SWOT:یک از ابزارهای برنامه ریزی استراتژیک محسوب می شود، که برای ارزیابی قوت وضعف درونی یک سازمان ، و فرصت و تهدید های محیطی که یک سازمان با آن مواجه است به کار برده می شود. (ال- بیسایدی، ۲۰۱۴)^[۳۰]

نقطه قوت: عبارت است از شایستگی ممتازی که بوسیله آن سازمان می‌تواند در زمینه‌هایی مانند نوع منابع مالی، تصویر مثبت ذهنی میان خریداران، روابط مثبت با تأمین‌کنندگان و مواردی از این دست نسبت به رقبا برتر باشد. نقطه ضعف: نوع محدودیت یا کمبود در منابع، مهارتها و امکانات و توانایی‌هایی است که بطور محسوس مانع عملکرد اثر بخش سازمان بشود. عملکرد مدیریت نیز در تشدید نقاط ضعف موثر است.( پیرس و رابینسون،۱۳۸۹)
فرصت: عبارت است از یک موفقیت مطلوب عمده در محیط خارجی سازمان مانند شناخت بخشی از بازار که پیش از این فراموش شده بود. تغییر در وضعیت رقابت یا قوانین و بهبود در روابط با خریداران و فروشندگان( پیرس و رابینسون،۱۳۸۹).در این تحقیق فرصت­های شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان در پرسشنامه دوم بر اساس مولفه های باز شدن بازارهای خارجی،امکان تعامل مالی با شرکت های بزرگ داخلی و خارجی و مشارکت با ایشان،تکنولوژی جدید، امکان گسترش شعب در سطح استان ،وجود پتانسیل های بالا در بازار مالی داخل کشور و مشتریان بالقوه. اندازه گیری می شود.(کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۱]
تهدید: یک تهدید موفقیت نامطلوبی در محیط خارجی سازمان است مانند قدرت چانه زنی خریداران یا تامین‌کنندگان کلیدی،تغییرات عمده و ناگهانی تکنولوژی و مواردی از این است که می‌توانند تهدید عمده‌ا­ی در راه موفقیت سازمان باشند( پیرس و رابینسون،۱۳۸۹) در این تحقیق تهدیدهای شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان بر اساس مولفه های؛ ارائه خدمات جدید توسط رقبا،استراتژی های جدید بانک رقیب، رو به کاهش بودن اعتماد مشتری، وجود موانع تجاری خارجی،رکود اقتصادی،وجود تحریم های اقتصادی،وجود نیروهای متخصص در محیط خارج از شرکت،تغییرات نرخ ارز، نرخ تورم اندازه گیری می شود. (کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۲]
FMEA:یک ابزار نظام یافته برپایه کارگروهی است که درتعریف،شناسایی، پیشگیری،حذف یاکنترل حالات،علل واثرات خطاهای بالقوه در یک سیستم خدماتی به کارگرفته می شود،پیش ازآنکه خدمات نهائی،به دست مشتری برسند . که با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه می گردد. (کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۳]
محاسبه : RPN مقدار RPN از رابطه زیر حاصل می شود:
احتمال کشف یا شناسایی * احتمال وقوع * شدت =RPN
(از ۱ الی ۱۰ ) (از ۱ الی ۱۰ ) (از ۱ الی ۱۰۰۰ )
SMEA : یک ابزار مدیریتی در بخش تولید برای پیش بینی و مدیریت فرصت ها است ، به منظور تخمین میزان فرصت ها استفاده شده است ،در واقع این تکنیک فرصت های خارجی را به صورت سیستماتیکی کمی می کند. (ملکی و همکاران،۱۳۸۹)که با بهره گرفتن از فرمول زیر محاسبه می گردد. (کو اتال، ۲۰۰۷)^[۳۴]
ظرفیت و شناسایی * احتمال وقوع * میزان جذابیت = OPN
