هویت ایرانی ۲۳۳
نمودار شماره ۴-۱۱۷ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت اول بخش هویت اسلامی ۲۳۵
نمودار شماره ۴-۱۱۸ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی درقسمت دوم بخش هویت ایرانی ۲۳۶
نمودار شماره ۴-۱۱۹ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی درقسمت دوم بخش هویت اسلامی ۲۳۷
نمودار شماره ۴-۱۲۰ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت سوم بخش هویت ایرانی ۲۳۹
نمودار شماره ۴-۱۲۱ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی درقسمت سوم بخش هویت اسلامی ۲۴۰
نمودار شماره ۴-۱۲۲ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت چهارم بخش هویت ایرانی ۲۴۱
نمودار شماره ۴-۱۲۳ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت چهارم بخش هویت اسلامی ۲۴۲
نمودار شماره ۴-۱۲۴ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت پنجم بخش هویت ایرانی ۲۴۳
نمودار شماره ۴-۱۲۵ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی درقسمت پنجم بخش هویت اسلامی ۲۴۵
نمودار شماره ۴-۱۲۶ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت ششم بخش هویت ایرانی ۲۴۶
نمودار شماره ۴-۱۲۷ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت ششم بخش هویت اسلامی ۲۴۷
نمودار شماره ۴-۱۲۸ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت هفتم بخش هویت ایرانی ۲۴۹
نمودار شماره ۴-۱۲۹ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی درقسمت هفتم بخش هویت اسلامی ۲۵۰
نمودار شماره ۴-۱۳۰ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت هشتم بخش هویت ایرانی ۲۵۱
نمودار شماره ۴-۱۳۱ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در بخش هشتم پرسشنامه هویت اسلامی ۲۵۲
نمودار شماره ۴-۱۳۲ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی درقسمت نهم بخش هویت ایرانی ۲۵۴
نمودار شماره ۴-۱۳۳ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در بخش نهم پرسشنامه هویت اسلامی ۲۵۵
نمودار شماره ۴-۱۳۴ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت دهم بخش هویت ایرانی ۲۵۶
نمودار شماره ۴-۱۳۵ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت دهم پرسشنامه هویت اسلامی ۲۵۷
نمودار شماره ۴-۱۳۶ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در قسمت یازدهم بخش هویت ایرانی ۲۵۹
نمودار شماره ۴-۱۳۷ توزیع افراد مورد بررسی بر حسب گزینه های انتخابی در بخش یازدهم پرسشنامه هویت اسلامی ۲۶۰
چکیده
پژوهش حاضر تحت عنوان عوامل موثر بر شکل گیری هویت ایرانی اسلامی دانش آموزان دوره ابتدایی از دیدگاه معاونین پرورشی شهر تهران با هدف بررسی تاثیر والدین ، نظام آموزشی ، وسایل ارتباط جمعی ، همسالان و انواع بازیها انجام گرفته است جامعه آماری این پژوهش شامل۱۰۷۷ نفر خانم و آقا معاون پرورشی شهر تهران می باشد که ازمیان این جامعه آماری با بهره گرفتن از جدول کرجسی و مورگان با روش نمونه گیری خوشه ای تصادفی حجم نمونه میزان ۲۸۵ نفر انتخاب گردیده است .جهت جمع آوری داده ها ازپرسشنامه محقق ساخته در دوبخش الف هویت ایرانی و ب هویت اسلامی استفاده شده است که به وسیله استاد راهنما و مشاورو کارشناسان و خبرگان اعتباریابی شده و سپس پایائی آن با اجرای مقدماتی ، از طریق آلفای کرونباخ برای بخش هویت ایرانی ۹۶. وبرای بخش هویت اسلامی ۹۳.وبرای کل پرسشنامه در مجموع ۹۶.بدست آمده است .

پس از جمع آوری داده های حاصل از پرسشنامه به منظور آزمون فرضیه تحقیق و به علت نا پارامتریک بودن داده ها علاوه بر آمارتوصیفی از آمار استنباطی ناپارامتریک خی دو (نیکویی برازش ) استفاده شده است .
نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل یافته های تحقیق نشان میدهد که فرض اصلی تحقیق موردتایید می باشد ،و عوامل والدین ، نظام آموزشی ، وسایل ارتباط جمعی ، گروه همسالان و بازیها در شکل گیری هویت ایرانی اسلامی دانش آموزان ابتدائی تاثیر گذار است .
