راه یکی از عناصر اصلی شهر در دوران گذشته بود. این عنصر به حدی در حیات اجتماعی و اقتصادی شهر موثر بود که حتی محل وقوع بسیاری از حوادث در ادبیات کهن ایرانی است. از آنجائیکه در این دوران شکل شهرها تابعی از نحوه زندگی اجتماعی و اقتصادی ساکنین بود و ازطرفی دیگر در شکل گیری آن جنبه های دفاعی نیز ملحوظ می گردید. عموما غیر از محورهای اصلی شهر که از دروازه ها شروع می شد مابقی گذرها تابع شرایطی مانند مسائل اقلیمی و امنیتی بودند. همین شرایط موجب شکل گیری شبکه به صورت غیر منظم بود. معابر عموماً باریک و فقط قابل استفاده عابر پیاده بودند و فقط در معابر اصلی و یا محورهایی که به میادین مرکزی محله متصل می شد، عرض بیشتر شده و عبور اسب و یا گاری میسر بود. به مرور خیابان های عریض در حوالی محلات اعیان نشین و کنار باغ های بزرگ احداث گردید که در آنها کالسکه رفت و آمد می کرد.
احداث محلات جدید با بهره گرفتن از شیوه های معماری نو و تخریب محلات قدیمی، احداث معابر بزرگتر و عریض تر و همچنین گسترش استفاده از وسیله نقلیه موتوری در بین افراد جامعه موجب بروز دگرگونی عمیقی در شکل ظاهری شهر شد.
ورود اتومبیل در جامعه ایرانی موجب شد نیاز به شبکه ای مناسب جهت تردد این وسیله نقلیه احساس شود. در ابتدا چون تعداد این وسیله نقلیه بسیار کم بود عملاً مشکلات چندانی احساس نمی شد. علی الخصوص ابعاد شهرها چنان نبود که نتوان بخشی از آن را پیاده طی نمود. ولی افزایش تعداد وسیله نقلیه و رشد شهرها موجب بروز فشار روی سیستم شبکه معابر گشت و می بایست بستر مناسب جهت تردد فراهم می شد. لذا احداث خیابان های مناسب و تعریض برخی از محورهای موجود در دستور کار قرار گرفت. از سوی دیگر توسعه سریع شهر موجب می شد که نواحی جدیدالاحداث با فرض استفاده از اتومبیل ساخته شود.
ماحصل این حالت بروز دوگانگی در سیستم شبکه معابر بود. بخش های قدیمی عمدتاً بوسیله یک یا دو محور جدید به چند پاره تقسیم شدند و شبکه معابر آنها که با مقیاس انسانی طرح شده بودند با شبکه جدید همخوانی نداشت. در واقع از دیدگاه سلسله مراتبی بدین گونه بود که یک کوچه محلی، ناگهان به یک خیابان عریض شریانی متصل می شد. از این گروه شهرها شیراز، همدان ، یزد و اصفهان مثال بارز این ناهمگونی شبکه جدید و قدیم با یکدیگر می باشند. شبکه در واقع بیشتر نقش ایجاد حرکت و عبور و مرور را دارد و نقش اجتماعی آن کمتر مطرح است. در سال ۱۳۰۳ اولین مقررات عبور و مرور تحت عنوان “نظام نامه” درشکه های عمومی به تصویب رسید که درشکه ها را ملزم به پلاک گذاری و هدایت کنندگان آن را مشمول مقررات درشکه ر انی می کرد.
در سال ۱۰۳۱ اولین گواهینامه رانندگی در ایران صادر شد. در آن زمان فقط ۲۰ نوع علائم رانندگی وجود داشت. هفت سال بعد اولین آموزشگاه رسمی آموزش رانندگی توسط پنج تن از پیشکسوتان اتومبیل چی گری و مکانیک چی گری تأسیس و راه اندازی شد.
بین سالهای ۱۳۰۵ الی ۱۳۰۸ با افزایش ورود خودرو صدور گواهینامه رانندگی نیز آغاز گردید. طبقه بندی گواهینامه های اولیه رانندگی در ایران عبارت بود از: تصدیق درشکه چی، تصدیق گاری چی و تصدیق اتومبیل چی گری.
در سال ۱۳۱۸ آئین نامه راهنمایی و رانندگی از تصویب دادگستری گذشت. در این سال برای اولین بار شهربانی اقدام به تهیه گواهینامه های رانندگی به صورت دفترچه هفت صفحه ای و در قطع ۸*۱۱ سانتی متر نمود. در سال ۱۳۴۰ براساس قانون بودجه ۱۳۳۳ گواهینامه های دفترچه ای تبدیل به یکبرگ گردید. این گواهینامه در قطع ۶*۱۱ سانتی متر و مدت اعتبار آن در ۱۱ سال بود. در سال ۱۳۵۵ مدت اعتبار گواهینامه های رانندگی به ده سال افزایش یافت.