(از ۱ الی ۱۰ ) (از ۱ الی ۱۰ ) (از ۱ الی ۱۰۰۰ )
کارت امتیازی متوازن، کارتی است که درآن استراتژی به یک مجموعه یکپارچه از شاخص های مالی وغیرمالی ارتباط داده می­ شود. دررویکردکارت امتیازی متوازن،سازمان به چهاروجه مختلف؛ وجه مالی، وجه­ مشتری، وجه فرآیندهای داخلی کسب وکار، وجه رشدویادگیری تقسیم می شوند.(خاکی اتال، ۲)^[۳۵]
وجه مالی: شاخص­ های مالی،یکی از اجزاء مهم روش ارزیابی متوازن اند،این شاخص ­ها به ما می گویندچگونه اجرای استراتژی سازمان که جزئیات آن درشاخص­های انتخابی درسایر منظرها آمده است،به نتایج مطلوب وموردنظرمان در ارقام نهایی مالی منجرخواهدشد. )والمحمدی،۱۳۸۹ ) در این تحقیق، وجه مالی شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان بر اساس مولفه­های؛ وجود بودجه بندی صحیح و اصولی در شعب که موجب تقویت کنترل­های داخلی و در نتیجه تخصیص بهینه منبع مالی شرکت شود، وجود مدیریت استراتژیک مالی به منظور سیاست گذاری برای سرمایه گذاری های جدید و نیز ارائه به موقع و سریع گزارش ها و تحلیل مورد نیاز مدیران، وضعیت جذب منابع مالی شرکت(۴ سپرده اصلی) ،اندازه گیری می شود.(کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۶]
وجه مشتری: براساس این دیدگاه مدیران بایدبیانیهعمومی رسالت خود درخصوص مشتری رابه شاخصهای ویژه­ای ترجمه کنندکه واقعاًمربوط به مشتریان است. برای مثال شاخص میزان رضایت مشتریان ویاتعدادشکایات مطرح شده از سوی مشتریان )والمحمدی،۱۳۸۹) در این تحقیق وجه مشتری شعب بانک­مهر اقتصاد­استان گیلان بر اساس مولفه های؛( ارائه خدمات مشتری پسند، موقعیت جغرافیایی مناسب و دسترسی سریع به بازارهای داخلی، درک نیاز مشتریان ، مقبولیت بالای شعب در میان مشتریان، خوشنامی و اعتبار شعب، بواسطه صداقت نسبت به مشتریان و پاسخگویی به سلایق مختلف مشتریان،درصد مشتریان جدید،سهم بازار) اندازه گیری می شود. (کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۷]
وجه فرآیندهای داخلی کسب وکار: براساس این دیدگاه سازمانهابایدمشخص کنندکه در خصوص چه فرآیندهاوشایستگی هایی سرآمدهستند، تابه ارزش آفرینی برای مشتریان وپیروی سهامداران خود ادامه دهندوشاخصهای هریک ازآنان براندازه گیری به نحوی تعیین شودکه براساس آن مدیریت قادرباشد به آسانی قضاوت کندکه بین فرآیندهای داخلی و شایستگی هاومیزان واهمیت عملیاتی که کارکنان برای تأمین اهداف کلی سازمان صورت میدهندارتباط وجوددارد.)والمحمدی، ۱۳۸۹)در این تحقیق وجه فرآیندهای داخلی کسب وکار شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان بر اساس مولفه های؛ وضعیت کارایی واحد درون سازمانی شرکت، خدمات آنلاین،خدمات حاصل از POS &ATM ،خدمات پیشرفته اندازه گیری می شود.(کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۸]
