نیت در وضو
شیعه امامیه و سه مذهب از مذاهب چهارگانه اهل سنت، می گویند که در وضو نیت (قصد فعل به انگیزه اطاعت و امتثال امر خداوند متعال) شرط است. ابو حنیفه می گوید: در وضو نیت واجب نیست، اگر آدمی به قصد خنک شدن یا نظافت تمامی اعضای وضو را بشوید و با آن نماز بخواند نمازش صحیح است چون که مقصود از وضو طهارت و پاکیزگی است و این با شستن (بدون نیت نیز) حاصل می شود^[۳۲].