در سال ۱۳۴۷ برنامه های آموزش ترافیک توسط اداره پلیس اصفهان تهیه و به مرحله اجرا گذاشته شد. نمونه ای از این برنامه های آموزشی تحت عنوان” آشنایی رانندگان با مقررات راهنمایی و رانندگی” برای رانندگان دستگاه های دولتی توسط اداره پلیس اصفهان ارائه شده بود. شرایط دریافت انواع گواهینامه رانندگی در ماده ۲۲ آئین نامه راهنمایی و رانندگی مصوب سال ۱۳۴۷ مشخص شده است. بزرگترین خلا در این ماده، عدم توجه به امر آموزش متقاضیان است. علیرغم وجود آموزشگاه های رانندگی در سطح کشور، بعلت قانونمند نبودن امر آموزش و اختیاری بودن آن، آموزش توسط بستگان و یا آموزشگاه های تعلیم رانندگی و اغلب بدون رعایت استانداردهای موجود آموزشی انجام می شد.
هر چند در ایران چندین نوع گواهینامه شامل گواهینامه رانندگی خودرو، موتورسیکلت، ویژه و تراکتور چرخ لاستیکی وجود دارد ولی متأسفانه بدلیل عدم توجه به امر آموزش قبل و بعد از دریافت گواهینامه سطح فرهنگ رانندگی و توجه به قوانین، علائم و مقررات و حقوق سایرین در نزد اغلب رانندگان ایرانی بسیار پایین است. البته ذکر این مطلب نیز مهم می باشد که در از سال ۱۳۷۹ اخذ گواهینامه رانندگی در ایران، منوط به آموزش و تعلیم در آموزشگاه های رسمی و گذراندن مدت زمان آموزشی مشخصی تحت نظر مربیان مجرب می باشد.
یکی از علت های اصلی تراکم ترافیک شهری، ضعف فرهنگ ترافیکی در بین شهروندان می باشد. اینکه هنجارهای ترافیکی در جامعه چگونه تعریف شده اند و افراد چقدر خود را موظف به رعایت آنها می دانند، نشان از میزان فرهنگ پذیری افراد دارد.
پارسنز پدیده فرهنگ را از یک طرف محصول روابط متقابل و از طرف دیگر عامل تعیین کننده این روابط می داند. به پیروی از سنت مردم شناسان، پارسنز فرهنگ را آموزش و پرورش انتقالی و مشترک می داند.(توسلی؛ ۱۳۸۳) یکی از خصوصیات اساسی فرهنگ، انباشتگی و تغییرپذیری آن است. البته باید این نکته را نیز در نظر داشت که اصلاح و جایگزینی یک فرهنگ نیاز به زمان و حوصله فراوانی دارد. انسانها از بدو تولد با دو جریان جامعه پذیری و فرهنگ پذیری روبه رو هستند و هر دو جریان از طریق آموزش و آموختن برای فرد نهادینه می شود. یکی از اساسی ترین راهکارها جهت اصلاح فرهنگ ترافیکی در شهرها به ویژه در سیستم حمل و نقل “آموزش” می باشد.
آموزش فاصله بین شایستگی های موجود با شایستگی های مطلوب را پر می کند و باعث بالا رفتن حس رضایت شهروندان می گردد.(جوانبخت؛ ۱۳۷۸) هدف از آموزش ارائه باور و دیدگاهی جدید، اصلاح باورهای قبلی و حذف برخی اعتقادات غلط است. به عبارت دیگر هدف اصلی و نهایی آموزش، تغییر و اصلاح رفتار انسان است.
مسئولین جهت اجرای طرح آموزش فرهنگ ترافیکی، به طور عمده با ۳ گروه اصلی سروکار دارند. این سه گروه عبارتند از:
۱- عموم شهروندان (عابران پیاده، کودکان، نوجوانان، موتورسواران و کلیه شهروندان)؛
۲- کودکان زیر سن ۷ سال؛ و
۳- بزرگسالان (نوجوانان و جوانان-کلیه رانندگان وسایل نقلیه و مسئولان دست اندرکار در امر حمل و نقل و ترافیک شهری) (آواز و استادی؛ ۱۳۸۸)
به طور کلی برخی از سازمان ها و نهادهایی که می توانند این سه گروه را در امر آموزش یاری دهند عبارتند از:
۱- خانواده به عنوان اولین و اساسی ترین نهاد؛
۲- آموزش و پرورش؛
۳- شهرداری ها؛
۴- راهنمایی و رانندگی؛ و
۵-رسانه ها. (صدا و سیما- جراید و روزنامه ها)
هر یک از این نهادها از طرق مختلف می توانند در الگوسازی و اصلاح فرهنگ ترافیکی افراد تاثیر بسزایی داشته باشند. برگزاری کلاس های آموزشی، برگزاری کارگاه های عملی، برگزاری امتحانات متناوب جهت به روزرسانی اطلاعات رانندگان نسبت به قوانین جهت تمدید اعتبار مجوز رانندگی آنها، تهیه کتب آموزشی برای کودکان، نمایش الگوهای صحیح رانندگی در فیلم ها و حذف الگوهای غیر ارزشی دراین راستا، چاپ پوسترها و بروشورهای آمورشی، نصب تابلوهای اطلاع رسانی در سطح خیابان ها و بزرگراه ها از جمله راهکارهای مفید برای ارتقاء فرهنگ و آموزش شهروندان در زمینه مقررات راهنمایی و رانندگی می باشد.
۲-۱۰- چهارچوب نظری
بر اساس مفاهیم تشریح شده، در این قسمت به تفصیل و توضیح چهارچوب نظری مورد استفاده در این تحقیق خواهیم پرداخت. البته باید مدنظر داشت که در این تحقیق از تلفیق نظریه ها استفاده می شود. با توجه به اینکه در این مطالعه، سنجش اخلاق ترافیک شهروندان و میزان تخلفات رانندگی هدف اصلی می باشد، بنابراین باید به کمک نظریه های مختلف به شاخص هایی برای سنجش و ارزیابی این دو مفهوم دست یافت.
اخلاق ترافیک شهروندی مفهوم اصلی در این مطالعه می باشد. همان طور که گفته شد منظور از اخلاق ترافیک شهروندی میزان تعهد و پایبندی افراد به قوانین و مقررات وضع شده در حیطه راهنمایی و رانندگی در شهر اصفهان می باشد. برای سنجش اخلاق و ترافیک شهروندی، از نظریه چلبی استفاده می شود. چلبی برای تحلیل اخلاق، دو بعد اجتماعی و فرهنگی درنظر گرفته است.(چلبی؛ ۱۳۸۵) در مطالعه حاضر نیز برای سنجش اخلاق ترافیک شهروندی دو بعد اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفته می شود.
همچنین بنابر نظریه چلبی، تعهد رکن اصلی اخلاق مطرح شده است. وی تعهد را در سه سطح خرد، میانه و کلان دسته بندی می کند. سطح خرد مربوط به تعهد و احساس مسئولیت افراد نسبت به یکدیگر، سطح میانه، تعهد و احساس مسئولیت نسبت به سازما ن ها و سطح کلان احساس مسئولیت و تعهد نسبت به جامعه می باشد. در تحقیق حاضر، سطح میانه کاربردی ندارد. بنابراین تعهد به عنوان یکی از شاخص های بعد اجتماعی در دو سطح خرد و کلان در نظر گرفته می شود.
همچنین بنا بر نظریه های مطرح شده در زمینه اخلاق شهروندی، شاخص هایی چون اعتماد اجتماعی در دو سطح فردی و عمومی، مشارکت در عرصه های عمومی، حقوق و مسئولیت ها عنوان گردیده است. در تحقیق حاضر نیز تلاش می شود تا این شاخص ها را در دو بعد اجتماعی و فرهنگی اخلاق ترافیک شهروندی، گنجانده شود. همچنین از آنجایی که عدم رعایت قوانین راهنمایی و رانندگی به عنوان یک رفتار کجرو در این مطالعه مطرح گردید است، بنا بر نظریه های کجرفتاری که برخی از آنها در بخش قبلی تشریح گردید، عواملی چون عدم احساس تعلق، عدم پیوند اجتماعی بین فرد و جامعه، الگوپذیری افراد تحت تاثیر گروه های مختلف و همچنین رسانه ها به عنوان یک نماد تکنولوژی که وارد زندگی شهرنشینان شده است می توانند در بروز کجرفتاری در افراد تاثیر بگذارند. ولی به دلیل تاخر فرهنگی موجود مورد بهره برداری مفید قرار نمی گیرند. در این مطالعه تلاش شده است تا هر یک از این عوامل بنا بر مصلحت در ابعاد اجتماعی و فرهنگی جایگزین شده و مورد سنجش قرار گیرند.
بنابر نظریه مرتون، کجرفتاری محصول شرایط آنومی اجتماعی می باشد. بنابراین آنومی به عنوان یکی از شاخص های اجتماعی در این مطالعه فرض گردیده است.
بنابر نظریه هیرشی، ضعف بین پیوند افراد و جامعه موجب بروز کجرفتاری می گردد. این ضعف و عدم پیوند را می توان تحت تاثیر شاخص سرمایه اجتماعی مورد سنجش قرار داد. در اصل بنا بر نظریه پاتنام، روابط بین افراد با یکدیگر و همپچنین با ساختارهای اجتماعی تحت عنوان سرمایه اجتماعی یاد می شود. فقدان و یا ضعف این پیوند می تواند موجب کجرفتاری های اجتماعی افراد گردد. بنابراین یکی دیگر از شاخص های اجتماعی اخلاق شهروندی را سرمایه اجتماعی فرض می گردد.
بنابر نظریه ارتباطات اجتماعی ساترلند، رفتار کجرو تحت آموزش به فرد منتقل می گردد. این آموزش می تواند از گروه های اولیه فرد مانند خانواده، گروه های ثانویه مانند پلیس راهنمایی و رانندگی(در حوزه حمل و نقل و ترافیک) و رسانه های جمعی مانند رادیو و تلویزیون حاصل گردد. به طور کلی آموزش به عنوان یکی از شاخص های مهم فرهنگی در هر جامعه می باشد. بنابراین در بعد فرهنگی اخلاق شهروندی، الگوپذیری افراد از گروه های مختلف می توانند بیان گردند. علاوه بر شاخص های فوق، عوامل زمینه ای همچون جنسیت، سن، تحصیلات، شغل، وضعیت تاهل و وضعیت مسکن نیز می توانند درنظر گرفته شوند.
مدل نظری تحقیق
با توجه به نظریه های انتخابی پیشین، در این بخش به ترسیم مدل نظری مطالعه پرداخته می شود. شکل، این مدل را نشان می دهد.
مدل نظری تحقیق
اعتماد اجتماعی
مشارکت اجتماعی
آگاهی
تعهدات عمومی
تعهدات فردی
سرمایه اجتماعی
تعهدات اجتماعی
احساس عدم امنیت اجتماعی
احساس عدم اعدالت اجتماعی
ناکارآمدی قوانین
آنومی اجتماعی
تایثیر گروه های ثانویه
تاثیر گروه های اولیه