کلمات کلیدی : هویت ،هویت ایرانی – اسلامی ، شکل گیری ،عوامل موثر
فصل اول:
کلیات تحقیق
۱-۱ ) مقدمه
انسان به عنوان برترین موجود نظام خلقت ، دارای ویژگیهای ماهوی مشترک و غیر مشترک با سایر موجودات است . آنچه او را از سایر موجودات متمایز می سازد و با بخشیدن وجودی منحصر به فرد ، اورا برتر قرار می دهد ویژگیهای غیر مشترک یا ویژگیهای ماهوی خاص اوست ، که از جمله آنها می توان به عقل ، عقلانیت و معنویت اشاره کرد ، و البته هویت انسان نیز با این مولفه ها ارتباط مستقیم دارد. (مصطفی ملکیان ، ۱۳۸۶، ۴۶) پس می توان گفت که ، موجودیت هر انسانی به فردیت او بستگی دارد هرچند میزان پیوند و روابط فرد با عوامل بیرونی همچون جامعه ، خانواده و بسترهای فرهنگی از عواملی هستند که در خود پنداره فرد اثرات قابل توجهی دارد . اگرچه افراد یگانه و متفاوت هستند ، اما خویشتن بطور کامل در اجتماع ساخته می شود؛ یعنی در فرایند اجتماعی شدن و در فرایندهای جاری تعامل اجتماعی باز تعریف می شود . به عبارتی رفتار انسانها تجلی افکار، اندیشه ها و نگرشهای آنان است و آنچه اندیشه ها و نگرشها را شکل می دهد “مفاهیم ” و” شبکه معنایی” آنهاست . اگر بحران یا تضاد و تعارضی در رفتارها یا هویت یک فرد یا جامعه مشاهده می کنیم این تضاد و تعارض ابتدا از طریق شبکه معنایی مفاهیم ، به اندیشه و نگرش آنها راه یافته است . (داوود فیرحی ، ۱۳۸۶،۳ )از سوئی دیگر هر کشوری ، به جهت داشتن فرهنگی خاص ، دارای منابع هویتی خاص خود است و به تناسب سامان دهی این منابع هویتی و نوع تلقی ای که از جامعه و نظام بین الملل دارد ، میتواند در رشد و توسعه انسانی موثر باشد . (محمود سریع القلم ، ۱۳۸۶ ،۴۲ )در گزارش کنفرانس جهانی یونسکو که در مورد سیاستهای فرهنگی برگزار گردید ، تعریف نسبتا مناسبی از هویت به شرح ذیل ارائه شد که اهمیت و جایگاه هویت ، را بیان می دارد :« هویت هستۀ مرکزی شخصیت فردی و جمعی انسان است و می تواند به اعمال و تصمیمات فردی و جمعی شکل داده و روندی را به وجود آورد که یک جامعه را در عین حفظ مشخصات خودش ، قادر به توسعه بسازد »(نسرین مصفا ، ۱۳۸۶ ، ۲۱۲)با توجه به این مطلب و اینکه هویت و شکل گیری آن جریانی و فرایندی است نه مقطعی و آنی ، پرداختن به چگونگی شکل گیری هویت و آگاهی از عوامل موثر بر آن در دوره هایی از زندگی که نمود ظاهری هویت کمتر است اما مغز در حال دریافت و پردازش اطلاعات است کاملا ضروری است . و هر روز غفلت موجب صرف وقت و هزینه بیشتر برای بازگردانی به روند طبیعی و مورد انتظار جامعه در هویت گیری می شود .
با توجه به مطالب فوق این پژوهش در راستای بررسی تاثیر عوامل موثر در شکل گیری هویت ایرانی – اسلامی در جامعه آماری انجام شده است که ضمن بحث های نظری به تحقیق میدانی نیز پرداخته شده است .