وجه رشدویادگیری:براساس این دیدگاه و با توجه به رقابت شدیدموجوددر محیط­های کسب وکار،سازمانها علاوه­ بر­اعمال بهبود ­مستمردر­خصوص محصولات وفرآیندهای حال­حاضر خود،بایدتوانایی معرفی فرآیندهایی باقابلیت گسترده راداشته باشند. این دیدگاه همچنین به اهمیت تغییرات بنیانی درسازمانهااشاره می کند)والمحمدی،۱۳۸۹)در این تحقیق وجه رشد و یادگیری شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان بر اساس مولفه های ا اعتقاد مدیریت ارشد به ایجاد تغییر و افزایش بهره وری نیروی انسانی و تعهد شعب برای بهبود مستمر، رضایت کارکنان از شعب، وجود نیروی کار کافی در شعب، وجود نظام پیشنهادات در سطح شعب، دوره های آموزشی کارکنان،تعداد اسناد دریافتنی توسط کارکنان،اندازه گیری می شود. (کو اتال، ۲۰۱۱)^[۳۹]
بانک مهر اقتصاد: موسسه مالی و اعتباری مهر (موسسه قرض الحسنه بسیجیان سابق) با ایجاد زمینه های مساعد جهت رشد اقتصادی جامعه و ارتقاء سطح رفاه اجتماعی آحاد ملت به ویژه بسیجیان و رفع نیاز این عزیزان در تاریخ ۲۳/۹/۱۳۷۲ با سرمایه ای به ارزش ۱۰ میلیون ریال آغاز به کار کرد و از شروع فعالیت با توجه به نیاز مبرم کشور به تحول در زمینه سیستم بانکداری سنتی، ارائه خدمات بانکداری الکترونیکی را سرلوحه فعالیت بانکی و پولی خود قرار داده است. موسسه مالی و اعتباری مهر اولین موسسه مالی و پولی در کشور در زمینه ارائه سرویس‌های بانکداری مدرن، چون اینترنت بانک، موبایل بانک، ATM، تلفن بانک، خدمات POS، کارت هوشمند و ارائه سیستم‌های ONLINE بانکی و پولی می‌باشد.
موسسه مالی و اعتباری مهر با عنایت به مسئولیت اجتماعی خود و حضور موثر در عرصه‌های اقتصادی (پولی و بانکی) ضمن توسعه شعب خود در اقصی نقاط کشور (بیش از ۸۰۰ شعبه) خدمات گوناگونی در حمایت از پروژه‌های مولد و اشتغال‌زا، ازدواج، درمان، تحصیل و … ارائه نموده و همچنین در توسعه خدمات الکترونیک گام‌های اساسی برداشته است. همچنین خدمات دیگری شامل افتتاح انواع سپرده‌های سرمایه‌گذاری و سود مناسب، اعطای تسهیلات در بخش‌های صنعتی و تولیدی، مسکن، خرید خودرو و لوازم خانگی و خدمات اعتباری به مشتریان خود ارائه می کند. موسسه مالی و اعتباری مهر در راستای توسعه IT اقداماتی از قبیل راه‌اندازی سایت مرکزی، ایجاد بستر IT بیش از ۸۰۰ شعبه تحت پوشش، ایجاد COREBANKING با ظرفیت بالا و ایمن، راه‌اندازی سایت اطلاع رسانی و تجهیز ۸۵۰ دستگاه خودپرداز (ATM) درشعب را انجام داده است. سیستم جامع اتوماسیون بانکی موسسه در حال حاضر بزرگترین شعبه اتوماسیون در بین بانک‌های خصوصی محسوب شده و قابلیت‌های فراوانی از قبیل: اینترنت بانک، موبایل بانک، SMS بانک، تلفن بانک، ایمیل بانک و پایانه‌های فروش (POS) را دارا می‌باشد.از دیگر قابلیت‌های موسسه رویکرد بانکداری اسلامی است و تمامی معاملات بانکی موسسه به منظور تطابق با قوانین شرع مقدس اسلام مورد نظارت بوده و تاییدیه‌های شرعی مربوطه به صورت دوره‌ای اخذ می‌گردد.^[۴۰]
۱-۱۱ جمع بندی
در این فصل در قالب بیان مساله به معرفی مساله اصلی تحقیق پرداخته شد. پس از تدوین سوالات اصلی پژوهش به معرفی گام های محاسباتی پژوهش،و تعاریف مفهومی و عملیاتی هر یک از متغیرهای تحقیق پرداختیم.در فصل بعدی با بررسی انواع مدل های برنامه ریزی استراتژی با تاکید بر مدل SOWT و BSC همچنین مرور مطالعات پیشین در این زمینه به تشریح مبسوط تری از چهارچوب نظری پژوهش خواهیم پرداخت.