۹-استفاده از تصویر: استفاده از تصویر گرافیکی به گیرایی و جذابیت مطالب افزوده و از نقاط مثبت آن به حساب می آید.
پیشینه تحقیق
پشوتنی زاده (۱۳۸۴)در پژوهش خودبا عنوان «تعیین ویژگیهایی محتوایی مهم برای وب سایت های مخصوص نوجوانان ۱۴-۱۲ساله ایرانی »از مقایسه مهمترین ویژگیهای محتوایی سیاهه وارسی تنها وب سایت فارسی زبان نوجوانان ۱۴-۱۲ساله ،مشخص گردید فقط ۱۶ویژگی محتوایی (۱۸/۳۰%)در این وب سایت رعایت شده اند که بیانگر بی توجهی یا نا آگاهی مسئولان ذیربط نسبت به این گونه منابع اطلاعاتی نوین برای نوجوانان است.

مهاجر(۱۳۸۵)در پایان نامه کارشناسی ارشد خود از دانشگاه شیراز با عنوان «معماری اطلاعات از چشم اندازکودکان و نوجوانان:بررسی سایت های فارسی کودکان و نوجوانان در وب» با بررسی نقاط قوت و ضعف این وب سایت ها ، به وضعیت موجود در این زمینه پرداخته و چارچوبی را برای طراحی هرچه کاربرمدارانه تر آنها کرده است. یافته های این تحقیق نشان می دهدکه ۳۶درصد از وب سایت های مورد پژوهش،ملاک های لازم در طراحی بصری صفحات را رعایت کرده اندو ۵۵درصد از آنها ملاک های تعیین کننده در ارزشیابی محتوای صفحات را مدنظرقرار داده اند و در مجموع ۵۸درصد از ملاک های ارزشیابی توسط این وب سایت ها رعایت شده است.همچنین یافته های این تحقیق مشخص می کندکه طراحان وب سایت ^[۷]های مورد پژوهش،به اصول طراحی محتوابیش از طرا حی بصری آگاهی و توجه داشته اند و لزوم آگاه سازی هر چه بیشتر طراحان نسبت به نیازهای اطلاعاتی و رفتارهای اطلاع یابی متفاوت کاربران کودک و نوجوان ،در جهت طراحی هر چه کاربردی تر این منابع نوین اطلاعاتی ضروری به نظر می رسد.
حسن زاده(۱۳۸۶)در پایان نامه خود با عنوان«بررسی وضعیت سایت های ایرانی کودکان و نوجوانان در محیط وب»به بررسی ۲۱وب سایت مربوط به کودکان و نوجوانان ایرانی بر اساس سه معیار آدرس،محتواو جنبه های فنی یا طراحی سایت پرداخته است.
برادر و نجفی نیا(۱۳۸۷)در پژوهش خود با نام «ارزشیابی تارنما(وب سایت)^[۸]های مجله های الکترونیکی پیوسته ی کودک و نوجوان در ایران» به بررسی نقاط قوت و ضعف این وب سایت ها با بهره گرفتن از فرم سنجشی که بر اساس پنج مؤلفه ی محتوا و ساختار(از لحاظ طراحی بصری)ساختار(از لحاظ فنی) حق مؤلف و شاخص های کارکردی تنظیم شده است پرداخته اند.
چارچوب نظری تحقیق
۱– کنش متقابل نمادین : نظریه ای است که بر اهمیت ارتباطات^[۹] نمادین یعنی ژست ها و مهمتر از همه زبان در رشد فرد،گروه و جامعه تأکید می کند. این نظریه بیان می کند که رفتار اجتماعی ما به نقش ها و پایگاههایی که مورد پذیرش ماست،بستگی دارد. همچنین رفتار اجتماعی ما، بنابر گروهی که بدان تعلق داریم و نهادهایی که در آن ایفای وظیفه می کنیم شکل می گیرد. مانند نظریات پارسونز^[۱۰] و هربرت مید^[۱۱] و جورج زیمل^[۱۲].
۲ – ساختار- کارکردگرا : در این نوع ازنظریات که به آن نظریات همکاری و همسازی نیز می گویند،جامعه بر این اساس شکل گرفته که انسان ها به تنهایی نمی توانند زندگی کنند و از خود محافظت نمایند. این میل در حیوانات نیز وجود دارد.
۳- نظریه الگوی قدرتمند رسانه: این تظریه بر اساس منطق دورکیم بنا گذاشته شده است. به نظر وی پیچیدگی جامعه،اجماع کم،ناهنجاری،آشفتگی فردی و از خود بیگانگی روانی یا گوشه گیری می تواند رسانه های توده ای را قدرتمند نماید.
۴- در این مرحله که مبتنی بر پژوهش بر روی متون رسانه‌ای، مخاطبان و سازمان های رسانه‌ای در اواخر دهه ۱۹۷۰ می‌باشد، رویکرد جدیدی در خصوص تأثیر رسانه‌ها تحت عنوان «ساخت اجتماعی واقعیت» شکل گرفت. بر اساس این رویکرد، رسانه‌ها به واسطه ساخت معنا، تأثیر بسیار مهمی دارند.
۵- نظریات دی فلور^[۱۳] که رسانه ها بر مخاطبان سه نوع تاثیر می گذارند: ۱-تأثیر شناختی ۲-تأثیر عاطفی۳- تأثیر رفتاری.
۶- نظریه هژمونی فرهنگی
نظریه هژمونی فرهنگی را گرامشی^[۱۴] مطرح کرد. وی این اصطلاح را در رابطه با ایدئولوژی حاکم در جامعه به کار برد. از نظر این دیدگاه، نظریه سلطه ایدئولوژی، تصویر مخدوشی از واقعیت یا روابط طبقاتی بدست می دهد.آلتوسر^[۱۵]، نقش رسانه های همگانی را در انتشار ایدئولوژی حاکم برجسته می نمود.
۷- نظریات باندورا^[۱۶] درباره خشونت
مشهورترین مطالعات روا‌ن‌شناختی در مورد کودکان و رفتارهای پرخاشگرانه، مطالعات آلبرت باندورا هستند. باندورا معتقد بود که سه منشأ اصلی برای الگوهای پرخاشگری وجود دارد:
- خانواده
- خرده‌فرهنگ
-رسانه‌های گروهی
۸- نظریه کاشت گربنر^[۱۷] و خشونت رسانه ای.
۹- نظریات هابرماس درباره حوزه عمومی و تأثیرات وسایل ارتباط جمعی.
فرضیه ‏های تحقیق
۱- بین محتوی سایت های اینترنتی و اجتماعی شدن کودکان رابطه وجود دارد.
۲- بین تصاویر و نوشته های غیر اخلاقی در سایت ها و اجتماعی شدن کودکان رابطه وجود دارد.
۳- بین سایت های اینترنتی و تکامل فیزیکی و اجتماعی کودکان رابطه وجود دارد.
