مفهوم اعتبار به این پرسش پاسخ میدهد که ابزار اندازهگیری تا چه حد خصیصه مورد نظر را میسنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازهگیری نمیتوان به دقت دادههای حاصل از آن اطمینان داشت. برای تعیین اعتبار پرسشنامه روش های متعددی وجود دارد که یکی از این روشها اعتبار محتوا میباشد.
اعتبار محتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل دهنده یک ابزار اندازهگیری به کار برده میشود. اعتبار محتوای یک ابزار اندازهگیری به سوالهای تشکیل دهنده آن بستگی دارد. اگر سوال های پرسشنامه معرف ویژگیها و مهارتهای ویژهای باشد که محقق قصد اندازهگیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار محتوا باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالهای تشکیل دهنده ابزار اندازهگیری معرف قسمتهای محتوای انتخاب شده باشد.
بنابراین اعتبار محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازهگیری است که همزمان با تدوین آزمون در آن تنیده میشود. اعتبار محتوای یک آزمون معمولاً توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین میشود. برای تعیین اعتبار محتوای ابزار اندازه گیری، پس از انجام مصاحبه های مختلف و کسب نظرات افراد متخصص و اساتید دانشگاه، اصلاحات لازم بعمل آمده و بدین ترتیب اطمینان حاصل گردید که پرسشنامه همان خصیصه مورد نظر محققین را می سنجد.
روایی سازه
برای تعیین روایی سازه ابزار اندازه گیری از روش تحلیل عاملی تائیدی استفاده شد. تحلیل عاملی یک روش آماری است که به منظور دستیابی به مجموعه کوچکی از متغیرهای مشاهده نشده که به آن متغیرهای نهفته یا عامل نیز می گویند، از طریق کوواریانس بین مجموعه ای از متغیرهای مشاهده شده که آن را متغیرهای آشکار نیز می نامند مورد استفاده قرار می گیرد. تحلیل عاملی هم چنین به منظور سنجش اعتماد یا پایایی و اعتبار یا روایی مقیاس اندازه گیری مورد استفاده قرار می گیرد.
در تحلیل عاملی تائیدی، محقق مطالعه خود را بر مبنای ساختار عاملی از پیش تعیین شده دنبال می کند و درصدد است تا صحت و سقم ساختار عاملی مجموعه ای از متغیرهای مشاهده شده را مورد آزمون قرار دهد. بنابراین براساس این تکنیک محقق ابتدا باید از طریق بررسی تئوری های و مطالعات قبلی و با بهره گیری از دیدگاه های خود ابتدا به تدوین مدل نظری اقدام کند تا در عمل بتواند آن را به محک تجربه زند. از این رو تحلیل عاملی تائیدی مورد ویژه ای از مدل معادلات ساختاری[۳۷] است، که به ساختار کوواریانس یا مدل روابط ساختاری خطی[۳۸] نیز معروف است. خصوصیات تحلیل عاملی تائیدی عبارتند از:
-
- این روش براساس یک مدل از قبل طراحی شده دنبال می شود که مبتنی بر تئوری ها و مطالعات قبلی است.
-
- در این روش تعداد عامل ها از قبل توسط محقق در مدل پیش بینی می شود.
-
- در این روش تعداد عامل ها از قبل توسط محقق در مدل پیش بینی می شود.
-
- در این روش، از قبل مشخص می شود که کدام متغیرها بر هر یک از عامل ها بار می شوند.
-
- در این روش خطاها در مدل در نظر گرفته می شوند.
پس از طراحی مدل و اجرای آن، بایستی تناسب مدل مورد آزمون قرار گیرد. یک مدل وقتی گفته میشود که با یکسری دادههای مشاهده شده تناسب دارد که ماتریس کوواریانس ضمنی مدل با ماتریس کوواریانس دادههای مشاهده شده، معادل شده باشد. بدین معنی که ماتریس نزدیک صفر باشد(Hoyle, 1995). بدین منظور ابتدا باید معیار کلی تناسب مدل و قابلیت آزمون پذیری مدل و ارزیابی موضوع که آیا اصلاحات مورد نیاز است یا خیر بررسی شود. هنگامی که یک مدلی تخمین زده میشود برنامه نرم افزاری یکسری آمارهایی از قبیل خطای استاندارد، T – Value و غیره را درباره ارزیابی تناسب مدل با دادهها منتشر میکند.
اگر مدل قابل آزمون باشد ولی با دادهها به طور مناسب تناسب نداشته باشد شاخصهای اصلاحی[۳۹] که یک وسیله معتبر برای ارزیابی تغییرات مورد نظر در بیان مدل هستند به کار گرفته میشوند؛ تا مدل متناسب با دادهها شوند(Lavee, 1988).
مهمترین شاخص تناسب مدل آزمون است ولی به خاطر این که آزمون تحت شرایط خاصی عمل میکند و همیشه این شرایط محقق نمیشود لذا یکسری شاخصهای ثانویهای نیز ارائه میگردد.مهمترین این شاخصها عبارتند از : GFI[40]، AGFI[41]، RMSEA[42]
حالتهای بهینه برای این آزمونها به شرح زیر است :
آزمون هر چه کمتر باشد بهتر است، زیرا این آزمون اختلاف بین داده و مدل را نشان میدهد. اگرمقدار کم، نسبت به درجه آزادی(df) کوچکتر از ۳ باشد، مدل حالت بسیار مطلوبی دارد. اگر RMSEA کوچکتر از ۰۵/۰ و نیز GFI و AGFA بزرگتر از ۹۰ % باشند، می توان نتیجه گرفت که مدل برازش بسیار مناسبی دارد. اگر مقدار GFI و AGFI از ۹۰ بیشتر باشد، حالت مناسبی داریم.آزمون RMSEA هر چه کمتر باشد بهتر است؛ زیرا این آزمون یک معیار برای میانگین اختلاف بین دادههای مشاهده شده و دادههای مدل است. حالت کمتر از۰۵/۰ بسیار مناسب می باشد(Lavee, 1988).
شکل هایزیر خروجی نرم افزار لیزرل در خصوص اجرای مدل تحلیل عاملی تائیدی مقیاس کیفیت خدمات دولت الکترونیک را در حالت استاندارد را نشان می دهد، در حالت استاندارد بارهای عاملی هر یک از گویه ها نشان داده می شود.
شکل ۳-۱: نتایج تحلیل عاملی تائیدی مقیاس کیفیت خدمات دولت الکترونیک
کای دو | درجه آزادی | GFI | AGFI | RMSEA |
۱/۱۶۱ | ۹۸ | ۹۵/۰ | ۹۲/۰ | ۰۸/۰ |
جدول ۳-۴: شاخص های برازش مدل
شاخص های برازش مدل نشان می دهد، مدل از برازش مناسبی برخوردار می باشد. جدول زیر بار عاملی هر یک از گویه های پرسشنامه مورد نظر را نشان می دهد. در صورتی بار عاملی گویه ای کمتر از ۵/۰ باشد آن گویه از پرسشنامه نهائی حذف خواهد شد.
شماره گویه | بار عاملی | شماره گویه |