فصل دوم
ادبیات و پیشینه تحقیق
۲-۱-مقدمه
بانک ها، نقش مهمی در تحقق اهداف کلان اقتصادی و کمک به اجرای پروژه های استراتژیک کشور دارند،از طرفی هدف اساسی هر مؤسسه مالی به ویژه بانک‌ها جذب مشتری و به تبع آن جذب منابع در سطح جامعه و سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف اقتصاد می‌باشد.با توجه به اهمیت منابع انسانی و مالی در بانک ها و نیز استفاده بهینه از این منابع در مقابل فرصت ها و تهدیدات پیش رو، باید به برنامه‌‌ریزی استراتژیک در این بخش روی آورده شود.(سرآبادانی،۱۳۹۰)برنامه ریزی استراتژیک مشتمل بر هدف ها ی کلان سازمان و انتخاب گزینه ها و روش های مناسب بر تحقق آنها و تخصیص منابع لازم برای دستیابی به اهداف مذکور می باشد.(آیرلند و هیت،۲۰۰۳)^[۴۱]تا بدین ترتیب سازمان فعالیت­هایش را برای برآوردن نیازهای درحال تغییر محیط تطبیق دهد.(سید جوادین وتاب،۱۳۸۸) یکی از فعالیت های مرب
وط به تنظیم استراتژی، تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از محیط بیرونی و فعالیت های درونی بنگاه است. برای این منظور می توان ضمن بهره گیری از تکنیک SWOT و قرار دادن هر یک از نقاط قوت و ضعف داخلی شرکت در مقابل فرصت ها و تهدیدهای بیرونی، فعالیت های تدوین استراتژی بنگاه را به پیش برد. (لیتو، ۲۰۱۱)^[۴۲]که در این پژوهش به تدوین استراتژی با مدل SWOT برای شعب بانک مهر اقتصاد استان گیلان خواهیم پرداخت.لذا در این فصل ،ضمن بیان تعاریف استراتژی به بررسی مفاهیم مرتبط با آن و معرفی انواع مدلهای استراتژی، خصوصا مدل SWOT، خواهیم پرداخت. همچنین به تشریح دو مدل FMEA وSMEAمی پردازیم.سپس در انتها موارد استفاده شده تحقیق خود را ،با استناد به مقالات ارائه شده در این فصل بیان می کنیم.