۴- بین نظارت وهمراهی وا لدین هنگام استفاده از سایت و روند اجتماعی شدن کودک رابطه وجود دارد.
سؤالات تحقیق
۱- آیا بین محتوی سایت های اینترنتی و اجتماعی شدن کودکان رابطه وجود دارد؟
۲- آیا بین تصاویر و نوشته های غیر اخلاقی در سایت ها و اجتماعی شدن کودکان رابطه وجود دارد؟
۳- آیا بین سایت های اینترنتی و تکامل فیزیکی و اجتماعی کودکان رابطه وجود دارد؟
۴- آیا بین نظارت وهمراهی وا لدین هنگام استفاده از سایت و روند اجتماعی شدن کودک رابطه وجود دارد؟
اهداف مشخص تحقیق
هدف از انجام این پژوهش تحلیل وب سایت های فارسی مربوط به کودکان ایرانی و معرفی مهمترین پایگاه های مفیدی که در اجتماعی شدن کودکان موثراست می باشد.
هدف دیگرراهنمایی کودکان برای گزینش یک وب سایت مناسب و کار آمد و همچنین کمک به طراحان برای طراحی این گونه وب سایت ها مطابق با معیارهای استاندارد روز جهان است. و همچنین رفع نگرانی والدین کودکان و همراهی و نظارت آنان باعث شکوفایی استعداد فرزندشان می شود. افزون بر آن این پژوهش در تلاش است. با تکیه بر یافته های خود رهنمودهایی برای طراحی وب سایت ها بر اساس نیاز اجتماعی رشد کودکان ارائه نماید.
فصل دوم
مبانی نظری تحقیق
تعریف مفاهیم اساسی
سایت^[۱۸]
تعریف مفهومی سایت: مجموعه ای از فایل های حاوی متن،تصویر یاگرافیک و… متصل به هم ،که غالباً شامل یک صفحه اصلی می باشدکه بر روی یک سرویس خدمات دهنده اینترنتی و یاهاست قرار دارند و به عنوان مجموعه ای از اطلاعات توسط یک فرد،گروه یا سازمان تهیه و نگهداری می شوند و عموم مردم می توانند بوسیله اینترنت به آن دسترسی داشته باشند.
تعریف عملیاتی سایت: به مجموعه کلیه صفحاتی که در اینترنت دارای یک آدرس مشخص هستند و کاربران می توانند آنها را مشاهده کنند،سایت گفته می شود.
اینترنت^[۱۹]
تعریف مفهومی اینترنت: اینترنت شبکه ای وسیع از کامپیوترهاست که در نقاط مختلف جهان قرار دارند و به یکدیگر متصلند از نگاهی دیگر اینترنت مجموعه پایان پذیری از پایگاه های داده^[۲۰] است که اطلاعات مختلف و متنوع فردی و جمعی انسان ها را در خود جمع آورده کرده است و هرروز نیز گسترش می یابد همین تعریف،بخوبی فرصت ها و نیز تهدیدهایی را که در ورای آن نهفته است،نشان می دهد پتانسیل های مثبت و کاربردهای مفیدی که جنبه های گوناگون زندگی انسان را تحت تأثیر قرار داده و تسریع،تسهیل و خلاقیت را برایش به ارمغان می آورد،بخشی از توانایی های معجزه آسای این شبکه است.
تعریف عملیاتی اینترنت:عبارتست از کلیه کامپیوترهایی که در سراسر دنیا به هم متصل هستند.شبکه ای که این کامپیوترهارا به یکدیگر متصل می سازدو متدهای انتقال اطلاعات روی این شبکه.
اینترنت متشکل از میلیونها کامپیوتر است که همگی مشابه شبکه بزرگی از تارهای عنکبوت به هم مرتبطند. برخی از کامپیوترها، میزبان اطلاعاتی می‌باشند و بقیه، برای افرادی مثل ما و شما، دسترسی به اطلاعات را فراهم می‌آورند.
ایجاد پایگاه های اینترنتی به سال ۱۹۶۹ یعنی زمانی که وزارت دفاع آمریکا، آژانس پروژه‌های تحقیقاتی گسترده ( ARPA ) را بنا کرد، برمی گردد.. اینترنت مالک خاصی ندارد و آژانس پروژه‌های تحقیقاتی گسترده، اینترنت را جهت تمرکززدایی اطلاعات به وجود آورد. بنابراین اینترنت برای عملکرد متکی به یک یا چند کامپیوتر نیست و هیچ شرکت یا دولتی مالک یا مدیر اینترنت نیست.
فضای مجازی^[۲۱]
تعریف مفهومی فضای مجازی: این فضا محیط الکترونیکی با محیط شبکه ای از کامپیوترها دانسته می شودکه با بهره گرفتن از جلوه های سمعی و بصری^[۲۲] سعی دارد تا اشیاء و واقعیت های سه بعدی جهان واقعی را مشابه سازی کند، اما ادعا می شود که فاقد مادیت فیزیکی هستند.
تعریف عملیاتی فضای مجازی: فضای مجازی به مجموعه هایی از ارتباطات درون انسان ها از طریق رایانه و مسائل مخابراتی ، بدون در نظر گرفتن جغرافیای فیزیکی گفته می شود. یک سیستم آنلاین^[۲۳] ، نمونه ای از فضای مجازی است که کاربران آن می توانند از طریق ایمیل با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. برخلاف فضای واقعی ،در فضای مجازی ، به جابجایی های فیزیکی نیاز نیست و همه ی کارها فقط از طریق فشردن کلیدها یا حرکات «ماوس» انجام می شود.
اجتماعی شدن
تعریف مفهومی اجتماعی شدن: تعامل بین یک شخص و محیط اجتماعی او را نشان می دهد که نتیجه آن یک سازش متقابل بین فرد و جامعه بوجود می آید . یا فرایندی است روانی-اجتماعی که بر پایه ی آن شخصیت اساسی تحت تأثیر محیط و مخصوصاً نهادهای تربیتی ،دینی و خانوادگی تشکل می یابد.
تعریف عملیاتی اجتماعی شدن :اجتماعی شدن ،رونداخذ معارف ،الگوها ،ارزش ها و نمادها می باشد. یا شیوه های عمل ،تفکر و احساس خاص گروه ها ،جامعه و تمدنی است که هر شخص مجبور به زندگی در آن است،این روند از بدو تولد آغاز و در تمام طول حیات ادامه می یابد و متوقف نمی شود مگر با مرگ.