۱-۲ ) بیان مساله تحقیق:
هویت وجه تمایز بین “من"،"ما"با “غیر"و دیگریست و احساسی است که تعلق فرد را به یک کشور ،جامعه و مجموعه خاص نشان می دهد (عماد افروغ ،۱۳۸۰) ، جنکینز هویت را شرط نخستین زندگی اجتماعی می داند و معتقد است که هویت فردی که وجه تمایز فرد از دیگران است در جامعه تکوین می یابد . اجتماعی شدن نخستین و تعاملات اجتماعی که در همه ی طول عمر روی می دهد سبب می شود که افراد بتوانند در پرتو آنها «خود»، را تعریف کنند . در عین حال خود ، مفهومی است پویا که در سراسر عمر تحول می یابد و در آن تعاریف درونی و بیرونی ترکیب می شوند . از دیدگاه او پیوند پویای ابعاد درونی و بیرونی ،سازنده خویش یا هویت است (جنکینز ۱۳۸۱، ترجمه یاراحمدی) لذا چگونگی تکمیل این پازل چندین قسمتی به علت بازتاب گسترده ای که در زندگی بشری دارد همواره مورد توجه قرار می گیرد .اساسا امروزه صاحبنظران در تعریف هویت بر اکتسابی بودن آن تاکید دارند و معتقدند که در دوران گذشته و به علت ثبات بیشتر جوامع و یکدستی آنها هویت عمدتا انتسابی بودند اما امروزه به دلیل تحولات اجتماعی و افزایش توانمندیهای فردی در تکوین هویت و گسترش روابط فرد با گروها ،شبکه ها و ساختارهای اجتماعی هویت به مساله و موضوعی مهم تبدیل شده است( هاوارد ،۲۰۰۰)
کشور ما ایران همواره تحت تاثیر دو جریان پرقدرت در تشکیل هویت بوده است یکی وطن و دیگری دین .این دو جریان در تمامی استنادات و مدارک به دست آمده از ایران کهن همواره با یکدیگر همراه بوده اند و هیچگاه از یکدیگر جدا نشده اند ، شاید در دوره ای یکی بر دیگری اولویت یافته اما هیچگاه به تنهایی مطرح نبوده اند ، این امر موجب می شود که مولفه های تاثیر گذار در دو بعد ذکر شده شناسائی شوند در این راستا این پژوهش سعی برآن دارد تا با بهره گرفتن از بررسی مقالات و پژوهشهای انجام شده در زمینه هویت ایرانی اسلامی ضمن معرفی هویت اسلامی ایرانی عوامل تاثیرگذار شکل پذیری هویت ایرانی اسلامی را شناسایی نماید و به این سوال پاسخ دهد که :
عوامل تاثیر گذار در شکل پذیری هویت ایرانی اسلامی در دانش آموزان مقطع ابتدایی کدامند ؟
۱-۳ ) اهمیت موضوع تحقیق و انگیزه انتخاب آن :
موضوع هویت از جمله موضوعاتی است که در طول تاریخ بشر همواره مورد توجه انبیاء الهی ، فیلسوفان ، سیاستمداران ، جامعه شناسان ، روان شناسان ، انسان شناسان و … بوده است . خداوند متعال در قرآن کریم می فرمایند : «ای مردم ، ما همه شمارا از یک مرد و زن آفریدیم و شمارا در قبیله های کوچک و بزرگ قرار دادیم تا همدیگر را بشناسید» (حجرات ۱۳)خداوند در این آیه هدف از خلقت انسان را شناخت خود و دیگران بیان فرموده که انسان با شناخت خود و دیگران ، به وجود اشتراک و افتراق با دیگران پی می برد و تمایزی میان خود و دیگران قایل می شود ؛همین تمایز است که نظام فکری و ارزشی او را خلق کرده و سبب می شود . ضرورت بحث از هویت در این است که داشتن تعریفی از خود اولین قدم در ایفای نقش و از مقدمات انسان بودن است ، از ابتدای ظهور برکره خاکی ، انسان مرتب از کیستی و چیستی خود پرسیده است (فرهنگ رجایی ،۱۳۸۶ ) و ازدیگر ابعاد مانند روانشناسی که شکل گیری هویت را از دوران کودکی به جهت جلوگیری از بحران های هویت که در سنین نوجوانی گریبانگیر نوجوانان و جوانان خواهد بود ، لازم می داند و از بعد جامعه شناسی نیز اریک فروم از بحران هویت به عنوان بزرگترین مشکلات فلسفه جدید نام می برد و وایتهد از آن به عنوان فقدان هویت و به تعبیری که از آن امروزه برای ازخود بیگانگی به کار می رود اشاره دارد (شرفی ،۱۳۸۰ ،۲ )از سوئی دیگر جهان در طی دو دهۀ اخیر ، شاهد پدیده ای به نام « جهانی شدن » بوده است . این پدیده نه تنها بر اقتصاد و سیاست بلکه بر فرهنگ ملت ها نیز تاثیر گذاشته و نگرش ها ، ارزش ها ، باورها ، آداب و رسوم و حتی نوع پوشش مردم را تغییر داده است. ( مهدی گلشنی ، رضا غلامی ،۱۳۸۷،۳)پس قابل پیش بینی است که اگر این پدیده فرهنگ را که اصلی ترین مولفه هویت می باشد را تحت تاثیر قرار می دهد جریان شکل گیری هویت را نیز تحت تاثیر خود در آورد .