۲-۲-برنامه ریزی استراتژی
در ذیل به تعاریفی از استراتژی می پردازیم:
استراتژی به عنوان وسیله ای جهت تعیین اهداف لازم برای انجام دادن اهداف تعریف میشود . به عبارتی ساده تر ، استراتژی وسیله ای برای رسیدن به اهداف مهم و بلندمدت شرکت است . اهداف معنی دار باید ویژه ، قابل اندازه گیری ، دست یافتنی ، نتیجه محور و زمان محور باشند.(چاهارباگی و فیورر، ۱۹۹۷)^[۴۳]
برنامه ریزی استراتژیک فرایندتعیین اهداف سازمان واتخاذتصمیم درباره طرحهای جامع عملیاتی واجرایی برای تحقق آن اهداف است.(انصاری و همکاران،۱۳۸۸)
یک رویکرد مناسب جهت فرموله کردن استراتژی باید برای به کارگیری، ساده ، مرتبط، مؤثر، کارآمد، سیستماتیک، دموکراتیک، درگیر با قسمت های مربوطه،انعطاف پذیر، به سادگی قابل فهم، جامع و مختصر باشد. (کو اتال، ۲۰۱۱)^[۴۴]
برنامه ریزی استراتژیک توسط “انجمن برنامه ریزی استراتژیک” بدین شرح تعریف شده است: فرایند تعیین،تنظیم، و توسعه سیستماتیک مقصد،دورنما،ماموریت،اهداف دوربرد،استراتژی،سیاست های اصلی و مهمترین هدف های کوتاه مدت در یک سازمان را برنامه ریزی استراتژیک می نامند.(شلالوند،۱۳۷۱)
برنامه ریزی استراتژیک مجموعه ای از تئوری ها و چهارچوب هایی است که به همراه ابزارها و تکنیک های تکمیلی برای کمک به مدیران برای تفکر،برنامه ریزی و اقدام استراتژیک طراحی شده اند.(لیتو، ۲۰۱۱)^[۴۵]
رویکردها و تکنیک های بسیاری را می توان برای تحلیل محیط های درونی و برونی سازمان و موارد استراتژیک و در نتیجه تدوین استراتژی ها به کار برد ، که از جمله تکنیک های تدوین استراتژی، ماتریس گروه مشاوره بوستون (BCG)^[46] ، ماتریس GE^[47] ، مدل پورتر^[۴۸] ، ۷S مک کینزی^[۴۹] ، SWOT ، QFD^[50] و کارت امتیاز متوازن می باشد.(ال بسایدی،۲۰۱۴ )^[۵۱]
۲-۳-مدل های برنامه ریزی استراتژیک:
که در ذیل به تشریح هر یک از مدل های برنامه ریزی استراتژیک می پردازیم.
۲-۳-۱-ماتریس گروه مشاوران بوستون:
ابتدایی­ترین و ساده ترین شکل از سبد تولیدات،ارائه سهم،رشد گروه مشاوران بوستونBCGاست. (خاتمی،۱۳۸۷)این مدل توسط گروه مشاوران بوستون و براساس منطق چرخه عمر بوجود می آید. در این مدل براساس مقادیر رشد بازار و سهم نسبی بازار شکل زیر تنظیم شده و جایگاه صنعت را با توجه به دو عنصر فووق الذکر مشخص می کنند که در شکل ۲-۱ مشخص است.اگر شرکت در خانه ستاره باشد،گفته می شود که شرکت در بهترین موقعیت ممکن قرار دارد.اگر در موقعیت علامت سوال باشد، گفته می شود که آیا سرمایه گذاری در شرکت به صلاحدید است یا خیر؟ اگر در موقعیت گاو شیرده است یعنی شرکت به مقدار زیاد تولید پول می کند و نیاز به سرمایه گذاری دارد.اگر در موقعیت سگ باشد باید هر چه زودتر شرکت از این موقعیت بد خارج شود.(گودرزی،۱۳۸۸)
شکل ۲٫۱ ماتریس گروه مشاوران بوستون:
۲-۳-۲-ماتریس GE
این مدل توسط شرکت جنرال الکتریک مطرح شد، در این مدل،در محور افقی جذابیت صنعت که می تواند شامل متغیرهای زیادی باشد و در محورهای عمودی نیز توانایی کسب، که در آن هم می تواند متغیرهای زیادی را در بر گیرد،درج می شود.ساختار مدل در شکل ۲-۲ نشان داده شده است.بر اساس این متغیرها وضعیت و موقعیت شرکت را تحلیل و در جدول مشخص می نماییم، متناسب با موقعیت، استراتژی مناسب انتخاب می شود.شکل ۲٫۲ شبکه نه خانه ای برنامه ریزی GE را نشان می دهد.
شکل ۲٫۲ شبکه نه خانه ای برنامه ریزی GE
جذابیت صنعت (محصول/ بازار)
کم متوسط زیاد
قوت های کسب و کار