آزمایش

R

T1

X

T2

کنترل

R

T1

-

T2

۳-۳- جامعه آماری
جامعه‌آماری این پژوهش شامل کلیهی متقاضیان جراحی بینی در شهر تهران بوده که از ابتدای سال ۹۲ لغایت سال ۹۳ به مطبهای متخصصین جراحی زیبایی مراجعه کرده بوده‌‌اند.
۳-۴- نمونه آما‌ری و روش نمونه‌گیری
نمونه‌گیری به صورت در دسترس بود. حجم نمونه با توجه به نوع پژوهش و همچنین پژوهش‌های گذشته ۳۰ نفر تعیین شد سپس به صورت تصادفی تعداد ۱۵ نفر از زنان متقاضیان جراحی بینی در گروه آزمایش و ۱۵ نفر دیگر در گروه کنترل تقسیم شده‌اند.
۴-۳-۱-معیار ورود
وجود میزان افسردگی و اضطراب در حد متوسط در بین مراجعین
عدم دریافت درمان روانشناختی دیگر در ۶ ماه گذشته
عدم وجود سابقه هرگونه اختلال روانی
عدم استفاده از داروهای آرام بخش یا داروهای اعصاب
۴-۳-۲-معیار خروج
تکمیل نکردن کامل پرسشنامه ها
عدم حضور در جلسات درمانی بطور منظم
۳-۵- ابزار گردآوری اطلاعات
۳-۵-۱- راهنمای افسردگی بک^[۶۷]
این پرسشنامه دارای ۲۱ ماده است که علایم جسمانی، رفتاری و شناختی افسردگی را اندازه‌گیری می‌کند. هر ماده دارای ۴ گزینه است که بر مبنای ۰ تا ۳ نمره گزاری می‌شود و درجات مختلفی از افسردگی از خفیف تا شدید را تعیین می‌کند. حداکثر نمره در این پرسشنامه ۶۳ و حداقل صفر می‌باشد.
۲۱ ماده پرسشنامه افسردگی بک به شرح زیر است:
غمیگینی،بدبینی، احساس شکست، نارضایتی، احساس گناه، انتظار تنبیه، بیزاری از خود، اتهام به خود، افکار خودکشی، گریستن، بی‌قراری، کناره‌گیری اجتماعی، بی‌تصمیمی، تصور تغییر بدنی، دشواری در کار، بی‌خوابی، خستگی پذیری، تغییر در اشتها، کاهش وزن بدن، اشتغالات ذهنی، کاهش علایق جنسی.
مقایسه این پرسشنامه با پرسشنامه افسردگی Hamilton (1960)، حاکی از آن است که پرسشنامه بک این امتیاز را دارد که به مهارت یا تعصب آزمایش کننده بستگیندارد و بیشتر به سنجش ویژگی‌های روانشناختی افسردگی می‌پردازد، تا ناراحتی جسمانی و فیزیولوژیک و همبستگی آنها با هم ۷۵/۰ است. این پرسشنامه توسط افراد زیادی طی سالها مورد مطالعه قرار گرفته است و به عنوان بهترین پرسشنامه در تعیین افسردگی شناخته شده است (بک و همکاران ۱۹۸۷ – ۱۹۶۱).
ویرایش دوم این پرسشنامه شکل بازنگری شده پرسشنامه افسردگی بک است، که جهت سنجش شدت افسردگی تدوین شده است(Brown and steer, 2000). فرم جدید تجدید نظر شده پرسشنامه بکدر مقایسه با فرم اولیه بیشتر با DSM-IV همخوان است. علاوه بر آن ویرایش پرسشنامه، تمامی عناصر افسردگی را بر اساس نظریه شناختی افسردگی نیز پوشش می‌دهد.
این پرسشنامه همانند ویرایش نخست از ۲۱ ماده تشکیل شده که آزمودنی برای هر ماده یکی از ۴ گزینه‌ای که نشان دهنده شدت علامت افسردگی در مورد خویش است را بر می‌گزیند. هر ماده نمره‌ای بین ۰ تا ۳ می‌گیرد و به این ترتیب نمره کل پرسشنامه دامنه از ۰ تا ۶۳ دارد.

پرسشنامه افسردگی ویرایش دوم چهار ماده از ویرایش قبلی را نداشته و به جای آن‌ها ماده‌‌های دیگری در پرسشنامه افزوده شده‌اند. همچنین در این پرسشنامه ۲ ماده ( ۱۶ و ۱۸) به گونه‌ای ویرایش شده‌اند که به شدت افسردگی بیشتر حساس باشند. این پرسشنامه در جمعیت ۱۳ سال به بالا قابل استفاده‌اند.
۲۱ ماده پرسشنامه افسردگی بک در سه گروه نشانه‌های عاطفی، شناختی و نشانه‌های جسمانی طبقه‌بندی می‌شوند. علایم هریک از این طبقات در جدول زیر ارائه شده است.
جدول(۳-۲) نشانه‌های افسردگی

طبقات

علامت اختصاری

تعداد عبارات

نشانه ها

نشانه‌های عاطفی

A

۸

فرضیه ۲-۱: به منظور افزایش قابل توجه سهم بازار نسبت به سایر شرکتهای بیمه در استراتژی بازاریابی یکسان پیشنهاد می گردد هر کدام از شرکتهای بیمه در بکارگیری ecrm تحلیلی پیشتاز گردند و نسبت به بکار گیری از این سیستم اقدام نمایند.
فرضیه ۲-۲: پیشنهاد می گردد در جهت لینک کردن و برقرای ارتباط ecrm در شرکت بیمه با پایگاه داده ها و اطلاعات سایر شرکتها، موسسات و مراجع دولتی و خصوصی کشور که می تواند امکان دسترسی شرکت بیمه به اطلاعات بخشهای مختلف مشتریان بالقوه و بالفعل در بازار بیمه ای ای کشور در جهت تعیین و اجرای استراتژی تفکیکی را فرآهم نماید توسط شرکتهای بیمه اقدام گردد.
فرضیه ۲-۳: شرکت های بیمه در ایران باید متغیرهای کلیدی در مورد مشتریان و محصولات خاص خود را شناسایی و کنترل کنند. برای یک شرکت بیمه این متغیرهای کلیدی می توانند تغییر در تقاضای محصولات بیمه ای و یا ظهور یک بیمه نامه جدید باشد. بنابراین پیشنهاد می گردد اطلاعات و معیارهای لازم درباره هر یک از متغیرهای کلیدی را شناسایی، ردیابی، نظارت و در سیستم ecrm لحاظ نمود. به عنوان مثال مرتباً فروش های صورت گرفته در صنعت بیمه کنترل و بر اساس اطلاعات به دست آمده، استراتژی را مورد بازنگری مجدد قرار داد. البته طبق نتایج فرضیه، تاثیر ecrm تحلیلی بر انتخاب استراتژی بازاریابی تمرکزی بی اهمیت می باشد.