با توجه به آنچه گفته شد و اینکه در کشور ما در کلیه اسناد راهبردی کشور به مساله هویت ایرانی اسلامی توجه خاصی شده است و تاکید بسیار مدیریت بنیادی کشور به ترسیم و تدوین هرچه سریعتر الگوی اسلامی ایرانی می باشد، این انگیزه در پژوهشگر به وجود آمد که در پی یافتن عوامل شکل دهی هویت ایرانی اسلامی برآید چرا که با شناسایی عوامل تاثیر گذار بر این مقوله بسیار مهم ،والبته در گام بعد، برنامه ریزی های کوتاه مدت و بلند مدت ، در جهت تحقق و دستیابی دانش آموزان کشورمان به هویت اصیل ایرانی و اسلامی دست یابیم . بدین جهت پژو هشگر ،با بهره گرفتن از مفاهیم و نظریات علوم مختلف ، به بررسی مجراهای شکل گیری جریان هویت در میان دانش آموزان می پردازد . جریانی که پایان ناپذیر است و در طول عمر فرد تکمیل می شود اما قسمت پایۀ آن ، در دوران کودکی و نوجوانی شکل می گیرد. پس چه بهتر که این مسیر طولی همراه با عرضی در خور موضوع و آینده ساز باشد از این رو عوامل خانواده ، نظام آموزشی ، رسانه و ارتباطات جمعی ، گروهای همسالان و انواع بازیها که شایستۀ دورۀ سنی موردین پژوهش است ، از طریق معاونین پرورشی که بنا به وظیفه خود با این کودکان ارتباط تنگاتنگ تربیتی دارند و راه های نفوذ در آنان را به تجربه فراگرفته اند مورد سنجش و نظر سنجی قرار گرفته است
مولوی راجع به اینکه هرچه انسان بزرگ تر می شود صفات او قوی تر و ریشه دارتر می گردد مثلی می آورد آنجا که، مردی خاری درمعبرکاشت و مردم ازاین بوته خار در رنج بودند.او قول داد که سال دیگر آن را بکند و سال دیگر نیز کار ، را به سال بعد موکول کرد و سال های بعد نیز به همین ترتیب عمل کرد. ازطرفی، درخت، سال به سال ریشه دارتر می شد و خارکن ضعیف تر می گردید. یعنی میان رشد درخت و قوت او نسبت معکوس برقرار بود.حالات انسان نیز مانند خاربُن و خارکن است. روز به روز صفات درانسان ریشه های عمیق تری پیدا می کند و اراده ی انسان را ضعیف تر می کند، بنابراین قدرت یک جوان دراصلاح نفس خود ، از یک پیر بیشتراست. (مرتضی مطهری،۱۳۷۱، ۷۹-۸۰)
سعدی نیزمی گوید:
چوب تر را چنان که خواهی پیچ ، نشود خشک جز به آتش راست
هرکه درخوردیش ادب نکنند، در بزرگی ادب از او برخاست
مولوی و سعدی نیزبراین عقیده هستند که آموختن فضایل و تربیت فرزندان باید از سنین کودکی آغاز شود زیرا دراین سنین آمادگی و صلاحیت های لازم برای امرتربیت در آنان به میزان کافی وجود دارد.
وقتی محورتربیت، عمق بخش ملیت و تقوی دینی درکودکان و نوجوانان باشد،مسلماً فرزندان ازهرنوع آسیب های اخلاق و اجتماعی مصون می مانند زیرا که بسیاری از شرارت های افراد ناشی از نداشتن تربیت اصیل می باشد و درونی شدن ارزش ها باعث می شود آنان دربرابر این انحرافات مقاومت بیشتری داشته باشند. والدین و مربیان اگر بخواهند کودکان را با خود ملی و مذهبی آشنا کنند و این امر را در آنان درونی سازند،باید از سنین کودکی و نوجوانی شروع کنند،چرا که فردا دیراست.
۱-۴ ) هدف کلی تحقیق
بررسی تاثیر والدین ، نظام آموزشی ، رسانه ،گروه همسالان و بازی ها در شکل گیری هویت ایرانی و اسلامی دانش آموزان دوره ابتدایی جهت ارائه پیشنهادهای موثر
۱-۵ ) اهداف جزیی تحقیق
۱-بررسی تاثیر تحصیلات والدین در شکل گیری هویت ایرانی دانش آموزان دوره ابتدایی
۲- بررسی تاثیر تحصیلات والدین در شکل گیری هویت اسلامی دانش آموزان دوره ابتدایی
۳- بررسی تاثیر عرق ملی والدین در شکل گیری هویت ایرانی دانش آموزان دوره ابتدایی
۴-بررسی تاثیر اعتقادات شخصی والدین در شکل گیری هویت اسلامی دانش آموزان دوره ابتدایی
۵-بررسی تاثیر صلاحیتهای حرفه ای معلم در شکل گیری هویت ایرانی دانش آموزان دوره ابتدایی
۶- بررسی تاثیر صلاحیتهای حرفه ای معلم در شکل گیری هویت ایرانی دانش آموزان دوره ابتدایی