۴.۵ محدودیت های تحقیق

مفهوم طرز تلقی به مجموعه کلی تعصبات، اندیشه ها، قضاوت ها و نظرات درباره هر موضوعی اتلاق می شود. طرز تلقی آشکار نمی شود، مگر اینکه انگیزش خاصی برای ابراز آن وجود داشته باشد و یا به عبارتی زمانی که مورد سوال قرار گیرند به گونه ای بیان یا نوعی رفتار بروز می کنند. اما طرز تلقی نمی تواند با یک سوال اندازه گیری شود(ایران نژاد پاریزی، ۱۳۸۵). به خاطر اینکه لزوماً اندیشه ها در عرصه عمل همان گونه که ابراز می شوند، بروز نمی کنند.
از یک طرف یافته ها و نتایج این پژوهش ممکن است به واسطه محیطی که پژوهش در آن شکل گرفته محدود شود.از طرف دیگر نتایج این مطالعه به واسطه معیار های مورد استفاده برای سنجش تاثیر مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی بر انتخاب استراتژی بازاریابی در صنعت بیمه ایران محدود شده است. هر چند روایی و پایایی معیارها و ابعاد، سنجه های مورد استفاده تائید شده است و انتخاب آنها برای این پژوهش قابل دفاع است اما در انجام پژوهش های آتی، بررسی ها و مطالعه های تکمیلی و عمیق تر ممکن است به پذیرش معیار های تازه ای که مبین رویکردی جدید درباره مدیریت ارتباط با مشتری الکترونیکی وانتخاب استراتژی بازاریابی در صنعت بیمه ایران، منجر شوند.
قابلیت تعمیم نتایج این پژوهش نیز ممکن است به واسطه وجود متغیر های مداخله گری که در فرایند پژوهش بر روابط تاثیر گذارده باشند اما از دید پژوهشگر مستتر شده باشند، کاهش یابد.
در پژوهش فوق محدودیت هایی وجود دارد که می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- بزرگترین ومهم ترین محدودیت تحقیق نوپا بودن ecrm در ایران و خصوصاً در صنعت بیمه ایران می باشد و ساختار سنتی و نامناسب در شرکت های بیمه در زمینه شناسایی بازار و انتخاب استراتژی بازاریابی، که صنعت بیمه در ایران نتوانسته به جایگاه واقعی خود در مقایسه با سایرکشورها برسد. لذا نمی توان اجرا و اثرات ecrm در صنعت بیمه ایران را به طور کامل و محسوس مورد پژوهش قرار داد.
- عدم همکاری و تمایل به ارائه اطلاعات و تکمیل پرسشنامه توسط برخی از شرکتهای بیمه بهانه های نبود وقت، عدم حوصله و عدم علاقه.
- عدم ارائه اطلاعات صحیح و کاربردی توسط شرکتهای بیمه با توجه به عدم تسلط و شناخت کافی از ecrm در صنعت بیمه

۵.۵ پیشنهادات برای تحقیقات آتی

-از آنجا که در مدل مورد مطالعه از ecrm وانتخاب استراتژی بازاریابی به عنوان دو متغیر استفاده شده و این دو متغیر یکدیگر را تحت تاثیر قرار می دهند در مطالعات آینده می توان تاثیر ecrm را بر متغیر های دیگری در سازمان مانند فروش و ارائه خدمات مورد بررسی قرار داد.
-در تحقیقات آینده می توان تاثیر وارتباط عوامل بیرونی و عوامل تاثیر گذار با متغیرهای وابسته و مستقل را نیز مورد بررسی قرار داد تا از این طریق تاثیر این اجرا را بطور کامل و دقیق تری بررسی نمود.
-اگر محققین آتی این تحقیق را در شرکت ها و موسسات دیگری که این سیستم را اجرا نموده اند اجرا گردد هم نتایج بیشتری به دست خواهد آمد و هم اینکه آن نتایج قابلیت تعمیم پذیری بیشتری خواهند داشت.

منابع

منابع فارسی

• • آذرعادل، مومنی م، ۱۳۹۲، آمار و کاربرد آن در مدیریت، جلد دوم، انتشارات سمت، تهران

• • ابراهیم پور، عاملی محمد، ایوبی مبرهن حمیدرضا، معرفی ecrm و بررسی نقش و اهمیت آن در بازاریابی رابطه مند و مدیریت ارتباط با مشتریان در صنعت بیمه، بانک مقالات بازاریابی، www.marketingarticles.ir ،۱۳۹۰

• • اخوان پیمان، دهقان بنادکی مجید، فرجام هادی، طراحی چارچوبی جامع برای ارزیابی نظام مدیریت ارتباط با مشتری (مطالعه موردی : صنعت برق)، نشریه بهبود مدیریت، سال پنجم، شماره۱، تابستان ۹۰

• • اسماعیل پور مجید و قریحه محبوبه ، بررسی مدیریت ارتباط با مشتری سنتی و الکترونیکی ارائه یک مدل مفهومی برای نقش خدمات بیمه ای، پنجمین کنفرانس و جشنواره کسب و کار بیمه ، بهمن ۹۱

• • الهی شعبان، حیدری بهمن،۱۳۸۷، مدیریت ارتباط با مشتری ، شرکت چاپ و نشر بازرگانی

• • امینایی چترودی احسان، بررسی سیر تحول بازاریابی تا به امروز/مدیریت ارتباط با مشتری یا (crm)، روزنامه دنیای اقتصاد، www.donya-e-eqtesad.com، ۱۵/۰۴/۹۲

• • امینی زارع رامین ، جایگاه صنعت بیمه در ایران وجهان، پایگاه مقالات بیمه ای، www.bih.ir، ۱۳۸۹

• • ایران اقتصادی، روزنامه ایران، شماره ۵۳۵۹ ، تاریخ ۱۷/۲/۹۲، صفحه ۸

• • باقری سیدمحمد، حدادی شهربانو، سازواری مریم، مدیریت ارتباط با مشتری در محیط مجازیE-CRM ، پایگاه مقالات علمی مدیریت،۱۳۹۱

• • پژوهشکده بیمه، انواع بیمه در ایران، www.irc.ac.ir، ۱۳۹۳

• • پژوهشکده بیمه، تحلیل کمی و کیفی ضریب نفوذ صنعت بیمه کشور، www.irc.ac.ir، زمستان ۱۳۹۲

• • جراحی محمد حسین، اردکانی سعید، زارعیان محمد، بررسی نقش فناوری اطلاعات در استقرار مدیریت ارتباط با مشتری به صورت الکترونیکی،۱۱/۰۹/۸۸

• • حسن زاده علی، عسگری محمد مهدی، کاظم نژاد مهدی، بررسی جایگاه صنعت بیمه در اقتصاد و بازار سرمایه ایران، فصلنامه صنعت بیمه، ۱۳۸۹، سال بیست و پنجم، شماره ۲، صفحه ۱۶۵ تا ۱۹۹

• • خاکی غ، ۱۳۹۰، روش تحقیق در مدیریت، تهران، ناشرمرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی، چاپ ششم

• • خوش نیام پردیس، گل محمدی هاجر، پایان نامه تاثیر اجرای ecrm بر نحوه سرویس دهی به مشتریان (بررسی موردی بانک کشاورزی) ، ۱۳۸۸

• • دهدشتی زهره، بابایی نژاد سید مرتضی، عوامل موثر در پیاده سازی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری در شرکتهای بیمه (شرکت سهامی بیمه ایران) فصلنامه صنعت بیمه ، سال ۲۴ ، شماره ۳ و ۴ ، پائیز و زمستان ۸۸ صفحه ۳ تا ۳۲

• • رجوعی مرتضی ، مدیریت بازاریابی در شرکت های بیمه: توسعه یک مدل مفهومی، دومین کنفرانس بین المللی بازاریابی خدمات مالی،سایت مقالات فارسی، www.farsipaper.ir، ۱۳۸۹

• • روستا احمد، داور ونوس ، ابراهیمی عبدالحمید، ۱۳۹۰، مدیریت بازاریابی ، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات سمت

• • سکاران اوما ۱۳۹۰، روش های تحقیق در مدیریت ، ترجمه محمدصایبی و محمود شیرازی و انتشارات موسسه عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه ریزی ، چاپ پنجم

• • سهامیان مقدم جواد، چالش های صنعت بیمه، سایت بیمه ایران ، www.iraninsurance.ir ، ۱۳۹۰

• • سیجانی اردوان، سیستم مدیریت ارتباط با مشتریان (CRM) چیست، www.sazinco.ir، ۱۳۹۳

• • شمیرانی معین، مدیریت ارتباط با مشتری در محیط مجازی، آرشیو مقالات مدیریتی ، www: maghale-modiriat، ۱۳۹۱

• • شهرکی علیرضا، ملاشاهی علیرضا، چهکندی محسن، بررسی سیستم مدیریت ارتباط با مشتری در نظام بانکی ایران، ۱۳۹۱

• • عباداله زاده بهرام، متدولوژی فازی و فرانوگرایی در مدیریت صنعت بیمه، تازه های جهان بیمه، شماره ۱۵۰ و ۱۵۱، ۱۳۹۲

• • عباسی، محمد رضا و ترکمنی محمد، مدل نظری اجرای مدیریت ارتباط با مشتریcrm ، بررسی بازرگانی، شماره ۴۷، ۱۳۸۹

• • عنایت تبار محمد، مدیریت ارتباط با مشتری در محیط الکترونیکی ، سایت مدیریت جامع اطلاعات شرکت ماهان ، www: mahanco.com،۱۳۹۱

• • صفرآبادی فراهانی ایمان، انتخاب استراتژی بازاریابی مناسب، بهار ۱۳۹۰

• • فرد، آر. دیوید (۱۳۸۶)، مدیریت استراتژیک، چاپ یازدهم، ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی، تهران، دفتر پژوهش های فرهنگی.

• • قاموس شیده، نگاهی به مدیریت ارتباط با مشتری در بازار جهان و ایران، http://crm.armitis.comدی ۱۳۹۰

• • کاتلر فیلیپ و آرمسترانگ گری،۱۳۸۹، اصول بازاریابی، ترجمه مهدی زارع، تهران، نشرمهرجرد

• • کریمی آیت، توسعه نیافتگی بیمه در ایران، نشریه ایران ،  ۱۶/۱۲/۱۳۸۹

• • کن آیرونز و گرین دیوید، ۱۳۹۰، بازریابی بیمه، چاپ دوم، ترجمه پری میرزایی رضایی، تهران، پژوهشکده بیمه

• • کیون ، ریمون و وان کامپنهو دلوک ۱۳۷۵، روش های تحقیق در علوم اجتماعی ، ترجمه دکتر عبدالحسین نیک گوهر ، تهران نشر توتیا چاپ پنجم

• لاولاک، کریستوفر و لارن رایت (۱۳۸۲)، اصول بازاریابی و خدمات، ترجمه ابوالفضل تاج زاده نمین، تهران، انتشارات سمت

ساختار سازمانی موضوعی است که اکثر افراد در موقعیتهای کاری، کمتر در خصوص آن به تفکر میپردازند. افراد هر روز به سر کار خود رفته و وظایف خویش را انجام میدهند اما در خصوص چگونگی سازماندهی سازمان نمیاندیشند. ساختار سازمانی، هم برای سازمان و هم برای اعضای آن مفهوم و عاملی بسیار کلیدی تلقی میشود که میبایست به دقت در خصوص آن اندیشید. از اینرو میبایست به دقت در خصوص آن اندیشید. زیرا یکی از پیامدهای ساختار سازمانی، موفقیت ها و شکستهای سازمان و اعضای آن میباشد (فونشن، ۲۰۰۷).

ساختار روش و رویهای است که به وسیله آن فعالیتهای سازمان تقسیم، سازماندهی و هماهنگ میشوند. از اینرو ساختار به کنترل اعمال اعضای سازمان میانجامد (رابینز و جاج، ۲۰۰۹؛ اعرابی، ۱۳۷۶). در واقع ساختار میدانیاست برای کنشهای سازمانی در سطوح مختلف (هال، ۲۰۰۲). با چنین تعریفی، ساختار عملاً قلمرو وسیعی مییابد که دارای ابعاد، عناصر و ویژگیهای خاص خود میباشد. بر همین اساس، ساختار سازمانی، بسته به ترکیب ابعاد، عناصر و ویژگیهای خود، در انواع مختلفی متجلی خواهد شد. بدیهی است که هر نوعی نیز به نوبه خود، کارکرد و به تبع اثرات ویژه خود را خواهد داشت. لذا ملاحظه میشود که ساختار سازمانی میتواند نقش و اثر تعیینکنندهای در کیفیت عملکرد و اثربخشی سازمان در سطوح و رده های مختلف داشته باشد.
در نگاهی دیگر، ساختار سازمانی برآیند چرخه پویای تفکیک و یکپارچگی میباشد. بدین معنا که تفکیک در سازمان از طریق تقسیم کارویژههای (کار، نقش و عملکرد) مختلف میان اجزای یک مجموعه سازمانی، رخ میدهد. این مهم (تفکیک) منجر به ایجاد فشار فزاینده برای برقراری ارتباط و هماهنگی میان اجزا میگردد. این امر نیز به نوبه خود به یکپارچگی سازمانی میانجامد. تحقق این مهم (یکپارچگی سازمانی) خود از طریق ایجاد یک واحد مدیریتی یا سیستمها و روش های واحد یا هماهنگ انجام میپذیرد. حال چنانچه یکپارچگی با رشد سازمان هماهنگ گردد، خود تفکیک مجدد را ایجاب مینماید. تفکیک مجدد نیز خود منجر به یکپارچگی مجدد میشود. پس بر اساس پویاییهای داخلی واقتضائات محیطی میبایست تفکیکها و یکپارچگیهای متفاوتی ایجاد نمود. به عبارتی دیگر، متناسب با شرایط درونی و برای پاسخگویی معنادار به اقتضائات محیطی میبایست به طور مستمر (دائم نه بلکه لحظه به لحظه) به طراحی تفکیک و یکپارچگیهای پویا اقدام نمود. از اینرو میبایست همواره درصدد برقراری تعادل پویا بین این دو مفهوم بود (هچ، ۱۳۸۷).
سازمان به منظور برقراری چنین تعادل پویایی ابتدا میبایست توجه ویژای به استراتژی سازمانی داشته باشد. ساختار از اهداف و استراتژیهای سازمانی منتج میگردد (اعرابی، ۱۳۷۶)؛ و میزان تناسب یک نوع ساختار در یک سازمان و با شرایط آن، به استراتژی آن سازمان بستگی دارد (فونشن، ۲۰۰۷). زیرا استراتژی هر سازمان، منشأ و موجد ساختار آن سازمان است (اعرابی، ۱۳۷۶). از اینرو مبتنی بر الگوی"MIT90″، ساختار میبایست به طور مستمر متناسب با استراتژی توسعه و تغییر یابد.
۲-۱-۱-۲- کارکردهای ساختار
صاحبنظران متعددی نظیر رابینز و جاج (۲۰۰۹)، هال (۲۰۰۲)، ترکزاده (۱۳۸۸)، هچ (۱۳۸۷) و اعرابی (۱۳۷۶)، کارکردهای مختلفی را برای ساختار سازمانی برشمردهاند که از جمله آنها میتوان به موارد زیر اشاره نمود:

• • طراحی الگوی تعاملی سازمان

• • شکلدهی و جهتدهی ماهیت کل سازمان

• • انتظامبخشی کل سازمان

• • شکلدهی قابلیت‌های کارکردی سازمان و تبعات عملکردی منتج از آنها

• • شکلدهی مناطق فعالیت سازمان

• • کنترل رفتار و اعمال اعضای سازمان

• • زمینهسازی جهت اعمال قدرت

• • پیونددهی افراد با سازمان و اثربخشی

• • ایجاد روابط سستپیوند و یا سختپیوند با محیط تعاملی سازمان

ملاحظه میشود که ساختار با کارکردهای متعدد و متکثر خود از طریق نفوذ در و بر رفتار سازمانی افراد (در سطوح مختلف فردی، گروهی و سازمانی)، مناطق فعالیت آنان، تعاملات سازمان با محیط تعاملی خود و کیفیت آن، ماهیت کل سازمان را تحت تاثیر خود قرار می دهد؛ و بدین ترتیب آن را انتظام میبخشد. لازم به ذکر است آنچه که موجب اهمیت ساختار سازمانی میشود ویژگیها، قدرت جهتدهی و پیشبرندگی آن در سازمان، کارکردها و قابلیت‌های کارکردی ناشی از آن میباشد.
۲-۱-۱-۳- ابعاد ساختار سازمانی
در یک نگاه ساختار دارای دو بعد و در نگاهی دیگر دارای سه بعد است. در نگاه اول ساختار دارای ۲ بعد میباشد: ابعاد عمودی و افقی. بعد عمودی ساختار سازمانی، سازمان را در دو حالت تخت و بلند و بعد افقی، سازمان را در دو حالت پهن و باریک شکل میدهد. بعد افقی بیانگر نحوه تقسیم کار در یک سازمان میباشد. تقسیم کار یعنی به جای آنکه همه افراد همه کارها را انجام دهند، هر فرد وظیفه خاصی را انجام دهد. بعد عمودی بیانگر حیطه کنترل و سلسله مراتب سازمانی است. حیطه کنترل به تعداد زیردستانی که به طور مستقیم زیر نظر یک مدیر فعالیت میکنند و به او گزارش میدهند، اشاره دارد. سلسله مراتب سازمانی نشان میدهد که در ساختار سازمانی قدرت و اختیار چگونه توزیع شده است (فونشن،۲۰۰۷؛ علاقهبند، ۱۳۸۴). در نگاه دیکر، ساختار دارای سه بعد رسمیت، پیچیدگی و تمرکز میباشد. پیچیدگی، اشاره به میزان تفکیک عمودی و افقی دارد. تمرکز بیانگر آن است که تصمیمگیری در چه سطحی از سازمان صورت میپذیرد. رسمیت، به حدی که قواعد و مقررات، خط مشیها و رویه ها در سازمان اعمال میشود، اشاره دارد (هچ، ۱۳۸۷؛ علاقهبند، ۱۳۸۴؛ دفت، ۱۳۷۹؛ رابینز، ۱۳۷۸). البته هوی و میسکل (۲۰۰۵ و ۲۰۰۸) ساختار را در چهار بعد رسمیت، تمرکز، فرایند و زمینه برشمردهاند که در ادامه به آن پرداخته شده است. بعد زمینه، معرف ویژگیهای زمینهای نظیر میزان اعتماد، صداقت و اعتبار، تعارض، یکپارچگی و احساس قدرت در افراد و بعد فرایند، بیانگر نحوه اتخاذ تصمیمات سازمانی و حل مسائل سازمانی است (هوی و میسکل، ۲۰۰۵ و ۲۰۰۸). همچنین بعد رسمیت ساختار، بیانگر مجموعه قواعد، مقررات و رویه های سازمانی (هوی و سوئیتلند، ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱؛ هوی، ۲۰۰۳؛ سیندن و همکاران، ۲۰۰۴)، و بعد تمرکز دربردارنده سلسله مراتب سازمانی است (سیندن و همکاران، ۲۰۰۴؛ گیلمور، ۲۰۰۷).
۲-۱-۱-۴- تئوریهای کلاسیک و نئوکلاسیک ساختار سازمانی
در تئوریهای کلاسیک ساختار سازمانی، ساختار دارای ویژگیهای زیر میباشد:

• • کنترل اعضای سازمان توسط مدیریت

• • سلسله مراتب سازمانی بلند

• • حیطه کنترل کوچک

• • قواعد و مقررات نوشته شده بسیار (فونشن، ۲۰۰۷؛ علاقه بند، ۱۳۸۴).

هم اکنون تمایلات مدرن در خصوص ساختار سازمانی منجر به پدیدار گشتن ساختارهای سازمانی مسطح گردیده است. در تئوریهای نئوکلاسیک ساختار سازمانی، ساختار دارای ویژگیهای زیر میباشد:

• • عدم اعمال کنترل از نزدیک توسط مدیریت

• • سلسله مراتب سازمانی مسطح

• • حیطه کنترل وسیع

• • انعطافپذیری

• • دخالت دادن اعضای سازمان در اتخاذ تصمیمات سازمانی

• • توجه به رضایت شغلی، انگیزش اعضا و اثربخشی سازمانی به عنوان هدف نهایی

• • توجه به خلاقیت و ارتقای آن

• • ارتقای خودمختاری (فونشن، ۲۰۰۷).

۲-۱-۱-۵- نوعشناسی ساختار سازمانی
ساختار سازمانی همانند سایر مولفه های سازمانی، دارای انواع متعدد و متفاوتی است؛ و هر کدام دارای اصول، ابعاد، عناصر، فرایندها، پویایی، قابلیت‌های کارکردی و تبعات عملکردی خاص خود میباشد. آنچه که بیش از همه منجر به ایجاد تفاوت در انواع ساختار میگردد، قدرت جهتدهی به ماهیت کل سازمان و قابلیت‌های کارکردی ناشی از هر نوع ساختار میباشد. خصوصاً اینکه محیط پویا، پیچیده و تحولات گسترده تغییر در ساختارهای سازمانی را اجتنابناپذیر ساخته است (حسنپور، ۱۳۸۲). در زیر انواع کلاسیک و جدید ساختار سازمانی معرفی شدهاند و در ادامه به شرح مختصر هر یک از آنها پرداخته شده است.
۲-۱-۱-۵- ۱- انواع کلاسیک ساختار سازمانی

• • ساختار کارکردی^[۴۲]

• • ساختار بخشی^[۴۳]

• • ساختار ماتریسی^[۴۴] (فونشن، ۲۰۰۷؛ هچ، ۱۳۸۷؛ دفت، ۱۳۷۹؛ رابینز، ۱۳۷۸).

۲-۱-۱-۵-۱- ۱- ساختار کارکردی
در این نوع ساختار، افراد دارای کارویژههای مشابه، به صورت نظام انسانی واحد گروهبندی میشوند. از بین انواع ساختارهای مطرح شده، این نوع ساختار دارای تناسب بیشتری با بعد عمودی ساختار است. این ساختار سطح بالایی از ثبات و کارایی را در سازمان موجب میشود (فونشن، ۲۰۰۷؛ هچ، ۱۳۸۷؛ دفت، ۱۳۷۹؛ رابینز، ۱۳۷۸). در این ساختار، محیط سازمان با ثبات و نسبتاً مطمئن است (اعرابی، ۱۳۷۶).
۲-۱-۱-۵-۱-۲- ساختار بخشی
در مسیر توسعه سازمانی، غالباً ساختار بخشی به عنوان ابزاری برای کاهش تصمیمگیری متمرکز تلقی میشود (هچ، ۱۳۸۷). در این ساختار، سازمان به واسطه بخشها و واحدهای سازمانی مختلف، خود را در قالب یک کل شکل میدهد. در واقع این نوع ساختار مجموعهای از ساختارهای کارکردی مجزا است که تحت مدیریت یک بخش واحد میباشد (فونشن، ۲۰۰۷؛ دفت، ۱۳۷۹؛ رابینز،۱۳۷۸). در این ساختار، محیط سازمان نامطمئن و متغیر است (اعرابی، ۱۳۷۶).